Oraties van professor mr. A. (Alexander) de Becker en ... - CAOP

POLITIEK EN AMBTENARIJ:
SPANNINGEN IN EEN VERSTANDSHUWELIJK
ondersteuning te verkrijgen zonder dat dat het
‘merit based’ systeem ondermijnt. Afgelopen tijd
vond er een verdere onderschikking plaats van het
ambtelijke systeem aan de politiek, onder andere
door partijpolitieke benoemingen van ambtenaren.
Niet zozeer om banen uit te delen aan partijgenoten,
maar vooral om meer grip op het beleid
en het ambtelijke apparaat te krijgen. Het gaat niet
om benoemingen van echte buitenstaanders, maar
insiders met goede politieke kleur.
Aan de ene kant leidt dat bij ministers tot meer
vertrouwen in de informatie die ze krijgen. Het zou
moeten leiden tot een meer responsieve ambtelijke
ondersteuning. Maar aan de andere kant ontstaat er
een klimaat van wantrouwen. Het middenmanagement
gaat confl icten met gepolitiseerd management
vermijden omdat ze bang zijn voor retaliatie. 58
In de analyse van Svara zou dat betekenen dat de
politieke controle toeneemt en de ambtelijke autonomie
enigszins afneemt. Dit hoeft de samenwerking
niet uit het lood te slaan omdat de kabinetten
ook door medewerkers uit dezelfde talentenvijver
worden gerekruteerd.
7.4 Australië en Canada: zorg over ‘fearless
and frank advice’
Ook in Australië maakt men zich zorgen over
politiek-ambtelijke verhoudingen en de overheid
als arbeidsorganisatie, naar aanleiding van enkele
60 ‘DE ROL VAN DE EU’ EN ‘POLITIEK EN AMBTENARIJ’
spraakmakende ontslagzaken waarbij alleen
hoefde worden aangetoond dat er geen vertrouwen
was in de ambtenaar, zonder dat dit hoefde
te worden onderbouwd met redenen. 59 Een vraag
die serieus gesteld wordt is of het middenmanagement
en de subtop nog wel willen doorgroeien als
je zonder reden kunt worden ontslagen en of het
mogelijk is talent aan te trekken en vast te houden
als er zo met mensen wordt omgegaan. 60 Ook
wordt de gerelateerde vraag gesteld of het nog wel
wordt gestimuleerd om ‘fearless and frank advice’
te geven als je zo makkelijk ontslagen kunt worden.
De meeste commentatoren zeggen dat het
wel meevalt als er ‘goed voor je gezorgd wordt’,
maar een en ander kan een vernederende ervaring
opleveren met dezelfde effecten op het talent.
Weller 61 stelt dat het steeds moeilijker is om een
goede relatie op te bouwen als topambtenaar met
je minister. Er is een hogere omloopsnelheid,
meer baanonzekerheid, meer concurrentie om het
oor van de minister, bijvoorbeeld door advies uit
buitenwereld en van politieke staven. 62 Ook hier
ligt de nadruk steeds meer op ‘can do’ ambtenaren,
die volgens topambtenaren zeggen wat de minister
wil horen in plaats van wat hij zou moeten horen. 63
In Canada stond de politiek-ambtelijke samenwerking
onder druk door de introductie van een
politieke stafchef. Deze is later afgeschaft, maar
vervangen door ‘executive assistants’ die functi-
58 Peters and Pierre, Politicization of the Civil Service in Comparative Perspective, 2004, p. 98
59 Weller, P. Australia’s Mandarins, The Frank and the Fearless, 2001, pag. 212 e.v. (The Barratt case).
60 Peters and Pierre, p. 107, 230, 235, 236
61 Rhodes, R.A.W. and P. Weller, The Changing world of top offi cials, Mandarins or Valets, 2001
62 Weller, p. 120, 121
63 Weller, p. 119