Sociale Aktie, opnieuw bekeken - History of Social Work

máximale strafmaat? Wordt die vaak ·toegepast? Is er verband
tussen aantal overtreders en strafmaat? Hoe werkt het sanktiesysteem
precies? Wat is een proces-verbaal? Waar moet ik op
letten? Hoe zit de rechtspraak in ·elkaar, thoe is een en ander
ingericht, hoe verloopt een proces? Mensen die het weten kunnen
of het ai bij de hand hebben gehad, films en lezingen
kunnen helpen inzicht ·te krijgen. Zolang dat inzicht er niet is,
fungeert de angst voor het onbekende en dus voor de sanktie.
Een andere weerstand op rolweigering is de sociale kontrole,
de buurt, de kollega's. Ook die is voor een deel door inzicht
weg te nemen. Angst voor wat de buren zullen zeggen als er
politie aan de deur komt, valt te vermindt;:ren door van te voren
die buren in te lichten, erop voor te bereiden; de kollega's
kunnen bij voorbaat door diskussies het een en ander te horen
krijgen. Ekonomiese bedreigingen dienen vaak ook goed op
een rijtje te worden gezet om ze terdege onder ogen te kunnen
zien. Zijn er alternatieven voor mijn werkkring? Wie maakt
de promotiekansen uit? Wi:l ik die eigenlijk wel? Het eigen gezin
is voor velen ook vaak een remmende faktor. Ben klimaatschepping
waarin dit soort za:ken goed bespreekbaar zijn en
verhoudingen waarin een van de Ieden er veertien dagen tussenuit
kan zonder dat de boel in el'kaar stort, kunnen tot grotere
weerstand tegen sankties leiden. Bij de nog vrij aangepasten
speelt ook regelmatig de soevereiniteit van de overheid een
stevig woordje mee, en dat is dan doorgaans verankerd in
godsdienstig"levens-besdhouwelijke OV'ertuigingen of tenminste
gedragspatronen. Inzicht in de onaangepastbeid van oude
christelijke voortrekkers kan wellicht een helpende hand bieden.
Waarom zouden we ze vereren als ze reeds eeuwen gestorven
zijn en afwijzen als ze in onze maatschappij en onze
tijd optreden? Door inzicht en training daarop kan met sukses
de sanktiegevoeligheid wo11den verlaagd, en kunnen daardoor
de kansen op onaangepast gedrag worden verhoogd.
6.7.6. alternatie
Het opbouwen van een soort 'tegensamen1evingen' en 'tegenstrukturen,
-normen, -gedragspatronen' houdt een belangrijk
stuk sociale alternatie in. De zo ontstaande 'sub-wereld' kan
veel betekenis hebben voor de sociale transformatie. De eerste
betekenis is al, dat de vrees om a:ls onaangepaste alleen te
staan, wordt weggenomen. De 'geborgenheid' in de groep ver-
178
laagt de gevoeligheid voor de sankties van het heersende systeem.
Vervolgens biedt de sub-wereld belangwekkende mogelij-kheden
om alternatieven exemplaries te ontwikkelen en zo
anderen ·tot ontrdl-aktiviiteiten te inspireren. En tenslotte kan
een sub-wereld ook belangrijke exercities inhouden, die, als
eenmaal het sociaal systeem over het transformatieve 'nulpunt'
komt, van waarde zijn voor het opbouwen van een nieuwe maatschappij,
van nieuwe sociale strukturen, normen, kades, verwachtingen.
Naarmate de verhoudingen zich toespitsen, ook
kwantitatief, kan de tegenmaatschappij ook dwingende eisen
stellen aan de 'normale' - die dan eigenlijk haar normen al aan
het verliezen is.
Zo'n 'exstase' - buitentreding door de vorming van een subwereld
of tegenkultuur - heeft echter ook duidelijk zijn gevarenkanten.
Naarma>te de tegen-samenleving zich verder van
de gangbare verwijdert, verwijdert zij zich daardoor ook verder
van haar basis. Extase is voorwaarde voor het dynamiseren
van de samenleving, maar staat deze ook in de weg. Daardoor
krijgen we vaak de paradoxale situatie te zien dat, naarmate
groepen een afwij•kender sub-wereld vormen, ze sterkere ideologiese
uitspraken doen over de noodzaak van solidarisering
met de massa. De dialektiek van de tegen-kultuur - haar noodzaak
en haar gevaar - kan evenwel een syntese vormen met
die van het werkzaam zijn binnen de dialektiek van de bestaande
maatscrhappelijke strukturen. Binnen de vakbeweging
en erbuiten, in de. legaliteit van het parlementair-politieke, en
in de iHegaliteit van de tegenkultuur. De 'eigen' groep, en het
weer uitzwermen van de leden naar de organisaties van de
maatschappij om daarbinnen 'hun werk te doen, horen als
tegenpolen bij elkaar. In de eigen groep kan de nieuwe konsensus
worden gevoed, kan worden gesdhoold, sanktie-gevoeligheid
worden verlaagd, strategie en taktiek ontwikkeld. In
de organisaties van vakbeweging, buurt-en-wijkwerk, onderwijs,
politiek worden de progressieve pole-n versterkt en de regressieve
verzwakt door geduldig en takties werken.
6.8. manipulatietechnieken
6.8.1. de-manipulafi.e
Als een minister in een interne nota, niet voor publikatie bestemd,
sc'hrijft dat de laatste tijd ·een ware geboortegolf van
179