Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

apparaat', dat we uitgebreid besproken hebben, lijkt een bondgenoten-politiek
tussen vakbeweging en delen van het kulturele
apparaat voor een situatie als wij die kennen van uitermate
groot belang. Het gaat daarbij dan vooral om groepen
en kradhten die binnen dat kulturele apparaat bezig zijn in bewustwordende
zin; zij kunnen dit soort aktiviteiten onmogelijk
vo}houden, en gaan deze ook verkeerd riohten, als ze niet in
koöperatie met de arbeidersbeweging worden gebracht. Ik
denk hier met name aan kritiese welzijnswerkers, vormingswerkers,
journalisten, artsen, 'wetenschappelijke arbeiders'.
Een geval als dat van Dennendal heeft enerzijds - in zijn beginfase
- aangetoond hoe tragies het ontbreken van zo'n bondgenotenpolitiek
is, en anderzijds - in een latere fase - welk een
belangrijke faktor een verbinding tussen kritiese welzijnswerkers
en de vakbeweging is. Tot voordeel van beide.
Tenslotte dient minstens een deel van de 'techniese intelligentsia'
- zij die met funkties in de bedrijven zijn belast, die te maken
hebben met de bemiddeling tussen kapitaal en arbeid -
zioh aan als mogelijk bondgenoot van de arbeidersbeweging.
Hiervoor werden reeds de redenen daartoe - proletarisering en
vervreemding - toegelicht. Hoe het zij, de arbeidersbeweging is
genoodzaakt zichzelf door analyse een bondgenoten-politiek te
verwerven, op straffe alléén dè klus niet te kunnen klaren.
Tenslotte stelt zioh bij organisatie van de basis de historiese
kwestie van centrum en basis, van leiding en demokratie, van
discipline en autonome aktiviteit van de basis. Een 'voorhoede'
is in een proces naar revolutionaire veranderingen even
onontbeerlijk als een massa-leger. Maar klaarblijkelijk raken
de twee nogal eens slaags met elkaar. In vroegere tijden liep
deze probleemstelling tamelijk parallel met die van de verhouding
tussen inteHektuelen die voor het· proletariaat kozen, en
het proletariaat, dat uit eigen aktie en strijd moeilijk boven
het nivo van de konkrete belangen-behartiging zou kunnen
uitkomen. Men zie daarvoor b.v. de briefwisseling tussen Lenin
en Rosa Luxemburg 143 en de kommentaren die Ernest Mandel
daarbij geeft_144 Deze historiese diskussies hebben niet al
hun waarde en lering verloren, maar wel voor een deel. De
ontwikkeling van het kapitalisme heeft uit eigen aard geleid
tot meer onderwijs, vorming, scholing van de arbeidersklasse.
Arbeiders moesten immers zodanig 'versoepeld' worden, dat
122
zij de snelle veranderingen in_ de industrie konden meemaken.
De 'demokratisering' van het onderwijs was in eerste instantie
een kapitalisties belang. Ook de uitbreidingsmogelijkheden
voor vormingswèrk werkende jongeren zijn daar een uiting
van (al verkijken velen zich, omdat de k!leine ondernemer en
de winkelier zich ertegen verzetten). Tegelijkertijd echter vergrootten
deze mogelijkheden het intellektuele vermogen van
de arbeidersklasse. Daardoor zijn intellektuelen en arbeiders
geen twee werelden meer. Een 'voorhoede' kan bijgevolg vandaag
veel gemakkelijker en voor een groter deel een arbeidersvoorhoede
zijn. En vervolgens moeten we bij deze problematiek
het feit betrekken, dat het kapitalisme niet slechts de arbeidsplaats
als basis en operatieterrein heeft, maar ook onderwijs,
kultuur, informatie, wonen etc., waardoor de rekrutering
van een voorhoede veel bredere mogelijkheden heeft. Massaakties
ter verwezenlijking van konkrete eisen zullen daardoor
sneller en gemakkelijker tot gepolitiseerde akties worden die
betrokken worden op het geheel van het maatschappelijk stelsel.
Blijft dan de vraag naar de behoefte aan duidelijke leiding
en disciplinering door die voorhoede. Want raden-demokratiese
aktiviteiten en noodzakelijke disciplinering van de strijd
op nationaal of internationaal nivo sluiten elkaar niet uit. Elke
'raad' wordt vernietigd als deze niet werkt en geplarutst wordt
in de totaliteit van de strijd tegen de imperialistiese samenleving.
Voorbeelden als Lipp (Besançon), maar ook de ervaringen
met arbeiderszelfbestuur in Joegoslavië, en die van de
chileense socialisten geven dat duidelijk aan. Organisatie van
de basis en leiding van alle bases - het meervoud - zijn elkaars
bestaansvoorwaarde. Als die leiding maar voortkomt uit
de bases. Dát blijft eis: madht van het volk uit.
5.6.5. welzijnswerk
In het begin van de 19de eeuw was het nog armenzorg. Het
ging er om 'de armoede, die versdhrikkelijke bron van alle
ondeugden' te bestrijden. En dat was dan al heel 'verlicht',
want anderen vonden toen dat wie niet werkte ook maar niet
moest eten. Toch won toenmaals de gedachte van de armenzorg
veld, want de gezeten burgerij zag in de armoede een gevaar
voor de veiligheid van de maatschappij, 'want gebrek
leidt tot misdaden en kan naar oproer sturen' .1 45 Anderhalve
eeuw later zijn het niet verlichte weldoeners uit de burgerij,
123