BURGERSCHAP - Nationaal Onderwijsmuseum

More documents

Recommendations

Info

Verzuilde en ontzuilde ideeëngeschiedenis De geschiedschrijving van opvoeding en onderwijs begon in Nederland maar ook elders in Europa in de negentiende eeuw. Met de opkomst van nationale staten – zo werd Nederland in de Bataafse en Franse tijd (1795-1813) een eenheidsstaat – ontstond de behoefte aan geschiedschrijving waarin een gemeenschappelijk verleden werd benadrukt met het oog op de bevordering van een nationale identiteit. Specifiek voor de historische pedagogiek geldt dat deze ook moest bijdragen aan de professionele vorming van leerkrachten. Vele overzichtsstudies van de geschiedenis van opvoeding en onderwijs waren in de negentiende eeuw geschreven door directeuren van onderwijzersopleidingen en bestemd voor hun leerlingen. Kenmerkend voor het Nederlandse onderwijs is het verzuilde karakter dat in de negentiende eeuw zijn wortels heeft. Zeker tot 1960 heeft dit ook de geschiedschrijving van opvoeding en onderwijs bepaald. In uitvoerige overzichtswerken voerden vooral confessionele auteurs een debat met het onderwijs- en opvoedings verleden ter afbakening van de eigen positie en identiteit. Zo werd de historische dimensie een belangrijk onderdeel van de identiteitsvorming van de zuil. Bekende en lijvige studies zijn die van S. Rombouts en J. Waterink, de eerste van katholieke en de tweede van calvinistische signatuur. 1 Het zijn gedegen studies met een haast encyclopedische vlijt Ze verschenen tijdens geschreven het interbellum, ongeveer tien jaar na het beslechten van de schoolstrijd. Hun presentatie van het onderwijs- en opvoedingsverleden geschiedt aan de hand van de ideeën van grote denkers en pedagogen en vanuit het perspectief van de zuil. Het zijn gedegen studies met een haast encyclopedische vlijt geschreven. Daarom zijn ze als naslagwerk nog steeds bruikbaar, maar onder voorbehoud: door hun gekleurde blik en bij gebrek aan een wetenschappelijke verantwoording is de selectie van het gepresenteerde materiaal vrij willekeurig en is de betrouwbaarheid gering. Bovendien bepaalt het vooruitgangsdenken grotendeels de verhaallijn. De nadruk ligt op geleidelijke groei en verbetering, waarin de grote pedagogen, uiteraard zuilspecifiek, als heiligen en helden figureerden, of juist als slechte voorbeelden. Lees bijvoorbeeld het scherpe oordeel van Waterink over J.A. Comenius: ‘Comenius is de man geweest, die ondanks zichzelf den weg gebaand heeft voor de gedachte, dat kennis gelukzaligheid brengt. (…) Samenvattend moeten wij zeggen, dat wij tot ons groot leed Comenius moeten schrappen van de lijst van Protestantsch-Christelijke paedagogen. Hij moge een vroom man zijn geweest; hij moge zich sterk geïnteresseerd hebben voor paedagogische en didactische vragen; … hij moge een voortreffelijk priester en een uitnemend bisschop zijn geweest: zijn werk, zijn theorie, zijn levensbeschouwing werd niet gedragen door de Schriftuurlijke gedachten, en ondanks zichzelf is Comenius als man van de pansofie de wegbereider voor de eeuw der verlichting. Comenius is een vertegenwoordiger van de paedagogische deformatie; hij is geen zoon der Reformatie.’ 2 De kritiek op pedagogen die niet passen in het eigen kamp treffen we ook aan bij de Rombouts. Bij hem moeten J.J. Rousseau en zijn beroemde Émile het ontgelden. ‘Zijn dwalingen omtrent de menselike natuur, de ontkenning van het sociale in de mens en van de aangeboren neiging tot het kwaad, hebben zijn boek tot een fantasties en onbewoonbaar luchtkasteel gemaakt.’ 3 Deze ideeënhistorische benadering, tot ontwikkeling gekomen in de context van schoolstrijd en verzuiling, is na de Tweede Wereldoorlog in universitaire kringen voortgezet vanuit een ontzuild perspectief. Daar ontwikkelde de historische pedagogiek zich tot een subdiscipline die de zuilspecifieke normativiteit verwierp, maar zon- 6 LESSEN 4 | DECEMBER 2008 HANDLEIDINGEN
De jeugdcultuur krijgt slechts sporadisch aandacht in overzichtswerken. Een gunstige uitzondering is Vijf eeuwen opvoeden (p.11-p.12)
Page 1: 4 PERIODIEK VAN HET NATIONAAL ONDER
Page 4 and 5: Aalmoezen geven was in 1850 een bel
Page 6 and 7: Selectieve blik op het verleden Ove
Page 10 and 11: Marx, Elias en Foucault fungeerden
Page 12 and 13: De hoofdtekst wordt ondersteund met
Page 14 and 15: Processen waarin intenties voortdur
Page 16 and 17: Burgerschapsvorming in de school Ma
Page 18 and 19: Franse revolutie De discussie over
Page 20 and 21: Salzman bracht de deugden op een ve
Page 22 and 23: Reformatie in de zestiende eeuw was
Page 24 and 25: In 2005 was het dan eindelijk zover
Page 26 and 27: Als gevolg van de veranderde status
Page 28 and 29: De school begon als een onderwijsex
Page 30 and 31: het bekende Onder moeders paraplu v
Page 32 and 33: Sporen van scholen Niet naar binnen
Page 34 and 35: maar tot op de dag van vandaag een
Page 36 and 37: Recensie G.J. Johannes (2007) Dit m
Page 38 and 39: Museumagenda Signalement TENTOONSTE
Page 40 and 41: Nieuwe Aanwinst OORLOGS- HERINNERIN
Page 42 and 43: Schoolplaat van Karel de Grote, waa
Page 44 and 45: Naast schetsen van aardewerk en juw
Page 46 and 47: Twee uitgewerkte schetsen van krijg
Page 48 and 49: Onder aan de pagina zijn drie onder
Page 50: Colofon Lessen, periodiek van het N

BURGERSCHAP - Nationaal Onderwijsmuseum

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?