kinderzorg derde graad bso • derde leerjaar - VVKSO - ICT ...

KINDERZORG 

DERDE GRAAD BSO • DERDE LEERJAAR 

september 2004 

LICAP – BRUSSEL D/2004/0279/045

KINDERZORG 

DERDE LEERJAAR DERDE GRAAD BSO 

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS 

LICAP – BRUSSEL D/2004/0279/045 

September 2004 

(vervangt het leerplan D/2002/0279/057) 

ISBN-nummer: 90-6858-421-9 

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs 

Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Algemene inhoud 

LESSENTABEL ................................................................................................................................................5 

ALGEMEEN DEEL............................................................................................................................................7 

BEROEPSGERICHTE VAKKEN KINDERZORG ..........................................................................................23 

STAGE ............................................................................................................................................................41 

3de leerjaar 3degraad BSO 3 

Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemene inhoud

LESSENTABEL 

Pedagogische uren/week Administratieve 

vakbenaming 

vakbenaming 

Volledig gemeenschappelijke basisvorming 

Totaal 8 

Godsdienst 2 AV Godsdienst 

Lichamelijke opvoeding 2 AV Lichamelijke opvoeding 

Maatschappelijke vorming 0/2 AV Maatschappelijke vorming 

Nederlands 0/2 AV Nederlands 

Project algemene vakken 4/0 AV Project algemene vakken 

Beperkt gemeenschappelijke basisvorming 

Fundamenteel gedeelte 

Totaal 4 

Duits 0-2 AV Duits 

Engels 0-2 AV Engels 

Expressie 2 AV Expressie 

Frans 0-2 AV Frans 

Maatschappelijke vorming 0-2 AV Maatschappelijke vorming 

Nederlands 0-2 AV Nederlands 

Plastische opvoeding 0-2 AV Plastische opvoeding 

Project algemene vakken 0-4 AV Project algemene vakken 

Wiskunde 0-2 AV Wiskunde 

Minimum-maximum 20-24 

Beroepsgerichte vakken 10 1 PV Praktijk Opvoedkunde / TV Opvoedkunde 

kinderzorg 

1 PV Praktijk Verzorging / TV Verzorging 

1 TV Huishoudkunde 

5 TV Opvoedkunde 

1 TV Verzorging 

1 TV Verzorging/Opvoedkunde 

Stage 10-14 2-3 PV/TV Stage Huishoudkunde/Opvoedkunde/ 

Verzorging 

Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen. 

5-7 PV/TV Stage Opvoedkunde 

3-4 PV/TV Stage Verzorging 

3de leerjaar 3de graad BSO 5 

Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Lessentabel

KINDERZORG 


ALGEMEEN DEEL 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

Inhoud 

1 Uitgangspunten.....................................................................................................9 

2 Leerlingenprofiel en beginsituatie.......................................................................9 

3 Algemene doelstellingen/competenties............................................................10 

3.1 In welke werkcontext werken ze..................................................................................................10 

3.2 Waaruit bestaat het werk of wat zijn de taken ...........................................................................10 

3.3 Hoe of op welke wijze werken......................................................................................................10 

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken ...................................................12 

5 Geïntegreerde proef............................................................................................15 

6 Evaluatie ..............................................................................................................16 

7 Het leerplan en het opvoedingsproject .............................................................16 

8 Minimale materiële vereisten .............................................................................16 

8.1 Voor het oefenen van verzorgende vaardigheden/directe kindgerichte zorg...........................16 

8.2 Voor het oefenen van huishoudelijke vaardigheden/indirecte kindgerichte zorg ...................17 

8.3 Voor het oefenen van expressieve en animatieve vaardigheden, pedagogische 

activiteiten, opzoekingswerk, groepswerk, leerlingenproject … ...............................................19 

9 Bibliografie ..........................................................................................................20 

8 3de leerjaar 3de graad BSO 

D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

1 Uitgangspunten 

Dit leerplan is een aanpassing van het leerplan van 2002 en is gebaseerd op de ervaringen van leraren en leerlingen 

(door middel van diocesane uitwisselingsmomenten in 2002 en 2003) en rekening houdend met het beroepsprofiel 

Begeleider in de kinderopvang (Serv 2001). 

Leerlingen worden gevormd tot beginnende kinderverzorgenden die kinderen van 0 tot 12 jaar begeleiden en 

verzorgen binnen verschillende opvangvormen. De leerlingen worden beroepsvaardig en verwerven de gepaste 

beroepshoudingen. Hun vaardig zijn wordt ondersteund door hun verworven kennis. Weten waarom men iets 

voelt, zegt en doet biedt kansen tot bewust professioneel werken. 

Kinderverzorgenden dienen een pedagogische visie te hanteren die aandacht schenkt aan flexibiliseren, individualiseren, 

stimuleren, structureren, bevorderen van zelfstandigheid, bewegingsvrijheid en veiligheid bij ieder 

binnen de omgang met kinderen. Respect voor diversiteit en een goede samenwerking met ouders, collega's en 

externen is eveneens belangrijk. Tevens is het onontbeerlijk ook respect voor zichzelf op te brengen en te kunnen 

werken binnen het kader van een welbepaalde voorziening en een welbepaalde context. 

Leerlingen ‘versmelten’ in de dagelijkse praktijk van het werk als kinderverzorgende al hun kennis en vaardigheden 

tot een geïntegreerd denken en handelen. Daarom gaan we er als leerplancommissie vanuit dat de leraren 

van de verschillende disciplines namelijk Opvoedkunde, Verzorging en Huishoudkunde (en liefst ook de algemene 

vakken) en stagebegeleiders één team vormen dat vakoverschrijdend én complementair werkt. We hebben 

het leerplan dan ook uitgeschreven op een vak- of componentoverschrijdende wijze zodat de samenhang duidelijk 

is. Het grootste accent ligt weliswaar op de opvoedkundige component! 

We willen ook wijzen op de links tussen verschillende werkterreinen en eventuele bijkomende tewerkstellingsmogelijkheden. 

De kinderopvangsector is immers volop in evolutie en het is dan ook belangrijk als lerarenteam 

deze evoluties goed te volgen en leerlingen 'polyvalent, flexibel en weerbaar' op te leiden. 

2 Leerlingenprofiel en beginsituatie 

De studierichting ‘Kinderzorg’ sluit, evenals ‘Thuis- en bejaardenzorg’, aan op de studierichting ‘Verzorging derde 

graad BSO’. 

De meeste leerlingen (65 %) komen uit de studierichting ‘Verzorging’ waarin ze ervaring opgedaan hebben met 

kinderen van 0 tot 3 jaar zowel op verzorgend als pedagogisch vlak en dit onder directe begeleiding. 

De grote troef van deze leerlingen is hun sterke praktijkgerichtheid. Daarom geloven we oprecht in de waarde 

van stage gekoppeld aan optimale leerkansen, begeleid zelfstandig werken en praktijkgericht leren. 

Het is erg belangrijk samen met de leerlingen hun individuele beginsituatie uit te klaren en daarop verder te bouwen. 

Werken met instaptoetsen, 'opfrissing', ondersteunende zelfstudiepakketjes, vakoverschrijdende situatieschetsen, 

toepassingen in complexe situaties en gedifferentieerde opdrachten behoren tot de mogelijkheden. 

Natuurlijk is het als leraar nodig goed te weten wat leerlingen normaliter in het eerste en tweede jaar Verzorging 

reeds verworven hebben. Het valoriseren van deze vaardigheden en kennis verhoogt het zelfwaardegevoel van 

de leerlingen. We hebben daarom ook heel bewust met een 'Herhaling' aangeduid wat herhaling is. Deze doelstellingen 

dienen opgefrist te worden doch niet opnieuw aangebracht. Dit kan gebeuren door te werken met 

complexe situatieschetsen waarin opgedane ervaring aan bod kan komen. Opzoekingswerk in vroeger cursusmateriaal 

biedt eveneens belangrijke leerkansen. We plaatsen meestal herhaling bij de leerplandoelstellingen 

maar dit geldt natuurlijk ook voor de gelieerde leerinhouden. 

Er zijn echter ook leerlingen die reeds een jaar hoger onderwijs of vierde graad verpleegkunde gevolgd hebben, 

die uit ‘Jeugd- en gehandicaptenzorg’, ‘Gezondheids- en welzijnswetenschappen’, ‘Sociale en technische weten- 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

schappen’ komen … Dit brengt met zich mee dat de leerlingenpopulatie vrij heterogeen is zowel op het gebied 

van ervaring, vaardigheden als kennis. Wat deze andere instromers betreft is het nodig om de individuele beginsituatie 

uit te klaren via bijvoorbeeld een proef met praktijkopdrachten die slaat op wat voor de anderen herhaling 

is, een gesprek aan de hand van de stageactiviteiten / einddoelstellingenlijst of de competenties die ontwikkeld 

worden … Er kunnen dan individuele afspraken (en traject) gemaakt worden i.v.m. wat nog niet verworven is en 

de manier waarop dat kan gebeuren. Deze instromers zullen soms ook reeds zaken beheersen die de anderen 

nog moeten verwerven, belangrijk hierbij is dan om hen een eigen inbreng te geven en hun ervaring te valoriseren. 

De componentoverschrijdende afspraken moeten zowel met de leerling als met het lerarenteam gemaakt 

worden. De uiteindelijke bedoeling is immers dat elke leerling op het einde van het schooljaar alle leerplandoelstellingen 

bereikt heeft. 

3 Algemene doelstellingen/competenties 

Onderstaande tekst geeft aan wat leerlingen bereiken op het einde van het derde leerjaar Kinderzorg, wat leerlingen 

moeten kennen en kunnen binnen een welbepaalde context of nog anders gezegd welke competenties 

leerlingen verder moeten kunnen ontwikkelen tijdens hun beroepsuitoefening. Deze competenties vormen de 

rode draad doorheen het leerplan: zij bepalen de leerplandoelstellingen, stagedoelstellingen, leerlingenprojectdoelstellingen 

en geven meteen ook de evaluatiecriteria aan. 

3.1 In welke werkcontext werken ze 

1 Werken met kinderen van 0 tot 12 jaar binnen welzijnszorgsituaties, zoals kinderopvang, buitenschoolse 

kinderopvang, schoolse opvang … 

2 Werken als kinderverzorgende in een team onder begeleiding van een verantwoordelijke zoals een maatschappelijk 

werker, een verpleegkundige, … 

3.2 Waaruit bestaat het werk of wat zijn de taken 

3 Pedagogisch omgaan met kinderen van 0 tot 12 jaar al dan niet met specifieke zorgbehoeften en begeleiden 

van ontwikkelingsgerichte activiteiten. 

Agogisch omgaan met de omgeving van de kinderen: contacten opbouwen, onderhouden en afbouwen. 

Deze competenties krijgen het hoofdaccent in Kinderzorg! 

4 Indirecte kindgerichte zorg verlenen in de groothuishouding (opvangsituaties) en in de kleinhuishouding 

(thuissituaties). 

Maaltijdzorg, interieurzorg, linnenzorg, materiaal en middelenzorg, transferzorg. 

5 Directe kindgerichte zorg verlenen aan kinderen al dan niet met specifieke zorgbehoeften: hygiënische zorgen, 

hulp bij eten en drinken, uitscheiding, rust en beweging, gezondheidsvoorlichting en opvoeding bieden, 

parametercontrole, medicatiezorg en Eerste Hulp Bij Ongevallen; 

3.3 Hoe of op welke wijze werken 

6 Werken vanuit een emancipatorische en holistische mensvisie op een sensitief responsieve wijze en met 

respect voor diversiteit en het welbevinden van elk kind en zijn omgeving. 

7 Werken op een deontologisch verantwoorde wijze en aangepast aan de doelstellingen en visie van de 

organisatie. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

8 Werken binnen het wettelijk kader en beroepsprofiel Begeleider in de kinderopvang (2001) 

9 Werken op een methodische wijze met als verschillende stappen: informeren, plannen, uitvoeren en evalueren. 

Informeren, observeren en rapporteren aan de verantwoordelijke onder wiens toezicht gewerkt wordt + gebruikmaken 

van de geijkte middelen zoals overdrachtsmomenten, teambesprekingen, zorgplan, takenblad, procedures, 

standaarden … 

10 Rekening houden met de basisprincipes van hygiënisch werken, veilig werken, economisch werken, ecologisch 

werken, ergonomisch werken, belevingsgericht werken, zelfzorggericht werken en comfortgericht werken. 

11 (zelf)Reflectie ontwikkelen i.v.m. professioneel handelen. 

12 Levenslang ontwikkelen i.v.m. professioneel handelen. 

Vanuit deze competenties hebben we dan een vak- of componentoverschrijdend leerplan en leerplandoelstellingen 

gemaakt. In de lessentabel wordt er evenwel een opsplitsing naar de verschillende componenten voorzien 

zodat leerlingen les kunnen krijgen van leraren met verschillende bekwaamheidsbewijzen. Een multidisciplinair 

lerarenteam biedt meer leerkansen voor leerlingen. We voorzien ook het vak expressie dat geïntegreerd is in het 

beroepsgericht gedeelte en bijgevolg voldoet aan een aantal van de vakoverschrijdende doelstellingen. 

Verder laten we het aan de autonomie van de school om te kiezen voor PV of TV. De integratie van kennis en 

vaardigheden dient echter in een zevende jaar volledig te zijn zowel in het aanbieden door de leraar als in het 

verwerven door de leerlingen. 

Dit leerplan ‘Kinderzorg’ besteedt, op vraag van Kind en Gezin en het werkveld, meer aandacht dan voorheen 

aan kinderen van 3 tot 12 jaar in Buitenschoolse kinderopvang, legt het hoofdaccent op leren pedagogisch verantwoord 

werken en legt, pedagogisch-didactisch gezien, een groter accent op doegericht en ervaringsgericht 

werken met leerlingen en trekt daarom geïntegreerd werken verder door. 

Wat de leerplandoelstellingen betreft, willen we de nadruk leggen op de werkwoorden en de context van de leerplandoelstellingen. 

De werkwoorden geven de mate aan waarin iets verworven moet worden en de context is 

steeds het beroep kinderverzorgende in diverse settings met kinderen van 0 tot 12 jaar! 

Alle leerplandoelstellingen moeten aangeboden worden maar dit kan zowel tijdens de lessen, stage, leerlingenproject 

of via een combinatie van voorgaande elementen. 

We onderscheiden volgende delen in het vakoverschrijdend leerplan en deze verschillende delen kunnen op 

verschillende manieren aangeboden worden. Deze delen staan niet los van elkaar, zij zijn op allerhande vlakken 

verbonden en deze linken dienen in het lesgebeuren gelegd te worden net zoals ze in het stagegebeuren automatisch 

aan bod komen! 

1 Kinderverzorgende 

2 Kinderopvang 

2.1 werkcontext 

2.2 indirecte kindgerichte zorg 

3 Kinderen van 0 tot 12 jaar 

3.1 pedagogisch handelen 

3.2 activiteiten 

3.3 directe kindgerichte zorg 

3.4 kinderen met specifieke zorgbehoeften 

4 Ouders en hun omgeving 

4.1 agogisch handelen 

4.2 gezin en zwangerschap 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

5 Team 

6 Leerlingenproject 

Op Stage worden alle competenties (dus ook de leerplandoelstellingen) concreet en geïntegreerd toegepast en 

getoetst aan de realiteit. Leerlingen dienen verschillende stage-ervaringen op te doen en hierop te reflecteren. 

