Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1986 nr 3

Een overheid die uitgaat van mondigheid
van haar burgers vertelt bij
haar voorlichting over straling hoe de
normen tot stand gekomen zijn. De leden
van de bevolking kunnen dan een
persoonlijke afweging van risico's maken
aangaande het al dan niet eten van
verse groentes of het reizen naar het
buitenland. Een dergelijke eerlijke
voorlichting na Tsjernobyl had veel
onzekerheid bij de bevolking weg kunnennemen.
De gevolgen van de ramp in Tsjernobyl
zijn voor Nederland relatief gering
geweest. Het optreden van de Nederlandse
overheid in deze kwestie
was niet zo overtuigend als enkele bewonderaars
van ex-minister Winsemius
suggereerden. Ondanks de hierboven
besproken manco's, heeft het
beleid niet veel kwaad kunnen doen
(en niet veel goed kunnen doen) omdat
de radioactieve besmetting in' Nederland
erg beperkt bleef.
Moderne Westerse
kerncentrales
Hoe anders echter zal de situatie zijn
als er in Nederland, of vlak over de
grens, een ernstig ongeluk met een
kernreaktor plaatsvindt?
Direkt na de ramp in Tsjernobyl
vertelden reactordeskundigen dat een
dergelijk ongeluk in West-Europa is
uitgesloten. De argumenten waren:
hier worden voor stroomopwekking
geen grafiet-gemodereerde, maar
water-gemodereerde reactoren gebruikt.
de meeste reactoren in West-Europa
hebben een extra veiligheidsomhulling
die er in veelongevalssituaties
voor zorgen dat de radioactiviteit
zich niet buiten de centrale kan verspreiden.
Deze argumenten verhullen echter
niet, dat er in moderne westerse kerncentrales
wel degelijk ongelukken mogelijk
zijn die tot een even grote
radioactieve uitstoot leiden als de
ramp in TsjernobyL In een rapport van
de Gezondheidsraad! staat een schatting
van radioactieve lozingen, ook
wel "bronterm"ll genoemd, bij een zogeheten
"middelgroot ongeval" met
een moderne westerse kerncentrale.
Wanneer we deze lozingen vergelijken
met de geschatte totale lozingen van
Tsjernobyl zien we dat beide hoeveelheden
in orde-grootte goed met elkaar
overeenkomen." Met andere woorden:
ook met moderne westerse kerncentrales
zijn catastrofes à la Tsjernobyl
niet uitgesloten.
In een rapport van de TH Twente'
is berekend wat de gevolgen zijn van
een ernstig reactorongeval voor de lokaties
Borssele en Moerdijk. De resultaten
van deze berekeningen zijn als
volgt: binnen dertig dagen sterven er
maximaal 6300 mensen die in korte
tijd een zeer hoge dosis straling hebben
ontvangen (ongeval bij Moerdijk,
noordenwind over Zevenbergen). Op
langere termijn varieert het aantal gevallen
van genetische schade en sterfgevallen
ten gevolge van kanker tezamen
tussen 500 en 17.000.Afhankelijk
van het weer en de lokatie moeten 100
tot 270.000 mensen onmiddellijk evacueren.
Uitgaande van de officiële
stralingsnormen (maximale dosis 0.5
rem/jaar) moet 140.000km", dat is een
gebied dat viermaal zo groot is als Nederland,
gedurende een jaar ontruimd
blijven. Een gebied van 7.500 km 2
dient 30 jaar ontruimd te blijven; dit
komt overeen met éénvijfde deel van
ons land.
In het kader van de Planologische
Kernbeslissing "Vestigingsplaatsen
van nieuwe kerncentrales" achten regering
en parlement de door de Gezondheidsraad
geschatte risico's aanvaardbaar.
Op dat moment waren de
brontermen en risico's niet meer dan
theoretische cijfers. Nu deze cijfers in
de Sovjet Unie tot leven zijn gekomen
mag men zich afvragen of regering en
parlement zich indertijd voldoende
gerealiseerd hebben welke ramp ze
daarmee acceptabel hebben verklaard
.••
Noten
1. J. de Haas, RJ. Heijboer, Energiespectrum,
6/7, juli 1986.
2. Gezondheidsraad, "Advies inzake de
brontern van kerncentrales en volksgezondheid
(BKEV)", Den Haag, 1984.
3. Physics Today, july 1986.
4. De belangrijkste splijtingsprodukten in
de wolk waren: jodium-131 (halveringstijd
8 dagen), tellurium-132 (halv.tijd 78 uur),
strontium-90 (halv.tijd 28 jaar) en cesium-
137 (halv.tijd 30 jaar).
5. F. v.d. Berg e.a., "Tsjernobyl, een ramp
voor Nederland?", Natuurkundewinkel,
Groningen, juli 1986. (Dit boekje kan worden
besteld door f 5,- over te maken op gironr.
826171 t.n.v. RU. Groningen, onder
vermelding van 310009 'Tsjernobyl').
6. Nieuwblad van het Noorden, 12 mei
1986.
7. H. Dijkstra, R Wolters, Intermediair, 25
juli 1986.
8. D.W. van Bekkum e.a., "Straling en
radioactiviteit", TNO/Friese Pers, mei
1986.
9. Op de omslag van het TNO-boekje "Straling
en radioactiviteit" staat "Radioactiviteit
is een natuurkundig verschijnsel, zoals
de zwaartekracht dat is". (...)
10. Gezondheidsraad, "Advies inzake stralingsbescherming
in Nederland", Den
Haag, 1984.
11. Bronterm is de letterlijke vertaling van
het amerikaanse woord, ,source term". Het
is de karakteristiek voor de lozing van
radioaktieve stoffen bij een ongeval in een
kerncentrale.
12. F. Aldenkamp e.a., "Het debat over
reaktorveiligheid" , IVEM rapport nr. 14,
Groningen, juni 1986.
13. W.A. Smit e.a., "Kerncentrale ongevallen.
De brontermdiscussie" , Boerderijcahier
8501, TH Twente, 1985.
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '86 43