Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

v·ertrekt vanuit zijn bewustzijn c dat wat hijzelf ziet en vindt -,
de ander luistert naar de taal van de samenhangende feiten.
De een onderzoekt de werkelijkheid om achter de kenniswaarheid
te komen, de ander om zijn strijdpositie te vinden.
We zijn daarin niet vrij in die zin dat we tegen onszelf ZOUden
kunnen zeggen: laat ik nou eens kiezen hoe ik naar de
werkelijkheid ga kijken. Onze kom-af, onze sociale groep, onze
opvoeding, ons belang spelen een dominante rol voor de
wijze waarop wij de werkelijkheid onderzoeken.
Die dominantie behoeft daarom nog niet dwingend te zijn.
Wij zijn in staat om net als Teresa Hayter (zie blz. 7) ons
door de werkelijkheid te laten leren, en als vrucht van reflektie
op wat we zien en meemaken tot de keuze van een bepaalde
onderzoeksmetode te komen. Wat mij betreft is die keuze,
samenhangend met die voor de uitgebuiten, de verdmkten, de
vervreemden, uitgevallen voor de metode van het dialektiesmaterialisme.
In de hiernavolgende onderdelen van deze paragraaf
over grondbegrippen hoop ik niet aHeen deze grondbegrippen
duidelijk te maken, maar tevens te verhelderen
waarom deze metode van onderzoeken onmisbaar is voor degene
die revolutionaire maatschappelijke veranderingen in socialistiese
zin beoogt.
3.2.1. materialisme/ idealisme
Een groep christen-studenten nodigt me uit een lezing te komen
houden over 'de vraag naar de geoorloofdheid van het
geweld'. Met zo'n vraag heb rk langzamerhand enige moeite
gekregen. Ik moet dan altijd denken aan de protestante teoloog
Kar! Barth, die eens op de vraag naar wat hij van het verschijnsel
oorlog vond, antwoordde met de wedervraag: welke
oorlog bedoelt u? Toch ging ik op het verzoek in. Ik kwam in
een zaal met een 80-tal tamelijk burgerlijke, aankomende intellektuelen
terecht. Ze waren zo 'verstandig' geweest om hun
eigen vraagstelling al wat te relativeren door de avond te beginnen
met de vertoning van een film over Vietnam, die het
hele arsenaal' van de modernè wetenschappeiijke amerikaanse
wapens toonde. Ik kon daar goed op aansluiten en probeerde
in een half uurtje datzelfde of soortgelijk geweld elders in de
wereld te beschrijven. Het geweld van de niet-verklaarde oorlogen
tegen de volkeren van de Derde Wereld, de folteringen,
de diktaturen, de ekonomiese onderdrukking, het kulturele
42
i
geweld, het geweld van de hersenspoeling. We kwamen tot de
konklusie dat onze wereld boordevol geweld is. Ik probeerde
duidelijk te maken dat de vraag of dat alles mócht niet zo erg
interessant was. Want als we vanavond met een groep cbristenstudenten
bijeen, goed gevoed en gekleed, denkend zonder
direkte ervaring, tot de konklusie zouden komen dat het niét
geoorloofd was, dan zou dat toch niets uitmaken voor de
· werkelijkheid? Beter konden we kijken naar de oorzaken van
dat geweld, de systematiek ervan, de strekking ervan. Tijdens
de diskussies bleven er wel enkelen steeds vragen aandragen
als 'vindt u dat de bevrijdingsbeweging van Guinee-Bissau wél
geweld mag gebruiken, en zo ja, meet u dan niet met twee
maten?', maar velen gingen toch mee in mijn andere aanpak
Zodat we a1thails de werkelijkheid zo min mogelijk geweld
!hoefden aan te doen.
Idealisme is daarom: de werkelij·kheid geweld aan doen. Het
betekent dat vanuit voorafgevormde ideeën de realiteit wordt
bekeken. Die ideeën kunnen transcendent zijn, als onomstotelijke
waarheid van buiten af in de mens worden gebracht, ze
kunnen zelf bedacht en verworven zijn. Maar het blijven ideeen,
waar de werkelijkheid klaarblijkelijk moeilijk door in de
greep te krijgen is. Idealisme is ook de wijze van kijken naar
de werkelijkheid die er vanuit gaat dat de menselijke geest de
realiteit schept. En wie zal ontkennen dat de menselijke geest
kreatief ka:n zijn? Maar tegelijk en eerder ·kan gesteld worden
dat nu juist die menselijke geest het produkt is van de geschiedenis,
van de veranderende werkelijkheid.
Elk onderzoek dat werkelijkheidsbetekenis wil hebben begint
bij het tasten, meten, wegen, grijpen van de werkelijkheid.
Alle kennis begint zintuiglijk, empiries, in de ervaring, in het
deelhebben aan de feiten. Uit die materieel, voor ieder verifieerbaar
verkregen zintuiglijke kennis wordt het 'hogere denken'
verkregen. Van het uiterlijke probèren we te komen tot
het innerlijke, in de veelheid van gegevens proberen we de interne
orde te vinden, de wetmatigheden in het gebeuren. De
aldus uit empiries onderzoek verkregen en door reflektie op
kerninhoud, verband, strijdigheid, verworven kennis, vindt zijn
toetsing in de praxis, het maatschappelijk gebruiken van die
kennis. Daar ligt de toets op de 'waarheid' van de verkregen
kennis. 49
Daarmee is het begrip materialisme nog niet kompleet (daar-
43