Zo worden ze zich bewust van hun professioneel handelen en kunnen het zo nodig bijsturen. De mogelijkheid 

om ook in groep te werken (via seminarie en /of methodische begeleiding) omtrent praktijkervaringen en reflectie 

verhoogt het leereffect! 

De geïntegreerde proef bestaat uit stage, stageopdrachten en leerlingenproject. 

De geïntegreerde stageopdrachten worden in gezamenlijk overleg tussen leraren geformuleerd, gebruikmakend 

van de verschillende componenten van het beroepsgericht gedeelte (en liefst ook van het algemeen gedeelte) en 

in afspraak met het werkveld, geformuleerd. De stageopdrachten refereren aan de competenties. Op die manier 

leren leerlingen ook op stage geïntegreerd werken op stage. Het voldoen op stage is in deze opleiding van doorslaggevend 

belang! 

Het project groeit vanuit een componentoverschrijdende samenwerking waardoor leerlingen concreet de integratie 

ervaren. Het leerlingenproject is een langlopend initiatief (1/10 van de lestijd) dat bestaat uit een informatiefase, 

een concrete activiteitenfase, een voorstellingsfase en een evaluatiefase en waarbij samenwerking en 

begeleid zelfstandig werken voorop staan. Deze fasen kunnen een aantal keer aan bod komen. 

Het wordt concreet gesitueerd en uitgevoerd binnen de kinderopvang van 0 tot 12 jaar. 

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken 

Timing per deel 

We wensen een tijdsaanduiding te geven en hebben deze uitgedrukt in % totale lestijd beroepsgerichte gedeelte. 

1 Kinderverzorgende 10 % 


2.1 werkcontext 5 % 

2.2 indirecte kindgerichte zorg 8 % 


3.1 pedagogisch handelen 12 % 

3.2 activiteiten 13 % 

3.3 directe kindgerichte zorg 12 % 

3.4 kinderen met specifieke zorgbehoeften 13 % 


4.1 agogisch handelen 8 % 

4.2 gezin en zwangerschap 4 % 

5 Team 5 % 

6 Leerlingenproject 10 % 

Overleg binnen het lerarenteam 

Het vakoverschrijdend leerplan dient in gezamenlijk overleg tussen de verschillende leraren gerealiseerd te worden. 

We opteren dan ook voor regelmatig gestructureerd vak- of componentoverschrijdend overleg zodat 

leerlingen houvast verwerven. Het is daarom zinvol om een lerarenteam een bepaald moment gezamenlijk vrij te 

roosteren. Om componentoverschrijdend te werken is het interessant als de componenten uit het fundamenteel 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

gedeelte op dezelfde dag geplaatst zijn in blokuren. Het samen maken van een jaarplan (met duiding van de 

leerplandoelstellingen, pedagogisch-didactische middelen …) kan een eerste stap zijn in het complementair werken. 

We willen niet strikt vastleggen welke leraar wat moet aanbieden, er moet enkel voor gezorgd worden dat 

leerlingen alle competenties/leerplandoelstellingen kunnen verwerven. 

Zodoende kan naast beroepsbekwaamheid ook ervaringsdeskundigheid een rol spelen. Men kan per onderdeeltje 

gezamenlijk leerlingenmateriaal en evaluatiesystemen ontwikkelen en het onderwerp dus met verschillende 

leraren benaderen of men kan kiezen om één onderdeel door één leraar te laten geven. Evaluatie kan bestaan 

uit een gezamenlijk opgestelde opdracht, toets … 

Het opmaken van het ‘draaiboek’ voor het leerlingenproject dient gezamenlijk te gebeuren alsook de stageopdrachten, 

die vakoverschrijdend dienen te zijn, moeten gezamenlijk afgesproken worden. 

We gaan ervan uit dat elke leraar die lesgeeft ook stagebegeleiding doet. Op die manier wordt de link theorie en 

praktijk realiteit. 

Regelmatige bevraging/evaluatie en bijsturing van het componentoverschrijdend werken als lerarenteam is ook 

nodig. 

We pleiten voor het gebruik van gevarieerde werkvormen zodat leerlingen op verschillende manieren leren. Ervaringsgericht 

en concreet werken via casussen, vaardigheden concreet laten inoefenen, info leren opzoeken en 

verwerken, onder andere via Informatie- en communicatietechnologie, ruimte voor (zelf)reflectie en feedback, 

ervaringsdeskundigen aan het woord laten … behoren tot de mogelijkheden. Minstens de helft van de lestijd 

zou uit concrete doe-activiteiten (sociale vaardigheden oefenen, expressieve (spel)activiteiten uitvoeren, 

verzorgen, voeding bereiden, opzoekingswerk en presenteren, forumdiscussie …) moeten bestaan. Dat 

houdt in dat de tijd waarin de leraar grotendeels zelf aan het woord is of de lesinhouden zelf aanbiedt beperkt 

wordt tot maximum de helft van de lestijd. 

We merken dat onder meer concrete activiteiten, inleefmomenten met gerichte opdrachten bij kinderen beklijven 

bij de leerlingen. Voorwaarde is wel dat het geheel goed begeleid, voorbereid en geëvalueerd wordt door alle 

betrokken partijen, met name de leerlingen, het werkveld en de leraar. Dit is ook een prachtige gelegenheid om 

de link werkveldklas te leggen en van elkaar te leren. 

Stages 

We geloven in de waarde van blokstages van een zekere duur (minimaal 3 weken) omwille van het leerproces 

en het creëren van de mogelijkheid van tussentijdse evaluatie én volgens de werkregeling van de voorziening 

zodat er een zekere band kan ontstaan tussen leerling en kinderen en de leerling het werk in al zijn facetten op 

een realistische wijze kan ervaren. 

Leerlingenproject 

Het leerlingenproject is een langlopend initiatief (minstens 1/10 van de lestijd met medewerking vanuit de 

verschillende componenten) dat bestaat uit een informatiefase, een concrete activiteitenfase, een voorstellingsfase 

en een evaluatiefase en waarbij samenwerking, begeleid zelfstandig werken en zelfreflectie voorop staan. 

Mogelijke onderwerpen kunnen zijn Buitenschoolse Kinderopvang en een woensdagnamiddag organiseren, eerste 

kleuterklas en bewegingsactiviteiten begeleiden, zuigelingen en snoezelen …, deze onderwerpen dienen 

gesitueerd te zijn binnen de kinderopvang van 0 tot 12 jaar (dit wil dus zeggen kinderdagverblijf, kleuterklas, 

buitenschoolse kinderopvang, centrum voor kinderzorg en opvoedingsondersteuning). Het leerlingenproject dient 

zowel individueel werk te bevatten als groepsgebonden activiteiten. Leerlingen kunnen binnen het project tonen 

hoever ze staan met de ontwikkeling van hun competenties. 

Bij projectwerk is het erg belangrijk dat leerlingen op voorhand een goed uitgewerkt draaiboek of scenario krijgen. 

Het lerarenteam zorgt voor een evenredig aan bod komen van de componenten. Zij moeten weten wat 

wanneer van hen verwacht wordt, hoe ze te werk moeten gaan en hoe en wanneer er geëvalueerd en bijgestuurd 

wordt. De rol van de leraar is een (bege)leidende en ondersteunende rol. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

Enkele criteria voor een degelijk leerlingenproject: 

– duidelijke doelstellingen en evaluatiecriteria worden van in het begin aan de leerlingen meegedeeld en zijn 

gebaseerd op de opdracht die verwoord is in functie van het ontwikkelen van de competenties; 

– timing, fasering en het gebruik van een bepaalde methodiek is nodig als houvast; 

– zelfwerkzaamheid van leerlingen wordt gestimuleerd en begeleid; 

– het onderwerp moet haalbaar zijn voor alle partijen, proces is even belangrijk als product en het product 

moet zinvol en bescheiden zijn qua opzet; 

– inoefenen van sociale vaardigheden (samenwerken, onderhandelen, afspraken maken …) is belangrijk; 

– inoefenen van technische vaardigheden (bepaalde technieken uitvoeren en /of toepassen, info verwerven 

en verwerken …) is belangrijk; 

– leren begeleid zelfstandig werken; 

– gebruik maken van theoretische achtergrondinformatie/kennis in functie van het dagelijks functioneren als 

kinderverzorger is noodzakelijk en dient ook geduid en /of verwoord te worden; 

– schriftelijke neerslag door de leerlingen met de belangrijkste ‘kapstokken’ is onontbeerlijk; 

– plaats en tijd maken voor regelmatige feedback en zelfreflectie aan de hand van concrete criteria en tips; 

Voorstel 

Fase 1: info verwerven en verwerken. 

Het onderwerp kan door de leraar vastgelegd worden in overleg met het werkveld en/of door de leerlingen in 

overleg, belangrijk is dat een helder afgebakend, concreet omschreven en haalbaar onderwerp is. Binnen een 

klas kan elk groepje een apart onderwerp hebben of er kan vanuit één onderwerp aan verschillende subonderwerpen 

gewerkt worden. 

Groepssamenstelling kan op verschillende wijzen gebeuren, best niet op basis van voorkeuren binnen de leerlingengroep 

maar vb op basis van het onderwerp. 

Waar, hoe en wat er aan info dient opgezocht te worden moet afgebakend worden. Alle groepsleden moeten de 

verwerkte info begrijpen en kunnen uitleggen aan de rest van de klas. De verwerkte info moet een overzichtelijk 

en beknopt geheel vormen en schept het kader voor een concrete actie. 

Fase 2: op de werkvloer met kinderen concrete activiteiten organiseren. 

Concrete activiteiten kunnen zeer ruim opgevat worden gaande van inleefmomenten tot concrete activiteiten. 

Voorwaarde is echter steeds dat leerlingen vooraf onderhandelen met de betrokken zorgverleners en indien mogelijk 

ook met de kinderen over wat haalbaar en zinvol is. Ook gedurende de uitvoering is er steeds een terugkoppeling 

(feedback) nodig. Organiseren bestaat uit plannen en voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Er zal dus 

zeker meer dan 1 contactmoment nodig zijn. 

Fase 3: link fase 1 en 2 en conclusies trekken. 

Leerlingen gaan na in hoever de kapstokken uit fase 1 kloppen met de observaties en ervaringen in de realiteit 

van fase 2. Zij trachten conclusies, aandachtspunten, tips te formuleren zowel op praktisch-inhoudelijk vlak als 

op samenwerkingsvlak. Dit kan zowel in groep als individueel gebeuren. 

Het aldus bekomen geheel kan aan de totale klasgroep en/of de jury van de GP worden voorgesteld waarbij er 

nog een bevraging kan plaats vinden. De voorstelling dient ook goed voorbereid te worden. 

Fase 4: evaluatie van het persoonlijk leerproces. 

Tenslotte is het belangrijk dat elke leerling een eindbalans van het project kan opmaken aan de hand van eigen 

ervaringen en feedbacken bij alle voorgaande fasen. Verwoorden van wat (zowel praktisch-inhoudelijk als op 

samenwerkingsgebied) men geleerd heeft is een belangrijk element in het leerproces! 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

5 Geïntegreerde proef 

De reglementaire info in verband met de geïntegreerde proef vindt u op www.edulex.be. 

De geïntegreerde proef bestaat uit stage, stageopdrachten en leerlingenproject. 

De geïntegreerde of vakoverstijgende stageopdrachten worden geformuleerd in gezamenlijk overleg tussen leraren 

uit de verschillende componenten van het beroepsgericht gedeelte en in afspraak met het werkveld en refereren 

aan de competenties. Op deze manier leren leerlingen de doelstellingen van de verschillende componenten 

geïntegreerd toepassen op stage en leren ze functioneren als beginnende kinderverzorgende! 

Vanuit het vakoverschrijdende leerplan en de klassenraden kunnen afspraken gemaakt worden betreffende de 

planning, het proces en productevaluatie die men in de studierichting wenst te verwezenlijken. Geïntegreerd 

werken veronderstelt vakoverstijgend werken met zowel cognitieve, affectieve en psychomotorische doelstellingen 

en komen tot het niveau van toepassen en integreren. 

De mogelijkheid bij uitstek om dit te verwezenlijken is stage. Vandaar dat stage en opdrachten op stage een 

onmisbaar onderdeel van de geïntegreerde proef vormen. Opdrachten moeten vakoverschrijdend geformuleerd 

worden in gezamenlijk overleg tussen vakleraren en stagebegeleiders en dienen leerlingen te helpen om de links 

tussen theorie en praktijk te leggen. Het is belangrijk dat de stagementor bij het afbakenen en formuleren van de 

opdrachten betrokken wordt. 

Deze opdrachten kunnen opgevolgd worden in de lessen doch dienen ook begeleid te worden door stagebegeleider 

en stagementor. 

Leerlingen dienen goed geïnformeerd te worden over de inhoud en de doelstellingen van de geïntegreerde proef. 

Een belangrijk aspect is het proces dat de leerling mag doorlopen en waarbij planning, regelmatige zelfevaluatie 

en heldere bijsturing onontbeerlijk zijn. Leerlingen kunnen dus het leerproces zelf mee bepalen en weten steeds 

duidelijk waar ze aan toe zijn. Een vorm van schriftelijk bijhouden van dit proces is noodzakelijk. 

Er dient ook een concreet leerlingenproject uitgewerkt te worden (zie hoger). Het proces van samenwerking krijgt 

hierbij een belangrijk accent. 

De schriftelijke neerslag van deze opdrachten (met inbegrip van bijsturingen) kan toegelicht worden door de leerlingen 

voor een jury doch het hoofdaccent mag daar niet op liggen. Leerlingen kunnen toelichten wat ze geleerd 

hebben op stage, in de les en vanuit het projectwerk. Dit is een mooie voorbereiding op het latere solliciteren. 

Een goede opvolging en begeleiding bij de geïntegreerde proef is noodzakelijk: vakleraren, stagebegeleiders en 

stagementoren hebben daar een rol in. 

De evaluatie van de geïntegreerde proef zal bestaan uit een proces- en productevaluatie op basis van vooraf 

concreet geformuleerde doelstellingen en criteria die voor alle partijen duidelijk zijn. Deze evaluatie kan bijvoorbeeld 

plaatsvinden na elke stageperiode waarbij de stagementor als extern jurylid fungeert of op het einde van 

het leerjaar. 

Op het einde van het leerjaar dient er een totaalbeslissing genomen te worden door de delibererende klassenraad 

(zie onder). 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en 

eventueel externe deskundigen samenwerken. 

Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief 

als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail (leerplannen@vvkso.vsko.be) of per brief 

(Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). 

Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. 

Langs dezelfde weg kunt u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. 

In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren. 

6 Evaluatie 

De leerplandoelstellingen dienen geëvalueerd te worden. 

Deze leerplandoelstellingen houden zowel beroepsvaardigheden, beroepshoudingen als ondersteunende kennis. 

Leerlingen dienen vooraf goed te weten wat van hen verwacht wordt en hoe de evaluatie gebeurt. Dit is een vakoverschrijdend 

leerplan en zodoende kan er ook vakoverschrijdend geëvalueerd worden. Tenslotte is het krijgen 

van feedback en tips ter bijsturing (zowel mondeling als schriftelijk) noodzakelijk voor het leren van leerlingen. 

