Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1986 nr 3

10 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '86
Mevrouw Bloem
Mevrouw Bloem is een 62-jarige alleenwonende
vrouw die op zaterdagavond
haar rechter pols breekt. Zij
heeft hulp nodig bij het wassen en bij
het aantrekken van haar step-in. Op
zondag is ze daarbij geholpen door
haar schoonzus, op maandag en dinsdag
door een vriendin en op woensdag
komt de wijkverpleegkundige. Mevrouw
Bloem ervaart die liulp van de
wijkverpleegkundige als volgt:
"Je bent erg onthand als je pas je pols
gebroken hebt. Toen de wijkverpleegkundige
kwam hebben ze me meteen
geleerd om zèlf wat te doen: revalideren!
Voor de eerste dag vond ik dat rijkelijk
vroeg, omdat mijn arm nog pijnlijk
was. Het was van "doe-het-zelf",
een beetje spartaans: meteen onder de
douche alles zèlf doen. De noodzakelijke
hulp heb ik gehad. Méér eigenlijk
niet. Ik heb ook wel eens een vervanger
gehad: die zei "U hoeft niet te revalideren,
u bent meer gebaat bij snelle
hulp, wij komen u lekker even wassen
en aankleden", en dat vond ik wel zo
prettig. Daar was ik het zèlf mee eens
omdat het iets voorbijgaands is en na
een paar weken kan je nog altijd beginnen
met revalideren".
De wijkverpleegkundige heeft het volgende
verhaal:
"Van de huisarts kregen we bericht
dat mevr. Bloem haar pols had gebroken.
Op het briefje schreef de huisarts
ook dat zij de toestand nogal overdreef.
Zij vroeg dagelijks om algehele
verzorging en hulp bij het aankleden.
Die hulp hadden we kunnen geven,
maar dat hebben we doelbewust niet
gedaan. Op basis van de informatie
van de huisarts: "mevrouwoverdrijft
de situatie" en een telefoontje van
haar zelf waarin ze zei; "oh ... heerlijk.
.. dan kunnen jullie dit ... en dit ...
en dat doen", hebben we van te voren
gezegd: we bieden u dit aan! Anders
zou ze ons meer claimen dan wij wilden.
Het verpleegdoei was dus zo snel
mogelijk zelfstandig en al gauw gaven
we 2x per week een douchebeurt en
hielpen we haar dagelijks met de stepin
en kousen aandoen".
Thuiszorg
" Terug naar de Christelijke naastenliefde en de zorgzame
samenleving. Het is goed om weer zelf voor onze zieke ouders buren
en familie te zorgen, pas in laatste instantie wordt professionele hulp in
de arm genomen. "Zo is het regeringsbeleid voor de thuiszorg samen te
vatten.
Wilma van Agthoven laat zien dat dit een idealistisch en
ongenuanceerd beeld is. Zijonderzocht de wensen van mensen die
thuis hulP.~odig hebben. Voor injecties en wondverzorging schakelt
men de Wijkverpleegkundige in, terwijl het wassen en aankleden liever
overgelaten wordt aan een huisgenoot. Familie en buren worden
meestal pas bij hoge nood ingeschakeld.
Wilma ~an A:gthove~ziet een flink aantal knelpunten in de thuiszorg.
De regenng Wildeze m experimenten gaan onderzoeken. Gezien de
nieuwe be~nigin~sronde i~het de vraag of de thuiszorg eindelijk de
steun zal krijqen die ze verdient of dat het bij experimenteren zal
blijven.
Wilma van Agthoven
Wijkzuster
of
lekebroeder
De belangstelling voor het "zorgvermogen"
van mensen is de laatste jaren
toegenomen. Verschillende begrippen
als zelfzorg, mantelzorg en
zorgzame samenleving worden steeds
vaker gehanteerd. Hieraan kunnen
uiteenlopende motieven ten grondslag
liggen: kostenbesparing, toegenomen
vrije tijd die in zorg omgezet kan worden,
en de bewustwording en zelfbeschikking
van mensen in patiënten- of
cliëntenorganisaties. De voormalige
staatssecretaris van der Reijden heeft,
naar aanleiding van vragen en een
aangenomen motie in de Tweede Kamer",
advies gevraagd omtrent de mogelijkheden
van de thuiszorg aan de
Ziekenfondsraad, de Nationale Raad
voor de Volksgezondheid en het Ministerie
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.è"
Op basis van die adviezen zullen er enkele
experi~enten worden opgezet om
na te gaan in hoeverre de bestaande
voorzieningen in de thuiszorg tekortschieten
en of zij bijstelling of aanvulling
nodig hebben. Ook zal bij het verschaffen
van vergoedingen gekeken
worden onder welke randvoorwaarden
de uitvoeringsorganen van de Ziekenfondswet
en de Algemene Wet Bij-
zondere Ziektekosten (AWBZ) meer
vrijheid kan worden geboden.".
De ex-staatssecretaris is dus teruggekomen
op zijn notitie over de thuisverpleging
van november 1983. 5 Toen
meende hij nog dat er voldoende mogelijkheden
waren voor bepaalde vormen
van thuisverpleging en wees hij
een wijziging van de regelgeving op dit
punt in de sociale ziektekostenverzekering
en in de wetgeving van loondervingsregelingen
(WW, WWV, zW,
WAO en AAW) af. In de eerste regeerperiode
van het kabinet Lubbers is het
credo van de zorgzame samenleving
-blijven steken in een ideologisch pleidooi
voor een mens- en maatschappijbeeld,
waarin zorgzaamheid en zelfredzaamheid
centraal staan. Thom
Koot, werkzaam bij de Harmonisatieraad
Welzijnsbeleid heeft hierover terecht
opgemerkt dat de overheid wel
zorg kan garanderen, maar geen zorgzaamheid.
"Zorgzaamheid is een kenmerk
van relaties en laat zich niet
waarderen tot een bestuurlijk vorm te
geven principe"." Hij slaat precies de
spijker op de kop. De overheid kan een
zorgzame samenleving slechts bevorderen
door concrete maatregelen te
treffen, die initiatieven van cliënten en
hun informele zorgcircuit van familie
buren en kennissen direct ondersteu~
nen.
De praktijk van de thuiszorg toont
~an dat de afstemming van zelfzorg,
mformele en professionele zorg een
gecompliceerd verschijnsel is, waaraan
een algemeen ideologisch begrip
als zorgzame samenleving voorbij
gaat.
In dit artikel zal ik het verschijnsel
thuiszorg nader analyseren. Hieraan
liggen gegevens uit het onderzoek
"zorg op maat: het afstemmingsproces