Oraties van professor mr. A. (Alexander) de Becker en ... - CAOP

in de overheid. Ten aanzien van de omgekochte
ambtenaren oordeelt de rechtbank dat integriteit
van ambtenaren tot de fundamenten van de
rechtsstaat behoort. Het maatschappelijk belang
van een onkreukbare overheid is groot. De leden
van de samenleving moeten er zonder meer op
kunnen vertrouwen dat ambtenaren hun positie
niet misbruiken ten behoeve van hun privébelang.
Tegen ambtenaren die opzettelijk en voor eigen
gewin het vertrouwen in de overheid schaden,
moet dan ook doeltreffend en passend strafrechtelijk
worden opgetreden.
Het blijkt dat een goede klokkenluidersregeling
een niet-voldoende, maar wel noodzakelijke
voorwaarde is voor een integere overheid. 32 De
ervaringen die we hebben met klokkenluiders is
een ontmoeting met de donkere kant van de overheidsorganisatie.
Het is een gebied met dilemma’s
tussen loyaliteit en integriteit. De kapotte
landmijnen, de fraude bij de Europese Commissie,
de bouwfraude, de verkeerde veroordeling
in de Schiedammer Parkmoordzaak waren nooit
aan het licht gekomen zonder klokkenluiders.
De uitspraak van het Centrale Raad van Beroep
van 23 december 2010 over de zaak Spijkers geeft
geen fraai beeld van hoe de overheid omgaat met
klokkenluiders. 33 Zoals Bovens al aangaf is de
huidige klokkenluidersregeling onder de maat. 34
De rechtsbescherming van de klokkenluiders laat
ernstig te wensen over. Meldingen van misstan-
den werden niet onderzocht en de Commissie
Integriteit Overheid geniet weinig vertrouwen. Ik
schaar me dan ook aan de zijde van de vele praktijkmensen
en wetenschappers die pleiten voor
een sterkere klokkenluidersregeling in Nederland.
Ook adequate informatievoorziening is sterk
gerelateerd aan onderling vertrouwen. Een goede
beschrijving van de bewerkelijkheid van informatievoorziening
tussen politiek en ambtelijke
organisatie wordt gegeven door Van Thijn. 35 Hierin
wordt helder geanalyseerd waarom het vaak mis
gaat in de informatievoorziening tussen politiek
en ambtelijke organisatie. Het overzicht van dertig
redenen om de minister nog niet te informeren
is tekenend voor de complexiteit. Te futiel, de
minister is in het buitenland, we willen eerst het
probleem oplossen, minister heeft een slechte bui,
het is niet politiek gevoelig, ga zo maar door. Er
zitten goede redenen bij maar ook slechte redenen.
De Commissie Davids geeft ook een aardige inkijk
in de informatievoorziening. Het is interessant hoe
een ‘fl interdunne volkenrechterlijke basis’ voor
deelname aan de Irak oorlog een ‘magere rechtsbasis’
werd en er vervolgens in het advies een
‘voldoende juridische basis’ uitkwam. 36 Effecten
van groupthink, doelredeneringen, plaatsvervangend
denken, concurrerende machtscentra op de
selectie en kleuring van informatievoorziening
zijn blootgelegd bij de verschillende onderzoeken
naar de Irak oorlog in het Verenigd Koninkrijk. 37
32 Nadruk op regels en procedures zijn niet toereikend. Een cultuur van integriteit is niet alleen met behulp
van regels te verkrijgen.
33 Centrale Raad van Beroep, 23 december 2010, 09/5689 AW en 09/5999 AW
34 Berendsen, L., Bos, A., Bovens, M.A.P., Brandsma, G.J., Luchtman, M.J.J.P. &. Pikker, G.K. (2008). Evaluatie
klokkenluidersregeling publieke sector
35 Van Thijn, E., T. Cardoso Ribeiro, De Informatieparadox, 2004
36 Rapport Commissie van onderzoek besluitvorming Irak (Commissie Davids), 2010, p.243-251
37 Zie o.a. Butler report (Verenigd Koninkrijk), 2004
‘DE ROL VAN DE EU’ EN ‘POLITIEK EN AMBTENARIJ’ 51