Zichzelf leren evalueren (zowel voor leerlingen als leraren) is eveneens een essentieel deel van het evaluatieproces. 

Cruciaal is de vraag of de leerling als beginnend kinderverzorgende klaar is om aan het werk te gaan en dus 

voldoende competenties bezit die ze verder ontwikkelen. 

Evaluatie kan zowel permanent als op geregelde tijdstippen plaatsvinden en is ook afhankelijk van schoolafspraken 

en schoolcultuur. Het al dan niet werken met punten, examens … behoort tot de autonomie van de school. 

7 Het leerplan en het opvoedingsproject 

We geloven dat het samen stilstaan bij en verwoorden van de waarden die in opvoeden aan bod komen ontzettend 

zinvol zijn. We vertrekken vanuit een christelijk geïnspireerde waarden onder andere respect voor anderen 

en naastenliefde. Als leraar vervullen we een niet te onderschatten voorbeeldfunctie! 

8 Minimale materiële vereisten 

8.1 Voor het oefenen van verzorgende vaardigheden/directe kindgerichte zorg 

8.1.1 Specifieke inrichting 

– Voorziening van koud water 

– Voorziening van warm water 

– Voldoende bergruimte voor het bergen van de specifieke uitrusting 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

– Zone handhygiëne 

8.1.2 Specifieke uitrusting 

Het aantal keer dat bepaalde voorzieningen moet aanwezig zijn, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er dient 

voldoende te zijn voor elke werkende leerling, niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal. 

– Kleine pop (baby en/of peuter) 

– Kinderbed 

– Overeenkomstig de zorgvrager, producten, klein werkmateriaal, textieluitrusting, eventueel toestellen en 

apparaten, om het zorgend handelen te kunnen inoefenen in verband met: 

zorg voor het lichaam 

bewegen en rusten 

eten en drinken 

uitscheiding 

beter voorkomen dan genezen 

aandacht voor de gezondheidstoestand 

geneesmiddelen 

– Producten en klein werkmateriaal in verband met: 

ontsmetten 

eerste hulp bij ongevallen 

– Informatiebronnen: 

medisch zakwoordenboek 

documentatiemateriaal in verband met de leerinhouden 

8.1.3 Uitzicht en afwerking 

Het geheel is ingericht en uitgerust rekening houdend met de regelgeving in verband met hygiëne en veiligheid. 

8.2 Voor het oefenen van huishoudelijke vaardigheden/indirecte kindgerichte 

zorg 

8.2.1 Lokaal voedselbehandeling 

8.2.1.1 Specifieke inrichting 

1 Nutsvoorzieningen 

– voorzieningen voor koud en warm water 

– elektriciteitsvoorziening voor verlichting, aansluiting toestellen en apparatuur 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

2 Infrastructurele voorzieningen 

– zone voor praktijk voedselbehandeling 

– mogelijkheid voor presentatie en bediening 

– zone voor handhygiëne 

– opbergruimte 

8.2.1.2 Specifieke uitrusting 

Het aantal keer dat bepaalde voorzieningen moeten aanwezig zijn, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er 

dient voldoende te zijn voor elke werkende leerling; niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal. 

1 Specifieke uitrusting naar gelang van de volgende zorgprocessen 

– opslag van grondstoffen en producten 

– koeling van grondstoffen en bereid voedsel 

– voorbereiding en bereiding 

– presentatie en bediening 

– vaat- en afvalhygiëne 

2 Specifieke uitrusting voor 

– handhygiëne 

– brandveiligheid 

3 Klein werkmateriaal, toestellen en apparaten omtrent 

– de toegepaste technieken 

– het bewaren van voedingsmiddelen 

4 Producten en materiaal in verband met eerste hulp bij ongevallen 

5 Informatiebronnen 

– in verband met voedselbehandeling 

voedingsvoorlichtingsmodel 

documentatiemateriaal 

– in verband met handhygiëne 

hygiëneplan en instructiefiches 

8.2.1.3 Uitzicht en afwerking 

Het geheel is ingericht, uitgerust en afgewerkt volgens de regelgeving in verband met hygiëne en veiligheid. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

8.2.2 Ruimte voor zorg voor textiel en zorg voor de woonomgeving 

8.2.2.1 Specifieke inrichting 

1 Nutsvoorzieningen 

– voorzieningen voor koud en warm water 

– elektriciteitsvoorziening voor verlichting, aansluiting toestellen 

2 Infrastructurele voorzieningen 

– zone en uitrusting voor 

– reinigen en opmaken van textiel 

reinigen en onderhouden van woonomgeving 

berging voor werkmiddelen, producten en apparaten 

8.2.2.2 Specifieke uitrusting 

Het aantal keer dat bepaalde voorzieningen moeten aanwezig zijn, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er 

dient voldoende te zijn voor elke werkende leerling; niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal. 

1 Specifieke uitrusting en klein werkmateriaal, toestellen en apparaten naar gelang van de volgende zorgprocessen 

– reinigen en gebruiks- en kastklaar maken van textiel 

– reinigen en onderhouden van woonomgeving 

2 Producten en materiaal in verband met eerste hulp bij ongevallen 

3 Informatiebronnen: documentatiemateriaal 

8.2.2.3 Uitzicht en afwerking 

Het geheel is ingericht, uitgerust en afgewerkt volgens de regelgeving in verband met veiligheid. 

8.3 Voor het oefenen van expressieve en animatieve vaardigheden, pedagogische 

activiteiten, opzoekingswerk, groepswerk, leerlingenproject … 

Polyvalent lokaal dat voldoet aan een aantal voorwaarden: 

– voldoende ruim zodat verschillende expressievormen gecombineerd kunnen worden 

– voldoende geluidsgeïsoleerd zodat leerlingen zich expressief kunnen en mogen uiten 

– voldoende polyvalent, mobiel, flexibel zodat de inrichting van het lokaal kan aangepast worden naargelang 

van de activiteit 

– toegang tot audiovisueel apparatuur, pc en internetaansluiting 

– voldoende en permanent beschikbare opbergruimte, creatief werken moet praktisch mogelijk zijn, spelmateriaal 

en documentatie aangepast aan de leerinhouden van het leerplan en aan kinderen van 0 tot 12 jaar. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

9 Bibliografie 

– Adriaensen P., Opvoeden is een groeiproces, Lannoo. 

– BARKLEY, R.A., Diagnose ADHD, Een gids voor ouders en hulpverleners, Swets & Zeitlinger, 1998, 299 

blz. 

– BOUDRY, C., VANDENBROECK, M., Spiegeltje, spiegeltje … Een werkboek voor de kinderopvang over 

identiteit en respect. SWP Amsterdam, 2001, 171 blz. 

– BOUWER, E., VEDDER, P., Kleine verschillen, De Tijdstroom, Utrecht, 1995, 157 blz. (leerlinggericht) heel 

veel oefeningen rond omgaan met ouders/intercultureel werken. 

– BRAET, C., Dikke kinderen, Acco, Leuven/Amersfoort, 1995. 

– BRAET, C., VAN WIRCKEL, M., Anders eten en meer bewegen, Handleiding voor de ouders van dikke 

kinderen, Leuven/Amersfoort. Acco. 1995. 

– CLIPPELEYR, G., DE VALCK, L., Praktijk van de motorische basisvorming. Structurering van ontwikkelingsgebonden 

leerinhouden, Acco, Leuven, 2000, 251 blz. 

– COMPERNOLE, T., DORELEIJERS, T., Zit stil! Handleiding voor het opvoeden van overbeweeglijke en 

gedragsmoeilijke kinderen, Lannoo, Tielt, 2001. 

– DE FEVER, F., Kinderen met een depressie, Handboek voor opvoeding en onderwijs, Acco, Leuven, 2001, 

285 blz. 

– DE GROOT, VAN BUGGEMAN, DE BOER-VAN DONGEN, HERMANS, Kinderen, leidsters, ouders samen, 

Een handleiding voor methodisch werken met kinderen in kindercentra. SWP, Utrecht, 1995. 

– DE MOOR, A., DILLEMANS, R. Wegwijs recht, Davidsfonds, 2000. 

– FLORQUIN, V., BERTRANDS, E., Speelkriekels voor kleuters, Acco, Leuven, 2000, 447 blz. 

– HERBERT, M., Serie Intro-opvoedingsondersteuning, Intro, Baarn, 1999. 

Deel 1: ABC van gedragsmethoden 

Deel 2: Hechting 

Deel 3: Grenzen stellen 

Deel 4: Ruziën en vechten 

Deel 5: Verliesverwerking en stervensbegeleiding bij kinderen 

Deel 6: Echtscheiding 

Deel 7: Sociale vaardigheidstraining 

Deel 8: Ongehoorzaamheid 

Deel 9: Eet- en slaapproblemen 

Deel 10: Posttraumatische stress bij kinderen 

– KEUDEL TERRA, H., Als uw kind ziek is, Tielt, Lannoo, 1996. 

– KIND EN GEZIN, Beoordelingsschaal voor het pedagogisch functioneren in kinderdagverblijven, Hallepoortlaan 

27, 1060 Brussel. Tel. 02 533 12 11. 

– KOK, G., DRIESSEN, C.M.H., Huishoudelijke verzorging 1 en 2, Traject, Nijgh en Van Ditmar, 1995. 

– KOL, J., Ho, tot hier en niet verder …! Training in sociale weerbaarheid voor kinderen van 7 tot 12 jaar en 

hun ouders, Acco, Leuven, 2001, 225 blz. 

– LITIÈRE, M., ‘Ik kan dat niet’, zegt mijn kind. Omgaan met faalangst bij kinderen, Een gids voor ouders, 

leerkrachten en hulpverleners, Lannoo, Tielt, 2001, 236 blz. 

– MAYO-CLINIC, Gezin en gezondheid, 1999, Zeewolde, Cambium. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

– MOYSON, N., ROOTHOOFT, E. (red.), Van eetlast naar eetlust, Eetproblemen van baby-leeftijd tot 

volwassenheid, Acco, Leuven, 2002, 228 blz. 

– PEETERS, J., Antisociale jongeren, Garant Leuven, 2000. 

– PEETERS, J., (eindred.), Kind aan huis, een handboek voor medewerkers kinderopvang, VBJK, Gent, 

1993. 

– PONJAERT-KRISTOFFERSEN, I., (red.), Mishandeling door kinderen: de doos van pandora, Acco, Leuven, 

1999, 164 blz. 

– POSTMUS, E.H.P., Guldemeester, Handboek HACCP, 1995, Kluwer Bedrijfsinformatie, Deventer. 

– SOMERS, A., (red.), De school is uit, VBJK, Gent,1998, 300 blz. 

– TIMMERS-HUYGHENS, D., Observeren en rapporteren in de sociaal-pedagogische hulpverlening. Twello, 

Van Tricht, 1995. 

– VALMAN, B., Het zieke kind, Leuven, Davidsfonds, 1997. 

– VANDENBROECK, M., De blik van de Yeti. Over het opvoeden van jonge kinderen tot zelfbewustzijn en 

verbondenheid, SWP Utrecht, 1999, 223 blz. 

– VANDEWYNCKELE, J., Zieke kinderen, Een handleiding voor bezorgde ouders, Standaard uitgeverij Elmar, 

2000, 239 blz. 

– VAN DIEMEN, R., VENGER, J., Werken met klank en verbeelding in de activiteitenbegeleiding. 1995, 

113 blz. 

– VAN DIJK, A., Kinderen met NLD, Praktische gids voor ouders en leerkrachten, Swets & Zeitlinger, Lisse, 

2002, 208 blz. 

– VERLIEFDE, E., Groeipijnen in sociaal contact. Sociale vaardigheden voor school en ouders, Acco, Leuven, 

1999, 232 blz. 

– WAALDIJK, K., KORCZAK, J., Over klein zijn en groot worden, SWP, 1999. 

Brochures en websites 

Uitgaven van 

Koning Boudewijnstichting 

Brederodestraat 23 

1000 Brussel. 

Voorlichtingsbureau voor voeding IPB 

Jezusstraat 16 

2000 Antwerpen 

Tel. 03 232 88 55 

Voorlichtingsbureau voor de voeding, Postbus 8570 Den Haag 

Bijvoorbeeld van zuigeling tot peuter: De voeding in het eerste jaar 

Vlaamse Dienst voor Kinderopvang, Integrale kwaliteitszorg in de buitenschoolse kinderopvang, Nieuwlaan, 63, 

1860 Meise 

Provinciaal Veiligheidsinstituut 

Jezusstraat 28-30 

2000 Antwerpen 

Tel. 03 231 28 04 

Vormingscentrum voor opvoeding en kinderopvang VCOK: studie en uitleendienst 

Raas Van Gaverestraat 67 a, 

9000 Gent 

Tel. 09 232 47 36 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Algemeen deel

Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie, Schildknechtstraat,9, 1020 Brussel 

Tel. 02 422 49 49, e-mail vig@vig.be met ondermeer Vigoureus 

De Logo’s, lokaal gezondheidsoverleg (adressen te bekomen bij het VIG) 

GVO diensten van mutualiteiten 

Het Rode Kruis 

Kind en gezin www.kinderopvang.be 

Hallepoort 27 

1060 Brussel 

Vlaamse Vereniging voor geestelijke gezondheidszorg 

Tenderstrat 14 

9000 Gent 

Tel.: 09 221 44 34 

met onder meer de projectmap Hoe anders is anders, info@vvgg.be 

KAV, Katholieke arbeidersvrouwen 

Poststraat 111 

1030 Brussel 

met onder andere Zorgwijzer 

Vlaamse gemeenschap www.vlaanderen.be: onder andere statistische gegevens VRIND 

VVKBaO, Ontwikkelingsplan voor de katholieke kleuterschool, CRKLKO, Brussel, 2000. 

Algemeen welzijnswerk, www.steunpunt.be 

Gids voor Gezinnen. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 

Handgids, Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, Dienst Gehandicaptenbeleid, 

www.socialsecurity.fgov.be, 

Nursing, vakmagazine voor verpleegkundigen 

Vergote Square 43 

1030 Brussel 

Sociale Gids, SBB Fiscaliteit (Sociaal Secretariaat Belgische Boerenbond), Leuven, 1995. 

Weliswaar: gratis en bruikbaar tijdschrift, 02/6860183,info@weliswaar.be 

Wereldgezondheidsorganisatie WHO, www.who.int 

Gezondheidsbrieven, www.gezondheid.be 

Stichting Spel en Opvoedingsvoorlichting 

Tijdschriften 

KIDDO: Pedagogisch tijdschrift voor de kinderopvang, SWP, Amsterdam in samenwerking met Kind en Gezin en 

VBJK 

Kinderhanden, Standaarduitgeverij. 

Gezinsbeleid in Vlaanderen, Gezinsbond, Studiedienst. 

