BURGERSCHAP - Nationaal Onderwijsmuseum

Recensie Trudie de Bruyn
Tom Kroon & Bas Levering (red.) (2008)
Grote pedagogen in klein bestek
Amsterdam: Uitgeverij SWP, 320 blz.,
ISBN 978 90 66658 61 5. ¤ 29,90.
De titel van deze bundel dekt precies zijn lading: korte
levensbeschrijvingen van 36 pedagogen en tien inspiratoren
vullen de ruim 300 pagina’s. Hun uitverkiezing
hebben zij te danken aan de invloed die zij heden ten
dage binnen en buiten de pedagogische wetenschap nog
steeds of opnieuw uitoefenen. Naast een introductie op
leven en werk bieden de biografieën van gemiddeld zo’n
vijf pagina’s tekst tevens een beoordeling op actualiteitswaarde.
Een aantal ervan werd eerder in Pedagogiek
in Praktijk Magazine gepubliceerd.
Lijkt deze publicatie op de traditionele historisch
pedagogische overzichtswerken, die tot de jaren 1950
verschenen, gebaseerd op grote denkers en pedagogen
van de eigen, doorgaans confessionele zuil presenteerden?
Nee, zo’n identiteitsbevestigende ideeëngeschiedenis
is dit geenszins. We hebben hier te maken met
een bundel die via korte portretten een eerste oriëntatie
op leven en werk van grote pedagogen wil zijn. De redactie
is ervan overtuigd met deze bundel een bijdrage te
hebben geleverd aan het samenstellen van een canon
voor de historische pedagogiek.
De bijdragen zijn nagenoeg allemaal van verschillende
auteurs, van wie slechts een klein deel afkomstig
is uit de historische pedagogiek. De samenstellers hebben
gekozen voor uitsluitend westerse pedagogen, zowel
mensen van de wetenschap als uit de praktijk en van
diverse pluimage, van de zeventiende tot eind twintigste
eeuw; op een na zijn al deze ‘grondleggers en practici
overleden. Onder hen zijn zes vrouwen uit de negentiende
en twintigste eeuw en elf Nederlandse opvoedkundigen.
Van de geportretteerden valt Al-Ghazzali
in ruimte, tijd en religie buiten het kader. De bundel
opent met deze van oorsprong Perzische geleerde,
die omstreeks 1100 leefde. Is dit een voorzichtige
poging de historisch pedagogische canon met het oog
op de moslimgemeenschap uit te breiden met islamitische
pedagogen?
Het tweede deel van de bundel is ingeruimd voor
tien als inspiratoren aangeduide historische figuren van
heinde en verre. Denkers over onder andere opvoeding
die ook nu nog bezielen door hun woorden en de wijze
waarop zij kinderen benaderden. Hun invloed reikt veel
verder dan opvoeding en onderwijs. Te denken valt aan
Confucius, Jezus, Mohammed, Augustinus en Nietzsche.
Hoe en in welke mate de ideeën van deze inspiratoren
als stuwende kracht fungeren voor de pedagogen uit het
eerste deel komt niet goed uit de verf. In de biografieën
van het eerste deel wordt nauwelijks naar hen verwezen.
De korte levensbeschrijvingen zijn, ondanks de bijdragen
van zoveel verschillende auteurs, prettig leesbaar
en alle voorzien van een beknopte referentie. Nagenoeg
allemaal beginnen ze met een afbeelding van de geportretteerde,
helaas zonder bijschrift en vermelding van de
herkomst. Doornemen van kaft tot kaft biedt naast een
blik op de ontwikkeling van de opvoeding door de eeuwen
heen ook onvermoede ontdekkingen. Mij viel op dat de
meeste pedagogen van de zestiende, zeventiende en achttiende
eeuw (heel) jong hun vader te hebben verloren.
Een bundel die pretendeert een bijdrage te leveren
aan het samenstellen van een canon van de historische
pedagogiek zou geen historische onjuistheden mogen
bevatten. Zo streden de VS en Italië in de Eerste
Wereldoorlog beide aan geallieerde zijde en niet tegen
elkaar (p. 172) en is niettegenstaande allerhande mythevorming
rond zijn persoon, Alexander de Grote niet
vermoord (p. 267), maar aan malaria bezweken. L
DECEMBER 2008 | LESSEN 4 35