Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

acht over de multinationale onderneming. Waar blijven die
gegevens? 7 9 Het zal duidelijk zijn dat degene die op dit terrein
aan het werk wil gaan voldoende mogelijkheden heeft. De
aktie van AKZO-werkers om politieke ontslagen binnen het
spaanse bedrijf ongedaan te maken, de aktie die in' !TT-bedrijven
tegen de politiek van het concern worden gericht, de
scholing in analyse op aard en werking van de multinationale
onderneming, het vormings- en informatiewerk aan de basis,
de ontwikkeling van druk naar boven in de vakbeweging zelf,
het eisen van informatie ... met dat alles is voldoende ervaring
opgedaan om de betekenis van dit soort aktiviteit te kunnen
onderstrepen. In elk geval vindt het Wereldverbond van
de Arbeid 'dat door het ontwikkelen van massa- en klasse-akties,
en van een volgens dat model georganiseerd syndikalisme,
er een machtsverhouding tot stand zal komen, die gunstig
is voor de vorming van een gemeenschappelijk internationaal
front ter bespoediging van de revolutionaire hervormingen,
voor de opbouw van een nieuwe maatschappij ... De klassestrijd
is een realiteit die de werkers beleven en ondergaan in
alle delen van de wereld. Zij wordt veroorzaakt door het kapitalistiese
systeem zelf en wordt opgedrongen aan al diegenen
die als uitgebuiten, achtergestelden of vervreemden dit
systeem betwisten en het willen veranderen. Niemand kan
neutraal blijven: men staat aan de zijde van de uitbuiters, ofwel
aan de kant van de uitgebuiten. Men zal het kapitalisme
nooit kunnen overtuigen; het moet overwónnen worden. Voor
hen die uitgebuit, verdrukt of vervreemd worden is de strijd
het enige middel om zich van hun uitbuiters te bevrijden.'BO
5.3. waarde en onwaarde van de tegen-kultuur
Het WV A-dokument stelt dat klasse-aktie óók gekenmerkt
wordt door 'verwerping, niet-integratie in het systeem en
voortdurende strijd tégen de ideologiese voorstellingen daarvan'.
Het stelt daarmee de taktiek van de 'weigering', die ook
door de duits-amerikaanse nco-marxist Herhert Marcuse zo
sterk is bepleit in 'Vertoog over bevrijding' en andere werken
van zijn hand. Zijn 'grote weigering' heeft in de tweede helft
van de zestiger jaren nogal wat intellektuele groepen aangesproken.
Zij kwamen ertoe een eigen kultuur van waarden en
normen te scheppen als een soort onaangepaste identiteit,
76
waarvanuit de bestaande maatschappij kon worden geattakeerd.
Provo en Oranje Vrijstaat zijn daarvan in Nederland
duidelijke uitdrukkingen geworden. 'De opkomst van de tegenkultuur'
was een feit, met alle uiterlijke tekenen vandien.
Niemand kan redelijkerwijze beweren dat deze stroming geen
funktie zou hebben gehad. Alle verandering begint met het
'nee' tegenover het bestaande, de negatie. En dat moeten we
m.i. vasthouden, ook in onze sociale aktie, al moeten we er
vervolgens ook de dialektiek van begrijpen, die juist daarin
bestaat dat zij zich door haar radikale en georganiseerde nee
isoleert van de tegenstrijdigheden binnen de heersende kultuur.
Tegenkultuur, met andere woorden, gaat aan haar apartheid
ten onder als ze niet tévens het tegendeel doet van het
vormen van utopiese sub-samenlevingen: het maken van vuile
handen in de dagelijkse tegenstrijdigheden binnen de bestaande
strukturen. Wie de kapitalistiese samenleving afwijst, moet
wel binnen die samenleving de tegenstrijdigheden helpen ontwikkelen.
Dat is 'de lange weg door de strukturen' die Rudi
Dutschke in een lezing voor berlijnse studenten als vitaal
stelde na zijn ruimschootse ervaringen met de grote weigering.s1
Waarde en onwaarde van de tegenkultuur, van het neezeggen
en het ontwikkelen van de utopia, van alternatieven,
hangen dus samen met de dialektiek van de tegenkultuur.
Wie nee zegt moet ook ja zeggen. Aangepastheid en onaangepastbeid
zijn elkanders voorwaarden.
Intussen blijft dan tevens overeind staan dat 'onze eigen medewerking
vereist is om ons in sociale gevangenschap te begeven',
zoals de amerikaanse socioloog Peter Berger ste!t.B2 En aan
deze ene pool in de tegenstrijdigheid van aangepast en onaangepast
gedrag, gaan we nu eerst aartdacht besteden. Berger
beschrijft in zijn boeken vooral die 'sociale gevangenschap' van
mensen in het geheel van rollen, verwachtingen, sankties, positie-toebedeling,
afkomst, ideologiese vooronderstellingen etc.
Hij zegt dat de enige ontsnappingskans néerkomt op het neezeggen
tegen de 'institutionele imperatieven', dat wat door de
maatschappij van ons verlangd wordt. Sociale strukturen en instituties
ziet hij als middelen van gedrags-kanalisering, die veel
overeenkomst hebben met de manier waarop het instinkt het
gedrag van een dier bepaalt. Er is evenwel één groot verschil:
'Als het dier zou nadenken over het volgen van zijn instinkten
zou het zeggen 'ik kan niet anders'. Wanneer mensen wil-
77