De draad, Kind en gezin. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Algemeen deel

KINDERZORG 


BEROEPSGERICHTE VAKKEN KINDERZORG 

Leerplandoelstellingen - Leerinhouden en 

Pedagogisch-didactische wenken 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Beroepsgerichte vakken Kinderzorg

Inhoud 

1 Kinderverzorgende .............................................................................................25 

2 Kinderopvang ......................................................................................................26 

2.1 Werkcontext (organisatie en visies)..............................................................................................26 

2.2 Indirecte kindgerichte zorg (huishoudelijke ondersteuning) .....................................................28 

3 Kinderen van 0 tot 12 jaar...................................................................................29 

3.1 Pedagogisch handelen (visie, ontwikkeling, opvoeding) ...........................................................29 

3.2 Activiteiten .......................................................................................................................................31 

3.3 Directe kindgerichte zorg (zorgend handelen bij kinderen van 0 tot 12 jaar in 

gewone dagelijkse situaties en bij licht zieke kinderen).............................................................32 

3.4 Kinderen met specifieke zorgbehoeften.......................................................................................34 

4 Ouders en hun omgeving...................................................................................37 

4.1 Agogisch handelen .........................................................................................................................37 

4.2 Gezin en zwangerschap .................................................................................................................38 

5 Team.....................................................................................................................39 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Beroepsgerichte vakken kinderzorg

1 Kinderverzorgende 

LEERPLANDOELSTELLINGEN 

1 Illustreren dat de kinderverzorgende voortdurend 

beïnvloed wordt in haar handelen. 

Verwoorden wat de functie van kinderverzorgende 

inhoudt. 

Omgaan met diversiteit op sociaal, cultureel en 

etnisch vlak. 

2 Verwoorden van eigen gevoelens en opvattingen 

in verband met kinderen, ouders, opvoeden, 

ziekte, handicap … 

Illustreren van het begrip ‘kinderen met een specifieke 

zorgbehoefte’. 

3 Verwoorden van een realistisch beeld van eigen 

functioneren. 

4 Reflecteren over ethische problemen in de dagelijkse 

praktijk van een kinderverzorgende. 

5 Beschrijven van de bijzondere arbeidsomstandigheden 

van de kinderverzorgende en illustreren 

hoe ermee om te gaan. 

Omgaan met draagkracht-draaglast. 

6 Illustreren van deontologische begrippen in de 

dagelijkse praktijk als kinderverzorgende (Herhaling). 

7 Opnoemen van de verschillende mogelijke statuten 

als kinderverzorgende en de implicaties ervan 

verduidelijken. 

Verwoorden van de basisbeginselen van sociaal 

recht (Herhaling). 

8 Opnoemen van vormings- en beroepsorganisaties 

voor kinderverzorgenden. 

LEERINHOUDEN 

Verschillende componenten die het handelen van de 

kinderverzorgende beïnvloeden: zichzelf, de kinderen, 

de ouders en hun omgeving, het team en pedagogische 

visie van de kinderopvangvoorziening, de maatschappij 

Profiel van begeleider in de kinderopvang 

Respect voor diversiteit als basis voor het omgaan 

met mensen: bewust worden van eigen vooroordelen, 

normen en waarden 

Kinderen met specifieke zorgbehoeften 

Zelfkennis, beeld van eigen functioneren … 

Omgaan met ethische vraagstukken: verschillende 

gezichtspunten verwoorden, nuanceren 

Bijzondere arbeidsomstandigheden: 

– welzijnsrisico's: werkstress (en burnout) omwille 

van bepaalde gebeurtenissen, alleen werken, 

variabel uurrooster … 

– gezondheidsrisico's: infectieziekten, rugklachten 

… 

Preventiemogelijkheden 

Rechten en plichten van de kinderverzorgende met 

onder meer beroepsgeheim, privacy, verantwoordelijkheid 

en aansprakelijkheid 

Sociaal statuut 

Fiscaal statuut 

Basisbeginselen sociale zekerheid 

Vormingsorganisaties: VBJK, VCOK … 

Beroepsorganisatie: Vlaamse federatie voor verzorgenden, 

vakbond 

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 

Aanbevolen lestijd: 10 % 

1-8 Stage-ervaringen, evaluaties en opdrachten, situatieschetsen gebruiken … 

1 Gebruik maken van beroepsprofiel voor ‘Begeleider in de kinderopvang’ van 2001, www.serv.be. 

tekening: kinderverzorgende – team – kind - omgeving van het kind met daarrond de maatschappij 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


2 Werken rond diversiteit kan via oefeningen uit ‘spiegeltje, spiegeltje’, leerlingen dienen bewust te worden 

van hun meervoudige identiteit, vooroordelen … cf. ook week van de diversiteit 

Kinderen met specifieke zorgbehoeften komen in verschillende onderdelen aan bod: deze zorgbehoefte 

kan tijdelijk of blijvend zijn en van diverse aard en het gaat over kinderen die door medische en/of psychosociale 

problemen meer intensieve zorgen nodig hebben. Het gaat over problemen van het kind zelf 

en niet in de sociale of familiale situatie en het moet aangetoond worden dat deze kinderen een noodzakelijke 

grotere zorg of inzet van middelen nodig hebben, zie MB 9 juli 2001 in verband met de extra financiële 

ondersteuning voor de inclusieve opvang. 

3 Onder ethische vraagstukken verstaan we alledaagse situaties zoals: kinderen al dan niet dwingen om te 

eten, straffen met een pak slaag, roddelen over ouders … Leerlingen moeten leren niet alles zomaar vanzelfsprekend 

te vinden maar na te denken over de verschillende betekenissen en gezichtspunten, minder 

zwart-wit te denken, bewust te worden van eigen waarden en die van anderen … 

5-8 Folders van Kind en gezin, mutualiteit, vakbond, VDAB en RVA, JAC, jongerengids, Federatie van Notarissen, 

Vlaamse Gemeenschap, Vlaamse Federatie voor Verzorgenden … gebruiken, opzoeken via internet, 

bezoek aan een regiohuis en info verwerken … Bedoeling is niet een grote parate kennis van recht 

aan te bieden. Leerlingen moeten wel kunnen opzoeken of navragen wat hun sociale rechten en plichten 

zijn, welke gevolgen een bepaald arbeidscontract heeft, wat te doen bij werkloosheid, tot wie zich te wenden 

als ze zich willen vestigen als zelfstandig opvanggezin … Een aantal casussen oplossen in bijvoorbeeld 

duo's met behulp van infomateriaal is een zinvolle methodiek. 

Vormingsmogelijkheden verkennen door het vertrouwd worden met gepaste vakliteratuur en 

vormingsorganisaties; kennismaken met bijvoorbeeld het VBJK (Vormingscentrum voor Begeleiding van 

het Jonge Kind), VCOK (Vormingscentrum voor Opvoeding en Kinderopvang), onderwijs sociale 

promotie, KIDDO tijdschrift … Het belang van permanente vorming onderstrepen. 

Onder bijzondere arbeidsomstandigheden zijn de gezondheids- en welzijnsrisico’s verstaan zoals ziekten, 

stress, flexibele werkvormen, combinatie gezin-job … cf. ook Beroepsprofiel. 


2.1 Werkcontext (organisatie en visies) 


1 Illustreren van verschillende vormen, uitgangspunten, 

visie, organisatie en subsidiëring van 

kinderopvang voor kinderen van 0 tot 12 jaar in 

Vlaanderen (Herhaling wat betreft opvang voor 

kinderen van 0 tot 3 jaar). 

Illustreren van de eigen taak als kinderverzorgende 

binnen de verschillende opvangvormen. 

2 Verwoorden van de doelstellingen van Kind en 

Gezin. 

Toelichten en illustreren van het begrip kwaliteitszorg 

en de eigen opdracht als kinderverzorgende 

dienaangaande situeren. 

LEERINHOUDEN 

Verschillende opvangvoorzieningen: 

voorschoolse opvang (0-3 jaar), schoolse opvang 

(vooral eerste kleuterklas), en buitenschoolse kinderopvang 

Taak als kinderverzorgende zowel op pedagogisch, 

huishoudelijk, zorgend, administratief, agogisch vlak 

Doelstellingen van Kind en Gezin: 

– Preventieve gezinsondersteuning 

– Kwaliteitscriteria in de kinderopvang 

– Kinderopvang is meer dan opvang alleen 

Kwaliteitsbeleid, kwaliteitszorg en kwaliteitscriteria 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


Illustreren van de samenhang van de kwaliteitscriteria 

van Kind en Gezin met de organisatie en 

het pedagogisch handelen binnen de kinderopvang. 

Verwoorden van eigen ervaringen dienaangaande. 

3 Verwoorden van verschillen en gelijkenissen 

tussen enkele pedagogische visies en bijbehorende 

concrete werking omtrent omgaan met 

kinderen. 

4 Opzoeken en verwerken van informatie (actualiteit 

en regionale gegevens) in verband met kinderopvang. 

Impact van kwaliteitscriteria op de organisatie en de 

werking van de kinderopvang 

Pedagogische visies op omgaan met kinderen (Keuze 

uit Loczy, Montessori, Freinet, Klein, Steiner, Reggio 

…) 

Bronnen van actualiteit en regionale gegevens in verband 

met kinderopvang 



1-4 Vertrekken vanuit reeds opgedane kennis en ervaringen in verband met verschillende opvangvormen. 

Studiebezoeken, getuigenissen, nieuwsberichten … kunnen de horizon van de leerlingen verruimen. 

1 Kinderopvang zien we heel ruim; ook kleuterklas situeert zich binnen dit deel, weliswaar met eigen accenten. 

In dit verband is het belangrijk leerlingen kennis te laten maken met de ontwikkelingsdoelen en ervaringssituaties 

waarmee men werkt in de kleuterklas. Buitenschoolse kinderopvang dient natuurlijk ook 

grondig toegelicht te worden. 

De website www.kinderopvang.be is zeer interessant voor informatie in verband met opvangmogelijkheden, 

taken K&G, starters als opvanggezin, Particuliere Opvang Instelling, kostprijs kinderopvang, actualiteitsinfo 

… ook interessant voor doelstelling 4! 

Regionale kaart in verband met kinderopvangmogelijkheden opstellen. 

2 Doelstellingen Kind en Gezin: 

preventieve gezinsondersteuning met zorg voor pasgeborenen en kleine kinderen, gezinsondersteuning 

en kinderen in bijzondere leefsituaties 

Kinderopvang met kwaliteitscriteria: flexibiliteit, individualiseren, stimuleren, structureren, zelfstandigheid 

bevorderen, veiligheid bieden, samenwerking met ouders en collega’s 

Kinderopvang is meer dan opvang alleen 

Kwaliteitszorg in de kinderopvang hangt ondermeer samen met het verloop van 5 cruciale situaties: onthaal, 

eetsituatie, verzorgingssituatie, rustsituatie, activiteitenbegeleiding en speelgoed met als randvoorwaarden: 

ouderparticipatie, pedagogische observatie, teamwerking, vorming en medische begeleiding en 

met als pedagogische principes: flexibiliteit, individualiseren, stimuleren, structureren, zelfstandigheid bevorderen, 

bewegingsvrijheid bieden en veiligheid schenken. Leerlingen moeten dit kunnen duiden vanuit 

hun stage-ervaringen. 

3 Kennismaken met enkele pedagogische visies is bedoeld als blikopener … Binnen de kwaliteitscriteria 

van Kind en Gezin kunnen verschillende pedagogische visies gehanteerd worden. Het is belangrijk dat 

leerlingen weten welke visie op stage gehanteerd wordt en waarin zich dat concreet vertaalt en waaruit 

hun betrokkenheid en opdracht kan bestaan. 

De keuze van de pedagogische visies zal sterk verschillen naargelang de regio. Studiebezoeken, situatieschetsen, 

getuigenissen, videomateriaal … kunnen de blik van de leerlingen verruimen. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


2.2 Indirecte kindgerichte zorg (huishoudelijke ondersteuning) 


LEERINHOUDEN 

5 Illustreren van het belang van de huishoudelijke 

ondersteuning in de kinderopvang en de invloed 

ervan op alle betrokkenen. 

Verwoorden hoe de pedagogische visie invloed 

heeft op de huishoudelijke ondersteuning. 

Illustreren hoe de huishoudelijke ondersteuning 

ingebed kan worden in het pedagogisch handelen 

en activiteiten uitvoeren met kinderen van 0 

tot 12 jaar. 

6 Uitvoeren van gecombineerde huishoudelijke 

taken op een methodische wijze en rekening 

houdend met de basisprincipes in verband met 

maaltijd, linnen- en interieurzorg binnen de context 

van de opvangvorm (Herhaling). 

7 Illustreren van de optimale voeding voor kinderen 

van 0 tot 12 jaar (Herhaling voor wat betreft 

baby’s en peuters). 

Opnoemen van verschillende vormen van alternatieve 

voeding met duiden van mogelijkheden 

en beperkingen. 

8 Samenstellen en bereiden van bijvoedingen voor 

zuigelingen (Herhaling). 

Toepassen van diverse sterilisatieprincipes van 

flessen en spenen (Herhaling). 

Zuigelingenvoeding bereiden (Herhaling). 

9 Opstellen en uitvoeren van een gezond dag- en 

weekmenu voor peuters. 

Bereiden van gezonde gerechten en tussendoortjes 

(Herhaling). 

Bereiden van feestgerechtjes (Herhaling). 

Toepassen van voedingshygiëne bij bereidingen 

en bewaring (Herhaling). 

Belang huishoudelijke ondersteuning gekaderd binnen 

de pedagogische visie van een kinderopvang 

Combinatie huishoudelijke ondersteuning, pedagogisch 

handelen en activiteiten met kinderen 

Gecombineerde opdrachten binnen de context van de 

opvangvorm wat betreft: 

– zorg voor kleding-, woon-, meubel- en verzorgingstextiel 

(linnenzorg) 

– zorg voor leef- en woonsituatie: inrichten (sfeer 

en aanpassen aan activiteiten), veiligheid van 

woon- en werkruimten, reinigen en onderhouden; 

vaststellen van defecten in de infrastructuur en 

deze melden (interieurzorg) 

– zorg voor voeding: bereiden, opdienen, afdienen, 

bewaren … (maaltijdzorg) 

Methodisch (volgens een stappenplan) handelen 

Veilig, hygiënisch, economisch, ecologisch, ergonomisch 

werken 

Optimale of gezonde voeding: voedingsschema, 

weekmenu … 

Alternatieve voeding 

Zuigeling 

– Soorten flesvoeding 

Flessen reinigen, steriliseren, bereiden, berekenen 

– Fruitpap, groentepap 

Peuter 

– maaltijden bereiden en bewaren 

– tussendoortjes 

– feestgerechtjes 

– voedingshygiëne in de praktijk 

(HACCP in KDV) 

10 Samenstellen en bereiden van gezonde lunchpakketten 

en vieruurtjes voor schoolgaande kin- 

– lunchpakket en vieruurtje 

Kleuters en schoolgaande jeugd 

deren. 

11 Bereiden alternatieve voeding. Alternatieve voeding 

12 Uitvoeren van eenvoudige administratieve handelingen. 

Administratieve handelingen bv. aanwezigheden bijhouden 

… 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 




5 Leerlingen dienen het belang in te zien van een hygiënische, veilige en sfeervolle omgeving, gezonde en 

lekkere voeding…voor alle betrokkenen in de kinderopvang. In bepaalde opvangvormen dient de kinderverzorgende 

huishoudelijke taken te combineren met de zorg voor de kinderen, dit is een aparte uitdaging. 

Tenslotte kunnen kinderen ook actief betrokken worden bij bepaalde huishoudelijke activiteiten op 

een pedagogisch verantwoorde wijze. 

