Scan 6, december 2003 - UMC Utrecht

tekst > Pieter Lomans
foto > Chris Timmers, MTM
Scan van een verdachte
Wat doet XTC met ons brein?
Het XTC-pilletje heeft onder gebruikers een onschuldig imago.
Wetenschappers betwijfelen of dat klopt. Met hersenscans, geheugentesten
en bevolkingsonderzoek probeert Gerry Jager de feitelijke
gevolgen van XTC-gebruik op het spoor te komen. Van extatische
dance-party tot geschreven boodschappenlijstje.
Nederlandse jongeren houden van XTC. Volgens
het Trimbos Instituut hebben ongeveer vijfhonderdduizend
jongeren de populaire party-drug
al eens gebruikt. Een aanzienlijk deel slikt het
3,4-methyleendioxymethamfetamine (MDMA)
pilletje in het weekend bijna routinematig. Geen
punt, menen ze, want XTC is een stemmingsmanipulator
zonder gezondheidsrisico’s.
“Het is de vraag of dat klopt”, zegt neurowetenschapper
Gerry Jager. “Liesbeth Reneman heeft in
het AMC bijvoorbeeld met beeldvormende technieken
de effecten van XTC op het serotoninesysteem
onderzocht. Serotonine is een neurotransmitter,
een chemische stof die door het lichaam zelf
wordt gemaakt en signalen tussen hersencellen
doorgeeft. Onderzoek bij dieren had al duidelijk
gemaakt dat MDMA, de actieve stof in XTC, dit
serotoninesysteem beïnvloedt. Op hersenscans van
XTC-gebruikers zag Reneman in bepaalde delen
van de hersenen minder serotoninereceptoren dan
bij de niet XTC-gebruikers. Receptoren zijn de oren
van de cel. Als cellen minder serotoninereceptoren
hebben, komt de serotonineboodschap waarschijnlijk
ook wat zachter aan. Met minder oren ga je
slechter horen.”
Dance-feesten
Er zijn meer aanwijzingen gevonden dat XTC ‘iets
doet’ met het brein. Het probleem is steeds, dat
je niet precies weet of je naar de oorzaak of het
gevolg kijkt. Jager geeft een voorbeeld: “Het
serotoninesysteem speelt een belangrijke rol bij
het reguleren van de stemming. Het idee bestaat,
dat stevige XTC-gebruikers een hoger risico lopen
op depressiviteit, op een stemmingsstoornis.
Maar je kunt je ook voorstellen dat juist depressief
aangelegde mensen eerder naar een geestverruimend
middel zoals XTC zullen grijpen om
zich wat beter te voelen. Je weet dus niet of de
verschillen die je tussen gebruikers en nietgebruikers
ziet, de oorzaak of het gevolg zijn, of
een combinatie van beide.”
Jager is momenteel bezig met een lastig maar
uniek onderzoek om oorzaak en gevolg uit
elkaar te trekken. Daarvoor heeft ze ruim honderd
jongeren nodig, die nog nooit XTC hebben
gebruikt. De gebruikelijke methode – geef de
ene helft XTC, de andere helft niet en kijk of er
na enige tijd verschillen tussen beide groepen
zijn ontstaan – is ethisch niet aanvaardbaar.
Daarom wordt aan mensen in ‘hoog-risicogroepen’
gevraagd of ze willen meedoen aan het
onderzoek. Voorwaarde: ze moeten tussen de
l nr 6 december 2003 l 10