BURGERSCHAP - Nationaal Onderwijsmuseum

mentaliteitsgeschiedenis. Er is weinig oog voor spanningen
tussen intenties en praktijken, paradoxale effecten
en aandachtspunten die de toon hebben gezet in het
historiografisch debat sinds Dasberg. Dat is wel het
geval in de volgende publicatie, die in 2005 verscheen
bij onze Vlaamse zuiderburen. Het betreft eveneens
een omvangrijk boek over een lange periode opvoedingsen
onderwijsgeschiedenis, nu in de (voormalige)
Zuidelijke Nederlanden, met als titel: Paradoxen van
pedagogisering. Handboek pedagogische historiografie 13
De redactie lag in handen van Marc Depaepe,
Frank Simon en Angelo Van Gorp, verbonden aan de
universiteiten van Leuven en Gent. Dit boek staat nog
in de traditie van de reader als handboek, met bijdragen
van negentien auteurs. Er is geen sprake van een
chronologische opzet of een doorlopend verhaal, maar
van een serie deelstudies over de meest uiteenlopende
onderwerpen, die wel alle geïnspireerd zijn door de titel
van het boek: paradoxen van pedagogisering. Het thema
wordt uitvoerig toegelicht in een interessante inleiding
waarin het historiografisch debat zoals dat de laatste
dertig jaar gevoerd is, de revue passeert. Het probleem
van de historische interpretatie met zijn vele theoretische
perspectieven staat hier centraal. Gezocht wordt naar
theorievorming die recht doet aan de complexiteit van
Literatuur
Ariès, Ph.(1987). De ontdekking
van het kind. Sociale geschiedenis
van school en gezin. Amsterdam:
Bert Bakker.
Bakker, N., Noordman, J &
Rietveld-van Wingerden, M. (2006).
Vijf eeuwen opvoeden in Nederland.
Idee en praktijk: 1500-2000. Assen:
Van Gorcum.
Ballauf, Th. & Schaller, K. (1969-
1973). Pädagogik. Eine Geschichte
der Bildung und Erziehung. 3 delen.
Freiburg/München: Karl Alber.
Dasberg, L (1975). Grootbrengen
door kleinhouden als historisch
verschijnsel. Amsterdam: Boom.
Dekker, J. (2006). Het verlangen
naar opvoeding. Over de groei
van de pedagogische ruimte in
Nederland sinds de Gouden Eeuw
tot omstreeks 1900. Amsterdam:
Bert Bakker.
Depaepe, M., Simon, F. & Van Gorp,
A. (red.) (2005). Paradoxen van
pedagogisering. Handboek pedagogische
historiografie. Leuven: Acco.
Dodde, N.L. (1983). Het
Nederlandse onderwijs verandert:
ontwikkelingen sinds 1800.
Muiderberg: Coutinho
Kruithof, B., Noordman, J. & Rooy,
P. de (1982). Geschiedenis van
opvoeding en onderwijs. Inleiding,
bronnen, onderzoek. Nijmegen:
SUN.
historisch-pedagogische processen, aangeduid als een
new cultural history of education. Dit theoretisch perspectief
vestigt de aandacht op de eigenheid van het
pedagogisch-didactisch functioneren en op het procesmatige
karakter ervan, processen waarin intenties voortdurend
worden geherinterpreteerd en bijgesteld, met
vaak paradoxale effecten. Paradoxen zijn de leidraad voor
de artikelen waaruit de reader is samengesteld. De lezer
treft een bonte variëteit aan van thema’s vanaf de middeleeuwen
tot heden op de terreinen van onderwijs,
opvoeding en vorming, van kinderopvang tot volwassenonderwijs,
van gezinsopvoeding tot orthopedagogische
interventies. Dit handboek draagt alle kenmerken van
een vakgebied in beweging en op zoek naar zinvolle
concepten, verhaallijnen en theoretische modellen.
Maar het is, vanwege de vele invalshoeken, ook een
lastig boek met bijdragen van wisselende kwaliteit.
De drie recente publicaties over de geschiedenis
van opvoeding en onderwijs zijn een verrijking voor het
vakgebied. De lezer die zo volledig mogelijk wil worden
geïnformeerd, beschikt over het overzichtswerk van
Bakker et al. Voor de geschiedenis van kind en gezin
dient het boek van Dekker zich aan. Voor de geïnteresseerden
in de complexiteit van de historische interpretatie
heeft het boek van Depaepe et al. veel te bieden. L
Noordam, N.F. (1968). Inleiding
in de historische pedagogiek.
Groningen: Wolters-Noordhoff.
Reble, A. (1987, 14de druk,
oorspronkelijke druk 1951).
Geschichte der Pädagogik.
Stuttgart: Klett-Cotta.
Rombouts, S. (1927-1928).
Historiese pedagogiek. Grote
lijnen der geschiedenis van het
opvoedkundig denken en doen
in doorlopend verband met de
kultuurontwikkeling. 4 delen.
Tilburg: Drukkerij van het
R.K. Jongensweeshuis.
Waterink, J. (1932). De geschiedenis
der paedagogiek. Deel 2
van Inleiding tot de theoretische
pedagogiek. Zeist: Ruys.
Noten
1 Rombouts, 1927-1928; Waterink,
1932.
2 Waterink, 1932, 724-726.
3 Rombouts, 1927-28, 335.
4 Ballauf et al., 1969-1973;
Reble, 1987.
5 Noordam, 1968.
6 Ibid., 71.
7 Dodde, 1983.
8 Ariès, 1987.
9 Dasberg, 1975, 20.
10 Kruithof et al., 1982.
11 Bakker et al., 2006.
12 Dekker, 2006.
13 Depaepe et al., 2005.
HANDLEIDINGEN DECEMBER 2008 | LESSEN 4 13