6 Er wordt gewerkt in gecombineerde opdrachten aan de hand van situatieschetsen wat betreft: 

zorg voor kleding en woontextiel, meubeltextiel, verzorgingstextiel; 

zorg voor inrichten, aankleden, veiligheid van de verschillende ruimten in de kinderopvang (binnen en 

buiten), reinigen en onderhouden; 

rekening houdend met budget en timing, met de nadruk op zorg voor voeding. 

Met vaststellen van defecten in de infrastructuur bedoelen we bvb het melden aan de bevoegde personen 

van een kapotte lamp … 

Het onderdeel ‘Inrichten van de ruimte’ moet in nauwe samenhang met het deel 'kinderen van 0 tot 12 

jaar’ uitgewerkt worden. Leerlingen kunnen nadenken over de wenselijkheid van diverse inrichtingen van 

binnen- en buitenspeelruimte in concrete situaties. Het op een gemotiveerde wijze inrichten (schikking en 

sfeer aangepast aan de doelstellingen van gebruik of de wensen van de gebruikers) van een concrete 

ruimte kan een volgende stap zijn. Zeer nauw contact met de werkelijkheid is noodzakelijk, inspraak van 

alle betrokken partijen is belangrijk. 

7-11 Het onderdeel voeding hangt nauw samen met de toediening die behandeld wordt in het deel 'kinderen 

van 0 tot 12 jaar', zowel bij punt 3.3 directe kindgerichte zorg als 3.4 kinderen met specifieke zorgbehoeften. 

Wat gezonde voeding betreft, is de voedingsdriehoek een bruikbaar model. 

Vanuit onderzoek (RUG, 2003) stelt men dat schoolgaande kinderen te weinig melk en water, teveel frisdrank, 

te weinig volkorenbrood, te weinig groenten en fruit, te weinig vis en teveel snoep krijgen … zie 

ondermeer www.123aan tafel.be . 

12 Onder eenvoudige administratiehandelingen verstaan we bijvoorbeeld het registreren van aan- en afwezigheden, 

voorraad bijhouden …cf. stagepraktijk. 


3.1 Pedagogisch handelen (visie, ontwikkeling, opvoeding) 


1 Illustreren van de rechten van het kind. 

Concretiseren van onder meer kinderparticipatie, 

belang van veiligheid, geborgenheid en welbevinden 

… in kinderopvangsituaties. 

Situeren hulpverlening voor kinderen. 

2 Gericht observeren, rapporteren en aangepast 

stimuleren/ (Herhaling voor kinderen van 0 tot 3 

jaar). 

LEERINHOUDEN 

Rechten van het kind met onder meer het recht op 

participatie, opvang, spelen … 

Hulpverlening voor kinderen onder andere de kindertelefoon, 

het commissariaat voor de kinderrechten … 

Gericht kunnen observeren, rapporteren en aangepast 

stimuleren 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


3 Sensitief responsief reageren naar kinderen van 

0 tot 12 jaar met respect voor het welbevinden 

van elk kind en met respect voor diversiteit. 

4 Beschrijven van de fysieke ontwikkeling van 0 tot 

12-jarigen (Herhaling voor kinderen van 0 tot 3 

jaar). 

5 Illustreren van de kenmerken van de psychische 

ontwikkeling van 0 tot 12- jarigen (Herhaling voor 


6 Illustreren van de kenmerken van de sociale 

ontwikkeling van 0 tot 12 jarigen (Herhaling voor 


7 Illustreren van de links tussen de verschillende 

ontwikkelingsaspecten. Verwoorden van de samenhang 

tussen ontwikkelingsgericht denken en 

het respecteren van diversiteit. 

Toepassen van communicatieve vaardigheden in 

het omgaan met kinderen (Herhaling voor kinderen 

van 0 tot 3 jaar) 

8 De begrippen opvoeding, opvoedingsrelatie en 

opvoedingsklimaat omschrijven en het doel van 

de opvoeding verwoorden. 

9 Duiden van de meest voorkomende opvoedingsmiddelen 

en opvoedingsstijlen aangepast 

aan een concrete opvoedingsrelatie. 

Sensitief responsief reageren 

Welbevinden 

Fysieke ontwikkeling van het gezonde kind van 0 tot 

12 jaar 

Psychische ontwikkeling van het gezonde kind van 0 

tot 12 jaar 

Sociale ontwikkeling van het gezonde kind van 0 tot 

12 jaar 

Het kind in zijn totaliteit 

Diversiteit tussen kinderen 

Communicatieve vaardigheden 

Omschrijving en doel van de opvoeding 

Opvoedingsrelatie en opvoedingsklimaat 

Opvoedingsmiddelen die je preventief kan aanwenden 

en die het gedrag achteraf beïnvloeden. 

Verschillende opvoedingsstijlen 



1-9 Het pedagogisch handelen vormt de basis of zet de bakens uit voor de volgende onderdelen: activiteiten, 

directe kindgerichte zorg, kinderen met specifieke zorgbehoeften 

2 Observeren vormt de basis van verantwoord pedagogisch handelen; gericht observeren is dan ook het 

vertrekpunt van de volgende doelstellingen. Observeren dient in de eerste plaats om een beeld te krijgen 

van hoe het kind zich voelt en uit, de relatie met volwassenen, met andere kinderen, wat het doet in bepaalde 

situaties zoals bij het eten en drinken, de verzorging, bij beweging, bij slapen, zindelijkheid, huidgevoeligheid, 

intellectuele ontwikkeling (aandacht, taal, hantering handen en spel), identiteitsbeleving en 

gewoontes … naar onderzoek in VCOK 

3 De basis van het pedagogisch handelen is het sensitief responsief reageren op kinderen zodanig dat het 

welbevinden van elk kind geoptimaliseerd wordt. 

4-7 Zoals in het eerste en tweede jaar van de derde graad Verzorging wordt de opdeling fysiek, psychisch en 

sociaal gemaakt. Deze opdeling is echter arbitrair en niet bindend. 

Het is zeer belangrijk de verschillende ontwikkelingsaspecten naast elkaar te leggen om de verbanden 

tussen de verschillende aspecten in te zien en om zo tot een kind in zijn totaliteit te komen. Stageervaringen, 

observaties en casestudies kunnen deze leerstof zeer toegankelijk maken. Het spreekt voor 

zich dat er voortdurend een link moet gelegd worden met het onderdeel ‘Activiteiten’. 

8-9 Stage-ervaringen, persoonlijke ervaringen, situatieschetsen, videofragmenten, getuigenissen … kunnen 

inspirerend werken. 

De keuze voor een bepaald opvoedingsmiddel moet steeds gebeuren rekening houdend met de situatie, 

de eigenheid van het kind en de eigenheid van de begeleider. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


3.2 Activiteiten 


LEERINHOUDEN 

10 Ontwikkelen van eigen expressiviteit en het belang 

ervan verwoorden binnen het pedagogisch 

handelen, activiteiten uitvoeren. 

11 Verwoorden van het begrip activiteit. Illustreren 

van het belang om activiteiten uit te voeren vanuit 

een pedagogische visie rekening houdend 

met de specificiteit van de opvangvoorziening. 

12 Meewerken aan het gebruik van observatie- en 

stimuleringsprogramma's. 

Opstellen van een individueel activiteitenprogramma, 

het uitvoeren, evalueren en bijsturen. 

13 Verwoorden van het belang van methodische 

spelbegeleiding. 

Uitwerken van activiteiten op een methodische 

wijze. (Herhaling) 

Expressiviteit 

Belang activiteiten binnen de pedagogische visie en 

het specifieke van de opvangvoorziening 

Observatie- en stimuleringsprogramma's 

Individueel activiteitenprogramma 

14 Opstellen van een dag- en weekplanning. Dag- en weekplanning 

15 Uitvoeren van individuele en groepsactiviteiten 

rekening houdend met de eigenheid van elk 

kind. 

16 Spel 

16.1 Zelf ervaren en verwoorden van het belang van 

spel voor kinderen. 

Methodische spelbegeleiding 

Uitwerken van activiteiten op een methodische wijze 

(doelstellingen, materiaal, verloop, organisatie, evaluatie 

en bijsturing …) 

Individuele en groepsactiviteiten aangepast aan de 

eigenheid van ieder kind (welbevinden, diversiteit en 

ontwikkeling) 

Het belang van spel 

16.2 Spelend bezig zijn samen met kinderen. Basisvaardigheden in het spelend bezig zijn 

16.3 Bepalen en uitvoeren van spelvormen die aangepast 

zijn aan de leeftijd, de omstandigheden 

en de groep. 

16.4 Bepalen en aanbieden van spelmateriaal aangepast 

aan de leeftijd, de omstandigheden en de 

groep. 

16.5 Gepast begeleiden van vrij en geleid spel. Op 

een didactische wijze spel voorbereiden, uitvoeren 

en evalueren. 

Stimuleren van creativiteit in spel. 

16.6 Uitwerken en uitvoeren van een thematische 

spelactiviteit. 

Spelvormen: rollenspel, fantasiespel, bewegingsspel, 

productief spel, exploratief spel, sociaal spel … 

Spelmateriaal 

Vrij spel en geleid spel 

Ervaringsgerichte themawerking 



10 De leerlingen moeten op verschillende momenten de kans krijgen om hun eigen expressieve mogelijkheden 

te ontdekken en te ontwikkelen. Leerlingen zelf laten ‘spelen’, experimenteren met verschillende materialen, 

spelvormen … is noodzakelijk als basis om activiteiten met kinderen te kunnen uitwerken en animeren. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


11 Activiteiten zijn geen doel op zich maar één van de middelen om een pedagogische visie en het pedagogisch 

handelen te verwezenlijken. Activiteit als begrip dient ruim geïnterpreteerd te worden, knuffelen, 

oogcontact … zijn eveneens activiteiten. Activiteiten dienen ook in het licht van het sensitief responsief 

handelen bekeken te worden. 

13 Voorbeelden van op stage kunnen gebruikt worden. 

13-16 Dit deel moet zeer praktijkgericht worden uitgewerkt. In de meeste scholen is in de zeer nabije omgeving 

zowel een erkende kinderopvang voor nul- tot driejarigen als een buitenschoolse opvang actief. Het praktisch 

organiseren van observatieopdrachten én het daadwerkelijk uitvoeren van spelactiviteiten bij baby's 

en peuters, kleuters en lagere schoolkinderen kan dus niet echt een probleem vormen. Ook stageopdrachten 

kunnen dit ondersteunen. Theorie en praktijk kunnen zo hand in hand gaan en mekaar bestuiven. 

Vooral het omgaan met kleuters en lagere schoolkinderen dient voldoende aandacht te krijgen omdat 

dit nieuwe materie is in dit zevende jaar. 

3.3 Directe kindgerichte zorg (zorgend handelen bij kinderen van 0 tot 12 jaar in 

gewone dagelijkse situaties en bij licht zieke kinderen) 


17 Toepassen van de zorgende vaardigheden op 

een methodische wijze en rekening houdend met 

de basisprincipes (Herhaling). 

De gezondheidstoestand van het kind aan de 

hand van een observatieschema observeren, 

rapporteren en registreren 

Opzoeken en verwerken van informatie als ondersteunende 

basiskennis om observatie, rapportage 

en zorgend handelen te optimaliseren. 

Herkennen van belangrijke signalen en gepast 

rapporteren aan bevoegde personen (Herhaling). 

Gepast handelen bij kleine kwalen en of gezondheidsproblemen 

18 Toepassen van gezondheidsvoorlichting en opvoeding. 

Stimuleren van gezonde leefgewoonten in verband 

met houding, beweging en rust, veiligheid, 

voeding, hygiëne en zindelijkheid, medicatie 

(Herhaling voor baby's en peuters). 

19 Anticiperen op gevaarsituaties en de nodige 

preventieve maatregelen treffen. 

LEERINHOUDEN 

Stappenplan en basisprincipes (economisch, ecologisch, 

ergonomisch, hygiënisch, veilig, belevingsgericht, 

comfortgericht en zelfredzaamheidstimulerend 

werken) 

Lichaamszorg: onder andere bad (H), douche (H), 

hand en voethygiëne, haarverzorging, verzorging van 

het gebit, zorg voor bril (oogafdekking), hoorapparaat, 

zindelijkheidszorg … 

Bedzorg 

Medicatiezorg (toedienen enkel onder toezicht en in 

opdracht van een verantwoordelijke!) (H doch niet 

specifiek naar kinderen toe) 

Parametercontrole (gewicht, ademhaling, temperatuur 

…) 

Werken met inlichtingsfiche of zorgdossier, rapporteren 

aan verantwoordelijke, andere professionelen, 

ouders … 

Belang ondersteunende kennis 

Signalen: roodheid, koorts, bewustzijnsdaling, nekstijfheid 

… 

Kleine kwalen 

Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO): gezonde 

leefgewoonten in verband met voeding, zindelijkheid 

en toiletgebruik, menstruatie, veiligheid, hygiene, 

rust en beweging, huisdieren … 

Gevaar onder ander: het verkeer, het speelplein, de 

tuin, spelmateriaal, ontvangstruimte, bewaring gevaarlijke 

producten … 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


20 Herkennen van en kwaliteitsvol handelen bij 

noodsituaties. 

21 Verwoorden hoe de weerstand tegen ziekten 

opgebouwd wordt (Herhaling). 

Lezen van een vaccinatieschema en mogelijke 

nevenverschijnselen van vaccineren verwoorden 

(Herhaling). 

Toelichten van de mogelijkheden en beperkingen 

van alternatieve geneeswijzen. 

22 Toedienen zuigelingen- en peutervoedingen 

(Herhaling). 

Aanpassen voeding aan licht zieke kinderen. 

23 Eetmomenten begeleiden bij kinderen van 3 tot 

12 jaar. 

Illustreren van kwaliteitscriteria in verband met 

het eetmoment. 

Juist verwittigen van de bevoegde personen … 

EHBO-vaardigheden met speciale aandacht voor 

reanimatie bij kinderen 

Vaardig handelen bij verstikking, vergiftiging, verslikking, 

bloedingen, ademhalingstilstand, brandwonden, 

onderkoeling, verhitting, epilepsie (Herhaling) 

Opbouw van weerstand tegen ziekten o.a. natuurlijke 

lichamelijke afweermiddelen 

Vaccinatieschema en kinderziekten 

Alternatieve geneeswijzen: onder andere homeopathie, 

acupunctuur 

Kind met koorts, diarree, braken, constipatie 

Kwaliteitscriteria in verband met eetmomenten bij 

kinderen van 0 tot 12 jaar: flexibiliteit, individualiseren, 

zelfstandigheid bevorderen, veiligheid bieden, hoeveelheid 

voeding, aanbiedingswijze, accommodatie … 



17 en 20 Algemene herhaling van de geziene vaardigheden en ondersteunende kennis zoals: stuitverzorging, 

opfrissen van het kind, babybadje, wegen en meten, parametercontrole, temperatuuropname, medicatie 

toedienen onder toezicht en op voorschrift van arts en/of verantwoordelijke en ouders: zetpil toedienen, 

oog- en oorindruppeling, EHBO … (Herhaling behalve epilepsie), kleuterdouche … 

Kleine kwalen zoals verkoudheid H, koorts H, diarree H, over en ondergewicht, (H doch niet specifiek 

naar kinderen toe), braken H, luizen H (en teken en vlooien), voetschimmel, pijn (buik, darm, hoofd, oor, 

groei …), acné …(H doch niet specifiek naar kinderen toe) 

Complexe situatieschetsen en stageopdrachten kunnen heel functioneel zijn om methodisch en probleemoplossend 

te denken en werken (stappenplan, basisprincipes, beroepsvaardigheden, rekening houden 

met de kwaliteitscriteria van Kind en Gezin). Zeker wijzen op het belang van hygiëne in groepsverband. 

