De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijk kader

in een concreet geval (dat wil zeggen voor specifieke
ouders en hun kind) worden in de awb ‘beschikkingen’
genoemd. Als beschikking kunnen bijvoorbeeld de
schriftelijke aanwijzing of een schriftelijke beslissing
over de (beëindiging) van een uithuisplaatsing
worden aangemerkt. Voor beschikkingen gelden
specifieke bepalingen, die zijn vastgelegd in de awb.
Daarnaast gelden voor bestuursorganen, en dus ook
voor BJZ, bepaalde in de jurisprudentie ontwikkelde
bestuursrechtelijke normen, die voor een deel ook zijn
vastgelegd in de awb. Dit zijn de zogenaamde ‘algemene
beginselen van behoorlijk bestuur’ (abbb). Deze abbb
stellen regels voor zowel de zorgvuldige voorbereiding,
besluitvorming en inrichting van besluiten van
bestuursorganen als voor de inhoud van die besluiten.
De voor BJZ belangrijkste bepalingen van de Awb en
de algemene beginselen van behoorlijk bestuur worden
hieronder kort beschreven.
Landelijk zijn voor de belangrijkste beslissingen
die BJZ kan nemen modellen opgesteld. In deze
modellen is zoveel mogelijk rekening gehouden met
de eisen die de Awb en de abbb stellen.
6.3.1 Normen voor verkeer tussen BJZ en
belanghebbenden
Hoofdstuk 2 van de awb bevat normen voor het contact
tussen burgers en bestuursorganen. Voor BJZ is
bijvoorbeeld van belang dat bepaald is dat het zonder
vooringenomenheid, objectief, moet handelen (eis van
onpartijdigheid). Dit hoofdstuk bepaalt verder dat een
burger zich mag laten bijstaan of laten vertegenwoordigen
(al kan bij ernstige bezwaren in bepaalde gevallen
iemand wel worden geweigerd).
Dit betekent dat als een ouder een goede vriend mee
wil nemen naar bijvoorbeeld een klachtgesprek BJZ
deze vriend in principe toe moet laten. Alleen als er
ernstige bezwaren bestaan tegen de aanwezigheid
van deze vriend kan BJZ dit weigeren.
Als BJZ stukken ontvangt die voor een ander
bestuursorgaan bestemd zijn, heeft BJZ de plicht om
die stukken naar dat orgaan door te sturen. Verder heeft
de instelling een geheimhoudingsplicht als het gaat om
vertrouwelijke stukken.
6.3.2 Zorgvuldige voorbereiding van besluiten (o.a.
hoorplicht belanghebbenden)
als BJZ van plan is om een besluit te nemen, is met
name het zorgvuldigheidsbeginsel van groot belang. BJZ
heeft op basis daarvan een actieve onderzoeksplicht. Dit
houdt in dat BJZ alle kennis die nodig is over de relevante
feiten en af te wegen belangen moet verzamelen (artikel
3:2 awb). Ook hebben belanghebbenden in principe het
recht om hun mening over de voorgenomen beslissing
te geven. De Awb heeft in bepaalde gevallen dan ook
de plicht voor bestuursorganen opgenomen om voordat
uIT VO ERING Va N D E OTS
D E O N D ERTO E ZICHTSTELLI N G
28
het besluit genomen wordt belanghebbenden te horen
(artikel 4:7 en 4:8 awb). Deze plicht om te horen bestaat,
als de belanghebbenden naar verwachting bedenkingen
zullen hebben tegen de voorgenomen beslissing en
de informatie op basis waarvan de beslissing wordt
genomen niet van deze belanghebbenden zelf afkomstig
is. BJZ neemt vaak beslissingen waar de betrokkenen het
niet mee eens zijn en maakt daarbij regelmatig gebruik
van informatie van derden (bijvoorbeeld van andere
beroepskrachten). BJZ zal belanghebbenden dan ook
doorgaans moeten informeren over het voorgenomen
besluit en hen in de gelegenheid moeten stellen om hun
visie daarop te geven.
Bij het geven van een schriftelijke aanwijzing stuurt
BJZ in verband met deze hoorplicht belanghebbenden
(ouders en jeugdige) vaak eerst een ‘aankondiging’.
In deze aankondiging vermeldt BJZ de beslissing al
die BJZ van plan is te nemen. Vervolgens krijgen
de belanghebbenden een bepaalde periode de
tijd om hierop te reageren. Pas daarna neemt BJZ
de definitieve beslissing en wordt de schriftelijke
aanwijzing verstuurd aan de jeugdige en zijn ouders.
De Awb geeft een aantal uitzonderingen op de
hoorplicht. Zo mag van horen worden afgezien in een
acute situatie, of als het doel slechts bereikt kan worden
als de belanghebbenden niet vooraf geïnformeerd
zijn. ook als de belanghebbenden al voor een eerdere
beslissing of bij een ander bestuursorgaan (bijvoorbeeld
de Raad) zijn gehoord en de omstandigheden niet zijn
gewijzigd, is horen niet verplicht. Ook al biedt de wet de
mogelijkheden, BJZ zal in de praktijk – mede vanwege
de hulpverleningsrelatie – niet te snel van het horen
moeten afzien. Het is belangrijk om als het mogelijk is
het gesprek met de ouders en de jeugdige aan te gaan
over voorgenomen beslissingen.
6.3.3 De besluitvorming en de inhoud van de
beslissing
Bij de besluitvorming is een ander aspect van het
zorgvuldigheidsbeginsel, namelijk de zorgvuldige
belangenafweging van belang. BJZ moet op basis
daarvan alle rechtstreeks bij het besluit betrokken
belangen afwegen. Het kan daarbij gaan om het belang
van bijvoorbeeld de ouders en de pleegouders, maar het
belang van het kind zal het zwaarste moeten wegen.
Verder is het evenredigheidsbeginsel belangrijk. Dit
houdt in dat het ‘middel’ in redelijke verhouding moet
staan tot het ‘doel’. De gevolgen van een besluit mogen
dus niet disproportioneel zwaar zijn in verhouding tot
het beoogde effect (artikel 3:4 awb). Verder moet BJZ
op grond van het materiële rechtszekerheidsbeginsel
zoeken naar de voor de betrokkene minst bezwarende
oplossing (‘het beginsel van de minste pijn’). Zo zal
bijvoorbeeld een volledig contactverbod tussen ouder en