Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

tijd handig vertalen als een ·aanslag op de werkgelegenheid van
de arbeiders (waar om ze zich overigens helemaal nooit bekommeren
als ze daartoe niet gedwongen worden).
'Als ik vraag naar een kledingstuk van mijn bizondere snit,'
zo vertelt Thoreau, 'dan antwomdt mijn kleermaakster gewidhtig:
'zo maakt men ze niet meer.' Zij zegt dat zonder dat
'men' te benadrukken, alsof ze de een of andere autoriteit citeert,
even onpersoon1ijk als het noodlot zelf. En ik merk dat
het moeilijk is mijn zin door te zetten, gewoon omdat zij niet
kan geloven dat ik meen wat ik zeg, dat ik onbezonnen ben.
Als ik die orakel-adhtige zin hoor, verzink rk voor een ogenblik
in gedachten en benadruk voor mijzelf elk woord afzonderlijk
om achter de betekenis van elk te komen; om uit te
vinden in wat voor graad van bloedverwantschap die 'men'
staat tot mfj en we1k gezag deze 'men' kan hebben in een zaak
die mij zo nauw aangaat. En tenslotte ben ik geneigd haar te
antwoorden op dezelfde geheimzinnige wijze en zonder maar
enige klemtoon op 'men': 'het is waar ja,. tot voor kort maakte
men ze niet, maar nu doet men het wel'.'
6.5.4. associatie
De techniek van de associatie koppelt nieuwe ideeën, opvattingen,
opdrachten en kritieken aan oude beelden. 'Verscheurde
stad', het rotterdamse beeLd van Zadkine, wordt Jan Gat
van de wereldhandelsstrukturen, zonder hart en keihard als
die zijn. Joris Driepinter wordt het manneke dat antwoord
geeft op het toenemend aantal hart- en vaatziiekten: 'Ach moet
het, drie glazen melk per dag, datdoet het'. De Vim die 99%
van alle huishoudbakteriën doodt is dus verantwoordelijk voor
het feit dat onze natuurlijke ba:kteriën ons eigen vuil niet meer
afbreken. Zo werd het lieverdje het beeld van de verslaafde
konsument en Van Heutsz dat van de koloniale terreur. Op
weg zijnde naar een volkstelling overkwam Maria en Jozef een
gebeurtenis, die een radika:le breuk met het oude stelsel zou
gaan inhouden. Een bloedvlek op de deurpost met de tekst
'.jk tel niet mee' gaf de teller te ·kennen dat hij rustig door kon
lopen. Na de paalkrant over de suiker, en na die van de melk
kwam die van de koffie; sui:ker, melk, koffie, een hele kop
vol. Aanduidingen als 'smeerpijp' maken, als zij aanslaan, diskussie
over •de zinvolheid van een persleiding heel wat moeilijker.
Als DS'70 blijkt te worden geleid door 'Willem met de
162
afknijptang' dan is het zuinigtheidsimage nogal kleefvast geworden.
Vanzelfsprekend is de techniek ·van de associatie niet
het monopolie van de social actionist. Integendeel, want de
tegenpartij associeert de heLe boel aan elkaar getuige b.v. de
Ster-reklame. Maar wat zij met heel veel geld maken, kunnen
sooial actionists met weinig geld en fantasie weer mismaken,
weer verbuigen en vervoegen tot er een andere betekenis aan
gekoppeld wordt. Bovendien kunnen de meest verfoeilijkie van
die assoCiaties ook worden ontleed en bekendgemaakt. Philips
bleek - en het ging door de nederlandse pers - TV-toestellen
in Brazilië te verkopen onder de passende reklametekst:
'een Plhilips TV weerstaat zelfs de folterkamer'. Die associatie
is Plhilips niet zo best bekomen.
6.5.5. omkering
Bestaande situaties, notities, uitdrukkingen, wetten en normen
dusdanig omkeren dat ze het tegendeel gaan betekenen en als
een boemerang naar de betrokkenen terugkieren. Onder 'dramatisering'
werd al het voorbeeld van de omkering van de
dienstweigeringswet gegeven. Het probleem van de onderontwikkeLde
gebieden is het probleem van de hóógontwikkelde
weréld, dat van de negers is dat van de blanken, voor probleemgezinnen
is de samenleving een probleemmaatsdhappij
en degenen die zo ageren tegen al die protestbewegingen vormen
de meest soliede en tevens meest ongenuanceerde protestbeweging.
Zo is 'inspraak' een mogelijkiheid om 'uitspraak'
te voorkomen, en worden arbeiders 'werknemers' genoemd
terwijl juist zij het zijn die hun werk géven. Roei van Duyn
ging in de eerste raadszitting van het nieuwe jaar 1970 een
nieuwjaarsrede houden naar aanleiding van agenda-punt zus
en zo, lang nadat de burgemeester het gedaan had. Hij werd
daarvoor 'tot de orde' geroepen. Hij voegde de burgemeester
toen toe: als u, die niet eens gekozen bent, een nieuwjaarsrede
houdt, mag ik, die wél gekozen ben- en namens het volk
spreken kan dat zéker. Stokely Carmichael geeft ook fraaie
voorbeelden van omkeringen. Sprekende over geweld merkte
hij eens het volgende op: 'Laten we het nu eens over geweld
hebben. God zal me bewaren, hoe kan het blanke westen iets
tegen geweld hebben? Het is het meest gewelddadige volk op
deze planeet. Alles wat ze hebben kregen ze door het gebruik
van geweld. Todh zijn zij altijd de eersten om iets tegen
163