Afhankelijk van de voorkennis van de leerlingen is dit herhaling of nieuwe leerstof die toegepast in vaardigheden 

gebruikt wordt in functie van de praktijk. 

Demonstreren en correct inoefenen van beroepsvaardigheden in het praktijklokaal is noodzakelijk en 

duldt geen compromissen, willen leerlingen in de praktijk deskundig en flexibel de beroepsvaardigheden 

uitvoeren. 

Bij het inoefenen van de beroepsvaardigheden in de praktijk is individuele begeleiding door de stagementor 

of stagebegeleid(st)er erg belangrijk. Problemen, onjuiste toepassingen … moeten individueel besproken 

en bijgestuurd worden. 

Afgestudeerden uit de studierichting derde graad “Verzorging” kunnen onder toezicht van de leraar de 

vaardigheden aan de nieuwe leerlingen (instromers) aanleren. 

De activiteitenlijst gebruikt op stage biedt ook een duidelijk zicht op wat leerlingen zeker moeten kunnen 

op het einde van het zevende leerjaar. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


Stimuleer leerlingen om informatie te verzamelen via websites bv. het VIG (Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie): 

www.vig.be, GVO- en K&G- (Kind en Gezin)folders, contact nemen met een GVOcentrum 

van een mutualiteit, gebruik leren maken van spelmateriaal om GVO aan te bieden aan kinderen 

… Nodig een deskundige uit, geef observatieopdrachten. 

Werken onder de vorm van een simulatiespel, fotoset en ongevallenkaarten… is verhelderend. Contact 

opnemen met de plaatselijke verantwoordelijke van het Rode Kruisafdeling. Zij kunnen zorgen voor info, 

demonstratie en oefenbeurten. Denk aan reanimatie bij baby’s en grotere kinderen. 

21 Gebruik maken van recent vaccinatieschema 

Kleine kwalen zoals verkoudheid H, koorts H, diarree H, over en ondergewicht, (H doch niet specifiek 

naar kinderen toe), braken H, luizen H (en teken en vlooien), voetschimmel, pijn (buik, darm, hoofd, oor, 

groei …), acné …(H doch niet specifiek naar kinderen toe). 

22 en 23 Gebruik maken van stage-ervaringen: het eetmoment (naast verzorgingsmomenten, ontspanningsmomenten, 

rustmomenten …) maakt wezenlijk deel uit van het pedagogisch handelen binnen een pedagogische 

visie! Zie ook deel in verband met indirecte kindgerichte zorg. 

3.4 Kinderen met specifieke zorgbehoeften 


24 Concretiseren van het begrip kinderen met specifieke 

zorgbehoeften. 

Herkennen van effecten en problemen die samengaan 

met specifieke zorgbehoeften en er 

passend op inspelen. 

Illustreren van de begrippen stigmatisering, integratie, 

inclusie, gelijke kansen uitleggen en illustreren 

met concrete voorbeelden uit de kinderopvang 

en het onderwijs. 

Binnen eigen bevoegdheid deelnemen aan een 

behandelingsplan en/of een interdisciplinaire 

aanpak. 

Schetsen van de belangrijkste voorzieningen 

voor kinderen met specifieke zorgbehoeften 

25 Verwoorden van enkele psychosociale problemen, 

vanuit welke oorzaken en context zij kunnen 

ontstaan en wat de gevolgen kunnen zijn 

voor het kind en zijn interacties. 

Herkennen van de signalen van kinderen met 

psychosociale problemen en gepast inspelen op 

dit gedrag. 

LEERINHOUDEN 

Inleving in kinderen met specifieke zorgbehoeften: 

kinderen met psychosociale problemen, met medische 

problemen, met een handicap … 

Meestal hebben kinderen een combinatie van verschillende 

zorgbehoeften. 

Competentieontwikkelend denken: vertrekken van wat 

het kind wel (nog) kan / wil en niet vanuit wat het niet 

kan /wil … Responsief, sensitief reageren 

Rechten van het kind 

Stigmatisering, integratie, inclusie, gelijke kansen: 

mogelijkheden en beperkingen 

Behandelingsplannen, ondersteuningsmogelijkheden, 

interdisciplinaire aanpak 

Voorzieningen zoals DGGZ, CAW, centrum voor ontwikkelingsstoornissen, 

vertrouwenscentra, thuisbegeleidingsdiensten, 

opvoedingswinkel … 

Oorzaken psychosociale problemen zoals: gezinssituatie, 

verlieservaringen, endogene factoren, etnie -, 

cultuur- en taalverschillen … 

Mogelijke uitingen van psychosociale problemen zoals: 

vandalisme, angst, eetstoornissen, zindelijkheidsproblemen, 

psychosomatische problemen, opvoedingsproblemen 

… 

Gedifferentieerde aanpak afgestemd op de problematiek 

van de zorgbehoefte(n), de situatie, het kind en 

de begeleider 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


Onderscheiden van uitingen van psychosociale 

problemen en pathologisch gedrag in overleg 

met verantwoordelijke en andere bevoegde personen. 

26 Gepaste pedagogische en zorgende vaardigheden 

hanteren in het omgaan met zieke kinderen 

/kinderen met medische problemen vanuit een 

beperkte theoretische achtergrond. 

Bereiden en op een verantwoorde wijze toedienen 

van voeding aan kinderen met specifieke 

zorgbehoeften en rekening houden met de afspraken 

van ouders, arts en verantwoordelijken. 

Tips formuleren in verband met de verre en directe 

voorbereiding op een ziekenhuisopname of 

een (tijdelijke) plaatsing. 

Op een aangepaste wijze met het kind omgaan 

voor, tijdens en na de opname. 

Zich aanpassen zowel op zorgend als pedagogisch 

gebied aan de individuele gezinssituatie en 

de specifieke zorgbehoefte van het zieke kind in 

dat welbepaalde gezin. 

Richtlijnen van ouders en/of arts en/of verantwoordelijke 

nauwkeurig opvolgen. 

Gepaste pedagogische en zorgende vaardigheden 

hanteren in het omgaan met het zieke kind 

in de kinderopvang. 

Richtlijnen van ouders en/of arts en/of verantwoordelijke 

nauwkeurig opvolgen. 

Sfeer en activiteiten aanpassen vaan de behoeften 

van het kind met medische problemen. 

27 Gepaste pedagogische en zorgende vaardigheden 

hanteren in het omgaan met kinderen met 

een handicap vanuit een beperkte theoretische 

achtergrond. 

Niet overproblematiseren of stigmatiseren 

Kinderen met medische problemen 

Belang van het leren opzoeken van ondersteunende 

basiskennis in verband met aandoeningen: 

– ter hoogte van de luchtwegen 

– ter hoogte van het spijsverteringstelsel 

– ter hoogte van de urinewegen: 

– Bewustzijnsstoornissen 

– Frequent voorkomende huidaandoeningen 

– Bacteriële infecties 

– Virale infecties 

– Aandoeningen van de geslachtsorganen 

– Zintuiglijke afwijkingen 

– Kanker en aids 

Lichaamszorg met aandacht voor de specifieke zorgbehoefte 

van het kind bijvoorbeeld stomazorg (enkel 

genezen stoma) 

Voeding bij zieke kinderen: kind met diabetes, voedingsintolerantie, 

slikproblemen, kind met sondevoeding 

(enkel bereiden en toezicht, niet zelf toedienen) 

… 

Verre en directe voorbereiding 

De opname zelf 

Uit het ziekenhuis, terug thuis 

Het zieke kind in de thuisopvang 

Privacy gezin 

Zieke kind in kinderopvang 

Sfeer en activiteiten, pedagogisch handelen 

Belang van het kunnen opzoeken van ondersteunende 

kennis in verband met enkele veel voorkomende 

handicaps zoals bvb kinderen met het syndroom van 

Down, kinderen met autismespectrumstoornissen, 

kinderen met een meervoudige handicap … 

Integratie en inclusie 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 




24 Leerlingen dienen weerom goed het belang van observatie en rapportage in te schatten en bewust te zijn 

van mogelijke signalen zowel van fysieke, sociale als psychische aard. De specifieke zorgbehoefte van 

het kind dient beantwoord te worden. Samenwerken met ouders, verantwoordelijke, arts, zorgverleners 

van verschillende disciplines is noodzakelijk. 

25 Oorzaken psychosociale problemengedrag zoals: gezinssituatie, verlieservaringen, opvoedingscultuur, 

endogene factoren, etnie, cultuur- en taalverschillen … 

bijvoorbeeld 

− Gezinssituatie (wijzigingen, adoptie, opvoedingsproblemen …) 

− Verlieservaringen (verhuis, dood huisdier …) 

− Mishandelingsituatie (verwenning, misbruik, incest, verwaarlozing, geweld …) 

− Endogene factoren (angst, agressie, hechtingsstoornissen …) 

− Etnie, cultuur- en taalverschillen: als deze te groot zijn kunnen er problemen opduiken of heeft het kind 

extra zorg nodig 

Mogelijk probleemgedrag zoals: 

− vandalisme, slaan, agressie … 

− angst, faalangst, depressie, verdriet … 

− eetstoornissen 

− zindelijkheidsproblemen 

− psychosomatische problemen zoals hoofdpijn, nagelbijten, moeheid, automutulatie 

− concentratie- en aandachtstoornissen (ADD, ADHD …) 

− contextproblemen of weerbaarheidsproblemen: pesten, jaloezie, verlegenheid … 

− opvoedingsproblemen: structuurloos zijn, zich niet houden aan regels … 

Leerlingen dienen geen gedragsanalyse te maken maar wel signalen te herkennen, gedrag in de juiste 

context te plaatsen en gepast te reageren 

26 Basiskennis in verband met aandoeningen: 

− ter hoogte van de luchtwegen: onder andere vergrote amandelen, amandelontsteking, longontsteking 

H, pseudo-kroep, laryngitis, sinusitis H, astma, mucovicidose ... 

− ter hoogte van het spijsverteringstelsel onder andere Rota-virus, Coeliakie, ziekte van Crohn, 

voedingsallergie, diabetes, (niet specifiek naar kinderen toe gezien) … 

− ter hoogte van de urinewegen: onder andere blaasontsteking H, reflux … 

− Bewustzijnsstoornissen: onder andere overschreien, convulsies, meningitis, encefalitis, wiegendood 

− Frequent voorkomende huidaandoeningen: o.a. atopisch eczeem, dermatitis, psoriasis … 

− Bacteriële infecties: o.a. abcessen, impetigo … 

− Virale infecties: o.a. herpes, wratten, gordelroos, hand-, mond-, voetziekte ... 

− Aandoeningen van de geslachtsorganen: onder andere voorhuidvernauwing, voorhuidontsteking, niet 

ingedaalde teelballen, schedeontsteking … 

− Zintuiglijke afwijkingen: o.a. bijziendheid H , verziendheid H, kleurenblindheid, gehoorstoornissen H .... 

− Kanker en aids (niet specifiek naar kinderen toe gezien) 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


Leerlingen moeten geen diagnose kunnen stellen maar wel adequaat reageren zoals tijdig hulp inroepen, 

geen foutieve handelingen stellen, alarmtekens herkennen en adequaat handelen … 

Studiebezoeken aan bv. pediatrie, getuigenissen van bv. een kinderverzorgende die in een dienst voor 

thuisopvang van zieke kinderen werkt, situatieschetsen….kunnen deze lessen concretiseren. 

27 Leerlingen dienen vooral kennis te maken met kinderen met een handicap en hun ouders zodat zij zich 

bewust worden van hun eigen vooroordelen bv. via getuigenissen, video, inleefmomenten, … Het ‘gehandicapte 

kind’ bestaat niet: gevaar voor etikettering en veralgemening benadrukken. 

Bij integratie gaat men ervan uit dat het kind zich aanpast/integreert terwijl bij inclusie de omgeving zich 

ook aanpast aan het kind … 


4.1 Agogisch handelen 


LEERINHOUDEN 

1 Gedrag en reacties van ouders en hun omgeving 

trachten te kaderen. 

2 Observeren en verwoorden van de invloed van 

het gedrag (of de manier van omgaan) van de 

ouder op het kind en omgekeerd. 

3 Illustreren dat professioneel opvoeden een gedeelde 

opvoedingsverantwoordelijkheid is met 

de ouders als eindverantwoordelijken (Herhaling). 

Belang van het kaderen van gedrag en reacties van 

de ouders en hun omgeving 

Wederzijdse beïnvloeding 

Gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid 

4 Sensitief responsief reageren naar ouders. Sensitief responsief reageren 

5 Toepassen van sociale vaardigheden in contact 

met ouders (kennismakingsgesprek, onthaal en 

‘afhaal’moment, wenmomenten, onderhandelingsgesprek, 

slechtnieuws gesprek …) vanuit 

respect voor diversiteit en op een deontologisch 

verantwoorde wijze. 

6 Opzoeken van een aantal gelijkenissen en verschillen 

in religie, etnische afkomst, sociale klasse 

… en de gevolgen op opvoeding. 

Illustreren van verschillende culturen en opvattingen 

betreffende de opvoeding. 

Rekening houden met de gewoonten van het 

gezin en het eigen handelen erop afstemmen. 

Vooroordelen bij zichzelf herkennen en eigen 

gedrag bijsturen. 

7 Participeren aan overleg met ouders 

(oudernamiddag, ouderparticipatie). 

Methodisch werken met ouders, ouderbegeleiding, 

contact opbouwen 

Gespreksvormen 

Deontologie: beroepsgeheim, privacy … 

Diversiteit: verschillende gezinsvormen (o.a. eenoudergezinnen, 

nieuw samengestelde gezinnen, kinderen 

in een gezinsvervangend tehuis …), etnie, religie, 

sociale en culturele verschillen. 

Invloed van cultuur op de opvatting over opvoeding: 

onder andere straffen en belonen, gebitsverzorging, 

slaapgewoontes, lichaamshygiëne, feesten, voeding, 

doktersbezoek, gebruik van medicatie, rituelen bij het 

overlijden … 

Overleg (formeel en informeel) en ouderparticipatie 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 


8 Respecteren en waar mogelijk ondersteunen van 

ouders bij de opvoeding van hun kind én kind en 

ouder ondersteunen. 

Schetsen van een aantal hulpverleningsorganisaties 

waarnaar doorverwezen kan worden. 

Herkennen en verwoorden van de invloed van 

het gedrag van ouders met specifieke zorgbehoeften 

op de kinderen. 

Opnemen van signaalfunctie als kinderverzorgende. 

Ondersteuning 

Hulpverlening: Opvoedingswinkel, Centrum algemeen 

welzijnswerk … 

Ouders met specifieke zorgbehoeften: verslavingsproblematiek, 

chronisch zieke ouder, terminaal zieke 

ouder, kansarmoede, stress, depressie … 

Belang van het opbrengen van begrip. 

