Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

en uitbreiding niet moesten worden gerealiseerd door een
bouwonderneming die als uiterste konsessie een flat vol zwakzinnigen
plat op de grond wilde leggen inplaats van de hoogte
in te steken. Dennendal wilde een soort dorp bouwen met
verspreide laagbouw. En dus kwam het in konflikt met bouwbelangen
en financieringsbelangen, en tevens met een bestuur
dat in zijn voorzitter via kommissariaten goed verbonden was
op die belangenwereld.
En tenslotte kwam daardoor de beslissing om mensen niet
langer als objekt maar als subjekt te benaderen, in konflikt
met een bestuur, dat niet alleen de zwakzinnigen als kliëntsysteem
van de werkers zag, maar ook de werkers als het
kliëntsysteem van het bestuur. En toen was het konflikt kompleet.
De zachte sektor - het geduldig zorgen voor zwakzinnigen,
het runnen van een klubhuis om de buurtjeugd bezig
te houden, het geven van vormingsmogelijkiheden voor werkende
jongeren - bleek ineens een harde: de Steenkoolhandelsvereniging
bleek ermee te maken te hebben, de relaties
van dr. G. Veldkamp, voorzitter van het interimbestuur, bleken
tegelijk het harde ondernemen en het zachte zorgen te omvatten
en aaneen te knopen, de vakbeweging bleek in het geding,
het kabinet Den Uyl wachtte af hoe een meningsverschil
tussen minister Vorrink en staatssekretaris Hendriks in de Kamer
zou vallen, en er werd het een en ander openbaar van
het stokoude, medies-hiërarchiese inspektiesysteem. Enkel en
alleen omdat werkers in een stukje wdzijnszorg hadden besloten
niet langer aan de mensen te sleutelen maar ze uit te
nodigen zichzelf te zijn. Dezelfde humanistiese psychologie,
die zo kunstig binnen bedrijven wordt gebruikt om de relaties
tussen funktionarissen ten voordele van de produktie te verbeteren,
was ·hier de onschuldige aanleiding tot een omvangrijk,
tot in het harde hart van de maatschappij reikend konflikt.a7
We leren ervan dat we de welzijnssektor ten onrechte de zachte
sektor noemen. Zij wordt onmiddellijk hard als 'het kliëntsysteem
als objekt van hulpverlening' de gelenbeid krijgt om
als subjekt van zijn eigen geschiedenis te gaan optreden.
'Welzijn is een toestand waarin de leden van een kollektiviteit
of sociale kategorie (buurt, gezin, wijk, gemeente, land, streek,
bevolkingsgroep etc.) voldoening ervaren in het geheel van de
belangrijke individuele en gezamenlijke aspekten van hun Ie-
30
ven', heet de definitie van welzijn zoals dr. A. J. M. van Tienen,
de opbouwwerk-ideoloog van CRM, die als uitgangspunt
van werken stelt.as Als je vervolgens met Van Tienen van mening
bent, dat onze samenleving geen fundamentele veranderingen
behoeft, dan betekent deze definitie dat de leden van
die samenleving moeten worden geholpen om hun bewustzijn
en hun gevoelens zo te vormen dat zij 'voldoening ervaren' in
· die bestaande maatschappij. Dan wordt ook duidelijk wat Van
Tienen met welzijnsplanning bedoelt en hoe we zijn konklusie
in het boek 'Anatomie van het welzijn' moeten verstaan: 'Welzijnsbeleid
vraagt managers en heel verstandige technohaten
om de reusachtige taken die het sociaal-kulturele welzijnsveld
bevat, via veel inspanning tot een goed einde te brengen.'39 En
dat is de tweede reden waarom we het welzijnswerk m.i. niet
langer als 'zacht' moeten beschouwen, als een stuk 'bovenbouw'
dat weinig relatie heeft met het ekonomies systeem
waarop onze maatschappij is gebouwd. De schijn-demokratie
van het moderne welzijnswerk kan niet verhullen dat het ertoe
dient om mensen voldoening te helpen geven in de bestaande
maatschappij en dus om hun eventuele onvrede daarmee
en hun wil tot fundamentele veranderingen te bezweren.
Het welzijnswerk is een bizonder saillante faktor geworden tot
behoud (en dus ook tot verandering) van onze kapitalistiese
maatschappij. En hoe gevaarlijk de technokratie van het welzijnswerk
wel is, moge blijken uit de visie die de deskundige
managers hebben met betrekking tot 'de bevolking' (waarom
werd in de definitie van het welzijnswerk trouwens de fabriek,
het kantoor weggelaten?): 'Gaan we nog even na hoe de
definitie van welzijn luidt, dan is het duidelijk dat de bevolking
(afzonderlijke staatsburgers en groeperingen) een zeer
belangrijk element is, zonder welk niet van een echt welzijnsbeleid
gesproken kan worden.'40 Een gewaarschuwd man telt
voor twee, vooral als hij tot 'de bevolking' behoort - in tegenstelling
klaarblijkelijk tot de welzijnstechnokraten - als 'element'
van welzijnswerk. Dank zij Dennendal en de Kinkerbuurt,
het Oude Westen en de Bijlmer zullen de welzijnstechnokraten
waarschijnlijk inderdaad 'een reusaohtige taak'
éraan hebben om de bevolking voldoening te schenken in ons
maatschappelijk besteL Ik voor mij zie het als een hopeloze
taak. Eind 1973 verscheen trouwens al het eerste nummer van
'De Gekkenkrant!41
31