Belang van gepaste signalering aan de bevoegde 

personen 


Aanbevolen lestijden: 8 % 

1-8 Volgende didactische middelen kunnen interessant zijn: analyseren van stage-ervaringen (klassikaal en 

individueel), syntheseoefeningen, gerichte observatieopdrachten en stageopdrachten (bv. in afspraak met 

verantwoordelijke een gesprek met ouders aangaan over een bepaald onderwerp …), rollenspelen, simulatieoefeningen, 

bezoeken te velde, getuigenissen van ouders …. 

5 Afhaalpersonen kinderen respecteren! 

6 Leerlingen of ouders van leerlingen laten vertellen, deskundigen uit interculturele organisaties uitnodigen, 

bezoek aan asielcentrum … 

Werken met artikels, literatuur, video, gerichte stageopdrachten … 

Het is belangrijk dat de leerling begrip opbrengt voor een gewoonte verbonden met een (sub)cultuur. Let 

erop dat je er geen toeristische trip van maakt en zo onbewust de stereotype denkbeelden gaat bevestigen. 

Verval ook niet in het andere uiterste namelijk de kleurenblindheid (niet iedereen is gelijk, er zijn wel 

degelijk verschillen). 

Het is belangrijk dat wij als verzorgenden doordrongen zijn van het belang van een multiculturele opvoeding 

en dat die zich niet beperkt tot één momentopname. Elk kind moet zich aangesproken voelen. Dit is 

nodig voor de ontwikkeling van een positief zelfbeeld voor elk kind. 

4.2 Gezin en zwangerschap 


9 Verwoorden van de psychische, fysieke en sociale 

belasting voor een koppel bij vruchtbaarheidsproblemen. 

10 Verwoorden van het verloop van een normale 

zwangerschap en mogelijke verwachtingen van 

toekomstige ouders. 

11 Toelichten van de invloed van de zwangerschap 

op de relatie met de vader en andere gezins- en 

familieleden. 

12 Illustreren hoe kinderen kunnen betrokken worden 

bij de voorbereiding van de komst van een 

broertje of zusje. 

LEERINHOUDEN 

De vruchtbaarheidsproblematiek 

Kostbare kinderen 

Verloop van een normale zwangerschap vanuit de 

drie invalshoeken: sociaal, fysiek en psychisch 

De veranderende relatie met de vader en de andere 

gezins- en familieleden 

Voorbereiding van de andere kinderen op de geboorte 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


13 Het belang van het eerste contact met de pasgeborene 

voor de verdere ontwikkeling verwoorden. 

14 De verschillende methodes opsommen om 

zwangerschap en SOA te voorkomen in het kader 

van het relationeel beleven (Herhaling). 

Hechting: eerste contact, lichaamstaal, band met 

prematuur kind (hoe onderhouden, hoe bevorderen) 

Verzorging pasgeborene met onder andere navelzorg 

Voorbehoedsmiddelen 

15 Uitleggen wat een kraamcentrum is. Kraamcentra 


Aanbevolen lestijden: 4 % 

9-15 Volgende didactische middelen kunnen interessant zijn: stage-ervaringen, persoonlijke ervaringen, getuigenissen, 

video, bezoek aan kraaminrichting, uiteenzetting door een kraamcentrum, folders van Kind en 

Gezin, materiaal Gezinsbond, teksten, opdrachten uitwerken via websites … 

Het is de bedoeling om dit onderdeel zeer beknopt te geven, het is voornamelijk bedoeld als een persoonlijke 

verrijking en anderzijds komen leerlingen in contact met toekomstige en jonge ouders. 

Tewerkstelling in kraamzorg is regionaal sterk verschillend. 

Dit onderwerp is belangrijk om er ook binnen het kader van relationele en seksuele vorming bij stil te 

staan, in samenwerking met godsdienst, pav (project algemene vakken) … 

5 Team 


1 Verwoorden van het werk en de verschillende 

gezichtspunten in verband met hun opdracht van 

de teamleden. 

2 Verwoorden van de doelstellingen van het team, 

de verschillende functies binnen de groep. 

3 Illustreren van functionele en persoonlijke relaties. 

4 Communiceren op een respectvolle en professionele 

wijze en overleg plegen met teamleden 

(Herhaling). 

5 In een team werken met inachtneming van ieders 

bevoegdheden. 

Deelnemen aan de uitvoering van een behandelingsplan/begeleidingsplan. 

6 Herkennen van conflicten, ze professioneel aanpakken 

en indien nodig in overleg brengen met 

teamverantwoordelijke. 

LEERINHOUDEN 

Verschillende taken en werkzorgen in een team. 

Inleving in rol van de verschillende teamleden. 

Het team: doel, functies binnen de groep 

Sociale relaties: functionele en persoonlijke relaties 

Samenwerken in team: kernteam en uitgebreid team 

Leiderschap 

Stagiair(e)s 

Behandelingsplan /begeleidingsplan 

Conflicthantering 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 



Aanbevolen lestijd:5 % 

1-6 Stage-ervaringen, syntheseoefeningen, concrete opvoedingservaringen … kunnen een belangrijk vertrekpunt 

zijn om tot theoretische inzichten te komen. Deze inzichten kunnen op hun beurt geoefend en getoetst 

worden in de stagepraktijk. Implementatie van de theorie in de praktijk is een noodzakelijke schakel 

in het leerproces. De leerlingen ervaringsgericht laten leren is noodzakelijk. Het leerlingenproject biedt de 

kans om het samenwerkingsproces ten volle te ervaren. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 


KINDERZORG 


STAGE 

10 uur/week 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Stage

Inhoud 

1 Beginsituatie........................................................................................................43 

2 Doelstellingen......................................................................................................43 

3 Organisatorische aspecten ................................................................................44 

3.1 Voorwaarden tot organisatie..........................................................................................................44 

3.2 Het stagedossier .............................................................................................................................45 

3.3 Stageplaatsen en stageplanning ...................................................................................................45 

3.4 Taakomschrijvingen........................................................................................................................46 

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken ...................................................47 

4.1 Algemene introductie......................................................................................................................47 

4.2 Specifieke introductie voor de stage ............................................................................................48 

4.3 Tijdens de stage ..............................................................................................................................48 

4.4 Na de stage ......................................................................................................................................49 

4.5 Methodische werkbegeleiding en/of seminarie ...........................................................................50 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Stage

1 Beginsituatie 

De beginsituatie van de leerlingen kan heel verschillend zijn, zie algemeen deel. 

Belangrijk is de beginsituatie met elke individuele leerling uit te klaren aan de hand van bijvoorbeeld een activiteitenlijst, 

vroegere stage- en studie-ervaringen. Het is immers noodzakelijk dat alle leerlingen op het einde van het 

schooljaar alle vaardigheden verworven hebben die een beginnende kinderverzorgende moet bezitten! Het stageleerproces 

moet dan ook starten vanuit de individuele beginsituatie. 

2 Doelstellingen 

Via stages ontwikkelen leerlingen, net zoals via de lessen, de nodige kennis, houdingen en vaardigheden binnen 

een welbepaalde context of anders gezegd de competenties die een beginnende kinderverzorgende dient te 

bezitten en verder te ontwikkelen cf. beroepsprofiel Begeleider in de kinderopvang (Serv, 2001). Lessen en stage 

dienen complementair te zijn. 

Competenties 

1 In welke werkcontext werken ze 

1 Werken met kinderen van 0 tot 12 jaar binnen welzijnszorgsituaties zoals kinderopvang, buitenschoolse 

kinderopvang, schoolse opvang … 

2 Werken als kinderverzorgende in en team onder begeleiding van een verantwoordelijke zoals een 

maatschappelijk werker, een verpleegkundige … 

2 Waaruit bestaat het werk of wat zijn de taken 

3 Pedagogisch omgaan met kinderen van 0 tot 12 jaar al dan niet met specifieke zorgbehoeften en begeleiden 

van ontwikkelingsgerichte activiteiten. 

Agogisch omgaan met de omgeving van de kinderen: contacten opbouwen, onderhouden en afbouwen. 

Deze competenties krijgen het hoofdaccent in Kinderzorg. 

4 Indirecte kindgerichte zorg verlenen in de groothuishouding (opvangsituaties) en in de kleinhuishouding 

(thuiszorgsituaties). 

Maaltijdzorg, interieurzorg, linnenzorg, materiaal en middelenzorg, transferzorg. 

5 Directe kindgerichte zorg verlenen aan de kinderen al dan niet met een specifieke zorgbehoefte: hygiënische 

zorgen, hulp bij eten en drinken, uitscheiding, rust en beweging, gezondheidsvoorlichting en opvoeding 

bieden, parametercontrole, medicatiezorg en Eerste Hulp Bij Ongevallen; 

3 Hoe of op welke wijze werken 

6 Werken vanuit een emancipatorische en holistische mensvisie op een sensitief responsieve wijze en met 

respect voor diversiteit en het welbevinden van elk kind en zijn omgeving. 

7 Werken op een deontologisch verantwoorde wijze en aangepast aan de doelstellingen en visie van de 

organisatie. 

8 Werken binnen het wettelijk kader en beroepsprofiel Begeleider in de kinderopvang (2001) 

9 Werken op een methodische wijze met als verschillende stappen: informeren, plannen, uitvoeren en evalueren. 

Informeren, observeren en rapporteren aan de verantwoordelijke onder wiens toezicht gewerkt 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Stage

wordt + gebruikmaken van de geijkte middelen zoals overdrachtsmomenten, teambesprekingen, zorgplan, 

takenblad, procedures, standaarden … 

10 Rekening houden met de basisprincipes van hygiënisch werken, veilig werken, economisch werken, ecologisch 

werken, ergonomisch werken, belevingsgericht werken, zelfzorggericht werken en comfortgericht 

werken. 

11 (zelf)Reflectie ontwikkelen in verband met professioneel handelen. 

12 Levenslang ontwikkelen in verband met professioneel handelen. 

Een aantal stappen in het stageleerproces zijn: 

• Onder begeleiding werken met stagebegeleider en/of stagementor 

− Deelopdrachten en gecombineerde opdrachten uitvoeren onder begeleiding van stagementor en/of 

stagebegeleider … waarbij de leerling de activiteit begeleidt en ondersteund wordt door de stagebegeleider 

en/ of stagementor. 

− Totaalzorg onder begeleiding waarbij de leerling samen met de mentor of begeleider verantwoordelijk 

is voor een groepje kinderen (grootte zoals gebruikelijk in die welbepaalde voorziening) gedurende bijvoorbeeld 

een voormiddag . 

• Onder verwijderd toezicht werken 

− Totaalzorg uitvoeren onder verwijderde begeleiding van de stagementor en/of stagebegeleider waarbij 

de leerling een groepje kinderen begeleidt gedurende een welbepaalde periode en indien nodig een 

beroep kan doen op de stagementor en/of stagebegeleider die zich niet in de onmiddellijke nabijheid 

bevindt maar bijvoorbeeld in een andere kamer of een andere locatie. 

Het is van belang dat leerlingen voor de aanvang van de stages op de hoogte gebracht worden van de doelstellingen. 

Het moet voor alle partijen duidelijk zijn dat de stagebegeleiding, evaluatie en bijsturing gebeuren aan de 

hand van de competenties. Deze competenties worden concreter gemaakt in overleg met de leraren van de verschillende 

vakken, de stageleraren en de stagementoren. 

Vanuit de competenties kunnen zowel activiteitenlijsten afgeleid worden, stageopdrachten geformuleerd worden 

en evaluatiedocumenten opgemaakt worden. Op deze manier kan het leerproces optimaal gevolgd worden. 

3 Organisatorische aspecten 

3.1 Voorwaarden tot organisatie 

Wat de voorwaarden tot organisatie van stages betreft, het bijhouden van het stageregister, het opmaken van 

het algemeen stagedossier en de kostenvergoeding verwijzen we naar de ministeriële omzendbrief SOZ(91)15 

van 10 juli 1991 en latere aanvullingen betreffende stages ingericht in bedrijven en instellingen ten behoeve van 

de leerlingen uit het secundair onderwijs en naar de VVKSO-Mededelingen betreffende stages KI.50.01.04 (+ 

wet op het welzijn op het werk). 

Het is evident dat de actuele reglementering tijdig bij de stagecoördinator en/of stagebegeleiders terechtkomt. De 

reglementering kan ook opgezocht worden op www.edulex.vlaanderen.be. 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Stage

3.2 Het stagedossier 

Bij de aanvang van een nieuw schooljaar wordt het algemeen stagedossier samengesteld met gegevens betreffende: 

– de stageovereenkomst, 

– de formaliteiten betreffende de verzekering, 

– het stagereglement, 

– de stagekalender, 

– de stageactiviteitenlijst, 

– de namen van de stagairs, 

– de namen van de stagebegeleiders, 

– de stageplaatsen, 

– de toepassing van de wet op het welzijn op het werk en de consequenties t.a.v. stagiaires. 

Er dient ook een individueel leerlingendossier opgemaakt te worden met alle gegevens betreffende stageplaatsen, 

stagementoren, stagebegeleiders, stageovereenkomsten, gepresteerde uren, observatie- en evaluatiegegevens. 

Daar het beroepsgeheim belangrijk is, worden stagemappen ofwel op school bewaard, ofwel met de leerling 

meegegeven nadat er een schriftelijke verklaring opgemaakt werd waarbij de leerling de verantwoordelijkheid 

omtrent de bewaring van de inhoud opneemt Het is sowieso belangrijk dat er geen namen van zorgvragers terug 

te vinden zijn in stagedocumenten. 

3.3 Stageplaatsen en stageplanning 

3.3.1 Keuze van stageplaatsen 

De directeur en/of stagecoördinator/begeleider moeten zich vergewissen van de kwaliteit van de stages: 

– de werking op de stageplaatsen moet voldoende leerkansen aan stagiairs bieden, 

– de specifieke stagedoelstellingen moeten bereikt kunnen worden, 

– er moet kwaliteitszorg verstrekt worden aan de kinderen, 

– stagementoren moeten minimaal een vergelijkbaar niveau bezitten als de leerling kinderverzorgende (dit 

geldt ook voor bv. opvanggezinnen en particuliere opvanginstellingen). We hopen ook dat de mentor van de 

werkgever de nodige stagebegeleidingstijd krijgt. 

De stages worden bij voorkeur in blokperiodes ingericht (kleine blokken verdelen over het jaar, eventueel met 

terugkomdagen). Dit is een reële simulatie van het toekomstig werk en waarborgt ook continuïteit. Er ontwikkelt 

zich een grotere en intensere betrokkenheid naar kinderen en teamleden toe. Ook de stagebegeleider en stagementor 

kunnen efficiënter werken. Dit alles verhoogt de groei- en leerkansen voor de stagiair. 

De stagebegeleiding van één leerling wordt omwille van continuïteit en integratie best waargenomen door één 

persoon gedurende dezelfde stageperiode. Het is evident dat stagebegeleiders zich bijscholen en inwerken in de 

specificiteit van de stagesetting. Daarom is het zinvol stagebegeleiders min of meer vaste stageplaatsen te geven. 

Het is belangrijk dat er van elke beroepsgerichte component leraren lesgeven en stage begeleiden combineren 

om aldus tot een maximale integratie van praktijk en theorie te komen. 

Leerlingen komen gedurende hun opleiding best in contact met diverse stageplaatsen en verschillende stagebegeleiders 

zodat ze een gevarieerd en genuanceerd beeld van het werk krijgen. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Stage

3.3.2 Planning in derde leerjaar van de derde graad ‘Kinderzorg’ 

Minimaal een derde van de stage bij kinderen van 0 tot 3 jaar: in voorzieningen erkend door Kind en Gezin zoals 

een kinderdagverblijf, een kinderopvang met tenminste 8 kinderen. 

Minimaal een derde bij kinderen tussen 2,5 tot 12 jaar: in een erkende voorziening voor buitenschoolse kinderopvang 

(eventueel beperkt aangevuld met eerste kleuterklas). 

Er kan ook gebruik gemaakt worden van de mogelijkheid (zie regelgeving organisatie schooljaar) om gedurende 

bijvoorbeeld één vakantieweek stage te lopen in een BKO omdat er dan andere leerkansen zijn. Deze week 

dient wel gerecupereerd te kunnen worden en de voorwaarden dienen voor alle partijen nauwkeurig omschreven 

te zijn. 

Maximaal één derde van de stage bij kinderen tussen 0 en 12 jaar, keuze bepaald door de individuele interesse 

van de leerling met het oog op het later werkveld en/of het voortstuderen, bv. eerste keuterklas, opvanggezin, 

particuliere opvanginstelling, centrum voor kinderzorg en opvoedingsondersteuning, voorziening voor kinderen 

met een handicap … 

Ook aan deze keuzestage kunnen een aantal voorwaarden verbonden worden: leerlingen dienen te voldoen voor 

de twee eerstgenoemde stageterreinen (kinderdagverblijf en buitenschoolse kinderopvang); leerlingen krijgen 

een welomschreven opdracht om hun keuzestage te zoeken en te bepalen; de stagecoördinator neemt samen 

met directie de uiteindelijke beslissing in verband met een bepaalde stageplaats, de doelstellingen en evaluatiecriteria 

worden aangepast … 

3.4 Taakomschrijvingen 

3.4.1 Stagecoördinator 

De school kan een stagecoördinator aanstellen die instaat voor de inhoudelijke, administratieve en praktische 

coördinatie en organisatie van de stages en het stagegebeuren. 

De stagecoördinator begeleidt ook de stagevergaderingen (zowel ter voorbereiding als ter opvolging van de stages), 

overlegt met vakleraren, volgt ontwikkelingen in de kinderopvangsector en onderhoudt contacten met het 

werkveld. Het is bij voorkeur iemand met ervaring in de sector én in stagebegeleiding. 

3.4.2 Stagebegeleider 

De stagebegeleider is een leraar met een duidelijke onderwijsopdracht op de stageplaats namelijk het begeleiden 

van het stageleerproces van de stagiair. 

De stagebegeleider: 

– is aangesteld door de school en geeft bij voorkeur ook les; 

– bezit sociale vaardigheden om leerlingen te begeleiden (heeft inzicht, is objectief, kan structuur aanbrengen, 

kan bevestigen en ondersteunen, is een identificatiefiguur ...); 

– kan een gesprek aangaan met leerlingen over leersituatie (leergesprek), kinderen, gevoelens in de dagelijkse 

stagesituatie ...; 

– heeft zicht op de beginsituatie en het stageleerproces van de leerling; 

– bouwt een professionele relatie op met de stagementor; 

– kan overleggen en onderhandelen met alle betrokken partijen; 

– neemt actief deel aan het stageleerproces tijdens verzorgende, pedagogische, animerende activiteiten en 

geeft concrete feedback; 

– bezit de vaardigheid en deskundigheid om vorderingen van leerlingen op te volgen, bij te sturen en te evalueren; 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Stage

– beoordeelt de stage op het einde van het stageproces, na advies van de stagementor en in samenspraak 

met de stagevergadering; 

– heeft ervaring in het stageleergebied en/of doet alsnog ervaring op, houdt ontwikkelingen bij; 

– neemt deel aan stagevergaderingen en delibererende klassenraden; 

– bespreekt in de klasgroep op gestructureerde wijze stage-ervaringen die kunnen worden veralgemeend. 

3.4.3 Stagementor 

De stagementor is een belangrijke schakel in het leerproces van de leerling. De stagementor heeft een aanvullende 

taak in de vorming van kinderverzorgende. De stagementor brengt gegevens aan die bijdragen tot de evaluatie. 

Er kan ook meer dan één mentor zijn bijvoorbeeld een directe collega-kinderverzorgende en de verantwoordelijke. 

Belangrijk is dat er heldere afspraken zijn en dat beide mentoren betrokken worden bij de begeleiding en 

evaluatie. 

De stagementor 

– is een personeelslid van de stageplaats (met een begeleidingsopdracht vanwege de stagegever); bij afwezigheden 

zorgt hij voor een vervanger; 

– bezit minimaal een evenwaardig niveau als de leerling-kinderverzorgende; 

– is sociaal vaardig om leerlingen te begeleiden (heeft inzicht, is objectief, kan structuur aanbrengen, heeft 

verbale mogelijkheden, kan bevestigen en ondersteunen, is een identificatiefiguur ...); 

– is deskundig en heeft praktijkervaring op de stageplaats; 

– is de contactpersoon op de stageplaats voor alle vragen in verband met stages; 

– is op de hoogte van de stagedoelstellingen, kijkt opdrachten na en neemt deel aan de evaluatiemomenten; 

– introduceert de leerling op de stageplaats en geeft zowel praktische als inhoudelijke informatie; 

– is tactvol en respecteert het beroepsgeheim ten opzichte van de leerling stagiairs; 

– werkt concreet samen met de leerling en geeft feedback; 

– volgt het functioneren van de leerling op; 

– meldt tijdig grote tekorten in het functioneren van de leerling aan de stagbegeleider; 

– is niet de eindverantwoordelijke in verband met de quotering van de stage. 

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken 

Leren van praktijkervaring veronderstelt geleidelijkheid, is gebaseerd op concrete vooraf gekende doelstellingen 

en wordt gekoppeld aan begeleiding en reflectie. 

4.1 Algemene introductie 

Een voorbereiding op de stage als leervorm is noodzakelijk. De voorbereiding van de leerlingen gebeurt in samenwerking 

met de leraren van de verschillende componenten. Om een goede voorbereiding te verzekeren 

moet rond 'kwaliteitsvolle kinderopvang en stage' gewerkt worden. Een goede voorbereiding werkt motiverend, 

prikkelt op een gezonde manier de nieuwsgierigheid naar het werkveld en de kinderen en verlaagt de drempel 

om op stage te gaan. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Stage

Tijdens de algemene introductie komen best volgende inhouden aan bod: 

– visie geven op kwaliteitsvolle kinderopvang en pedagogische interactie aan de hand van vijf cruciale situaties: 

onthaal, eetsituatie, verzorgingssituatie, rustsituatie, activiteitenbegeleiding en speelgoed met als randvoorwaarden: 

ouderparticipatie, pedagogische observatie, teamwerking, vorming en medische begeleiding. 

Rekening houden met de pedagogische principes: flexibiliteit, individualiseren, stimuleren, structureren, zelfstandigheid 

bevorderen, bewegingsvrijheid bieden, veiligheid schenken. 

Samenwerken met ouders, gericht observeren, teamwork, bijscholing en deskundigheid zijn eveneens van 

groot belang … 

– administratieve voorbereiding zoals stageovereenkomst, stageplaatsen, stageverslagen, stageplanning, 

afspraken en regels ...; 

– zicht krijgen op de stagedoelstellingen of de competenties die ontwikkeld dienen te worden, stageactiviteiten, 

stageopdrachten en stagecriteria. Stageopdrachten dienen als reflectie op de ontwikkeling van de competenties 

(kunnen bestaan uit bv. situeren van de visie en organisatie van de voorziening waarin men werkt, 

toelichten van de teamwerking en de ouderwerking, situeren van de groep kinderen waarmee men werkt en 

1 kind in het bijzonder, verschillende scharniermomenten, activiteiten, reflectie op eigen handelen, evaluatie 

en bijsturing …) 

– kennismaken met de wijze van stagebegeleiding, mentorschap en evaluatie ...; 

– kennismaken met de doelgroep en verwerken van deze eerste ervaringen. 

Er zijn verschillende bruikbare werkvormen zoals kennismakingsbezoeken in het werkveld, getuigenissen van 

kinderen en ouders, kinderverzorgenden, stagebegeleiders, stagementoren, inleefsituaties, stellingenspel … 

4.2 Specifieke introductie voor de stage 

De specifieke introductie gebeurt vooraleer de leerlingen naar een nieuwe stageplaats gaan. Een gedeelte kan 

klassikaal gebeuren, de rest gebeurt best in een individueel contact. 

Vooraf dient de stagebegeleider met de stagementor duidelijke afspraken te maken zowel op inhoudelijk als 

praktisch gebied. 

De stagebegeleider maakt kennis met de leerlingen en geeft informatie door. 

Tijdens de specifieke introductie komen volgende inhouden best aan bod: 

– informatie over de stageplaats zoals ligging, infrastructuur, uurregeling, dagindeling, verwachtingen, gewoonten, 

kledij, maaltijden ... 

– leermogelijkheden op basis van stageactiviteitenlijst: stagedoelstellingen, individuele beginsituatie en leertraject, 

stageopdrachten 

– eerste stagedag en onthaal, stagebezoeken, stagementor, momenten van tussentijdse en eindevaluatie ... 

4.3 Tijdens de stage 

Stage veronderstelt voor een leerling het doormaken van een leerproces via het opdoen van steeds complexer 

wordende praktijkervaringen en de daarbijbehorende reflectie. 

Leerlingen worden in dit proces begeleid door de stagebegeleider en de stagementor: 

– activiteiten worden samen of onder begeleiding (van stagementor en/ of stagebegeleider) voorbereid, uitgevoerd 

en besproken; 

– bijsturing van opdrachten opent nieuwe leerkansen; 

– regelmatige feedback geeft samen met zelfreflectie kansen tot leren aan de leerlingen; 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Stage

– tussentijds evalueren samen met de leerling, de stagementor en de stagebegeleider van zowel positieve 

punten als werk- of aandachtspunten en tips; 

– eindevaluatie voorzien samen met de drie partijen met duidelijke proces- en productevaluatie en remediëringsafspraken. 

De begeleiding dient te gebeuren in een sfeer van veiligheid, geborgenheid en bevestiging, in dialoog en met 

professionele deskundigheid. De voorbeelden voorleeffunctie van stagebegeleider en stagementor is van doorslaggevend 

belang. Het geven van groeikansen aan leerlingen primeert. Leerlingen kunnen hun evaluatie zelf 

voorbereiden aan de hand van concrete vragen en deze bij de evaluatiegesprekken eerst toelichten: zo kan er 

een constructief gesprek plaatsvinden waarbij men vertrekt vanuit de ervaring van de leerling. Ook na het gesprek 

kan het zinvol zijn dat de leerling neerschrijft wat hij gehoord (zowel positieve als werkpunten) en geleerd 

heeft zodat voortdurend bijsturing mogelijk is. 

Werken met een stageteam op school is ondersteunend en richtinggevend en verhoogt de kwaliteit van begeleiden. 

Op de stagevergaderingen kunnen ervaringen uitgewisseld worden en gezocht naar begeleidingstips bv. via 

een supervisiemethodiek. 

4.4 Na de stage 

Er dient een stagevergadering plaats te vinden waarop de individuele evaluatiegegevens worden getoetst aan de 

stageleerplandoelstellingen en eventuele remediëring wordt afgesproken. De uiteindelijke stagebeoordeling 

wordt gegeven door de stagebegeleider op basis van de gegevens van de stagementor en de evolutie in het 

leerproces van de stagiair. De stagebegeleider heeft eventueel ruggespraak met het stageteam, de klassenleraar 

kan als waarnemer aanwezig zijn evenals de directie. 

De leerling heeft best samen met de stagebegeleider een individuele nabespreking van de stage en de stageopdrachten. 

Het is noodzakelijk dat de leerling op dat moment een duidelijk beeld krijgt van zijn leerproces aan de 

hand van de stagedoelstellingen, zowel van wat goed als minder goed liep en op welke wijze verder kan gewerkt 

worden. Bijsturing of remediëringsafspraken worden best in concrete gedragstermen geformuleerd (schriftelijk en 

mondeling) en kunnen zowel naar de volgende stage als naar het lesgebeuren gericht zijn. Er moet ook helderheid 

zijn over wie deze afspraken samen met de leerling opvolgt en hoe. Eventueel kan er een schriftelijke overeenkomst 

opgemaakt worden. 

In moeilijke situaties is het zeer zinvol een gesprek met ouders, leerling, stagebegeleider en eventueel stagecoordinator 

te organiseren zodat alle partijen goed weten wat er aan de hand is en welke de remediëringsafspraken 

zijn. 

Stage-evaluaties worden in een globaal geschreven beoordeling weergegeven. Ze worden best na elke stageperiode 

aan de ouders voorgelegd. 

Aan het einde van het leerjaar volgt een eindbeoordeling voor stage op basis van: 

– de evolutie over het jaar en de mate waarin de kinderverzorgende als beginnend beroepsbeoefenaar kan 

starten en dus de stageleerplandoelstellingen bereikt heeft; 

De besluiten van de stagevergadering dienen later voorgelegd en besproken te worden op de klassenraad. De 

delibererende klassenraad oordeelt dan over het totaal van de vorming waarvan stage een belangrijk deel uitmaakt. 

Op de stagevergaderingen kan er ook aan nascholing ter bevordering van de kwaliteit van het stagebegeleiden 

gedaan worden. Regelmatige evaluatie van de stagewerking zowel met als zonder mentoren is eveneens noodzakelijk. 

Ook kan er heel wat informatieve en praktische uitwisseling gebeuren. 

Tenslotte dient de hele stagewerking regelmatig bevraagd en bijgestuurd te worden zowel vanuit ervaringen met 

leerlingen, contacten met het werkveld, visie- en sectorontwikkelingen als ervaringen van vakleraren en stagebegeleiders. 


Kinderzorg 

D/2004/0279/045 

Stage

4.5 Methodische werkbegeleiding en/of seminarie 

Een beperkt aantal stage-uren (maximaal één op vijf), die als methodische werkbegeleiding benoemd kunnen 

worden, of seminarie-uren uit het complementair gedeelte van de lessentabel kunnen hiervoor gebruikt worden. 

Bedoeling is dat leerlingen in beperkte groep onder begeleiding van een stagebegeleider werken en reflecteren 

omtrent stage. 

Concreet kan dit verschillende aspecten inhouden: 

– stagevoorbereiding (zie 4.1 en 4.2); 

– het uitwisselen van stage-ervaringen (waarbij leerlingen actief luisteren en elkaar feedback geven); 

– omgaan met feedback, evaluatie en remediëring (zie 4.4); 

– integratieoefeningen waarbij links tussen theorie en praktijk gelegd worden aan de hand van concrete ervaringen; 

– verdere verkenning van het werkveld onder de vorm van studiebezoeken en/of inleefmomenten en/of gerichte 

opdrachten naar een bepaalde doelgroep; 

– meewerken aan project … 


D/2004/0279/045 

Kinderzorg 

Stage

kinderzorg derde graad bso • derde leerjaar - VVKSO - ICT ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?