NJB-1510

Door naast het primaire verzoek de zaak te beëindigen
het subsidiaire verzoek te doen een termijn te stellen,
houdt de verdediging nog een troef in handen. Indien
immers binnen die termijnstelling niet tot dagvaarding
wordt overgegaan, levert dit weer een argument op voor
een hernieuwd verzoek tot het afgeven van een verklaring
einde zaak.
Ook uit een zaak van Hof Den Haag volgt dat het feit
dat de termijn is overschreden, niet maakt dat een verzoek
tot beëindiging voor toewijzing in aanmerking komt.
Het hof merkt op dat niet is uitgesloten dat de zaak
wegens overschrijding van de redelijke termijn geëindigd
kan worden verklaard, maar dat dit oordeel slechts kan
worden gegeven in die gevallen waarin sprake is van zeer
bijzondere omstandigheden. In die zaak was van belang
dat er weliswaar een termijnoverschrijding was, maar dat
het Openbaar Ministerie niet stil had gezeten. Er was dus
geen sprake van dat de vervolging van de verdachte niet
werd voortgezet. 24
Het gegeven dat het onderzoek niet stil ligt of dat
blijkt dat het Openbaar Ministerie nader onderzoek verricht
of dat nog moet doen, is in meer zaken een overweging
die aan het niet honoreren van een verzoek tot
beëindiging ten grondslag ligt. 25 Overigens komt in dergelijke
zaken wel voor dat besloten wordt het verzoek niet af
te wijzen, maar de behandeling voor een bepaalde tijd aan
te houden, ook als geen verzoek een termijn te stellen is
gedaan. 26
Ook uit de hier eerder genoemde uitspraak van de
Rechtbank Den Bosch volgt dat tijdsverloop an sich niet
voldoende is. 27 In die zaak was er ook sprake van dat procestukken,
ondanks toezeggingen, zeer laat waren verstrekt.
Voorts valt uit de overwegingen in die uitspraak af
te leiden dat de verdediging vele verzoeken om die stukken
had gedaan en dat de verdediging voorts gedurende
drie jaar en zeven maanden getracht heeft duidelijkheid
te verkrijgen omtrent de vervolging en de bestaande verdenking.
Ook hieruit blijkt dat een actieve verdediging
kan bijdragen aan het slagen van een verzoek tot beëindiging
van de zaak. Indien het Openbaar Ministerie blijft
stilzitten, ondanks pogingen van de verdediging de zaak
in beweging te krijgen, kan dit een rechter tot de conclusie
brengen dat de zaak beëindigd dient te worden.
Dit artikel leent zich niet voor een verdere uitgebreide
theoretische uitweiding ten aanzien van artikel 36 Sv
en de eventuele formaliteiten die daarbij komen kijken.
Van belang is nog om hier op te merken dat het artikel
ook van toepassing is in ontnemingszaken en dat een
artikel 36-verzoek in elk stadium van het proces, dus ook
in hoger beroep en cassatie, kan worden gedaan. 28
Hoewel artikel 36 Sv dus uitkomst kan bieden om
forse overschrijdingen van de redelijke termijn gesanctioneerd
te krijgen, maakt dat uiteraard niet dat klakkeloos
na twee jaar, de termijn die in de regel als redelijk wordt
gezien voor behandeling van een strafzaak bij één instantie,
met vrucht een beëindigingsverzoek gedaan kan worden.
Ook vóór het arrest van de Hoge Raad van 17 juni
2008 was de niet-ontvankelijkheid op basis van termijnoverschrijding
voorbehouden aan uitzonderlijke gevallen.
Uit de hier besproken jurisprudentie volgt dat ook bij een
beroep op artikel 36 Sv van een forse termijnoverschrijding,
zonder dat daar een rechtvaardiging voor is, sprake
zal moeten zijn en dat van eventuele bijkomende omstandigheden
sprake moet zijn, alvorens een beëindigingsverzoek
op grond van tijdsverloop voor toewijzing vatbaar is.
De verdediging zal als het ware een dossier moeten
opbouwen waaruit blijkt dat getracht is de zaak in beweging
te krijgen. Voor zover mogelijk kan daarbij ook de
rechter-commissaris betrokken worden. Indien ondanks
deze inspanningen de zaak toch blijft liggen, kan met
vrucht een beroep op artikel 36 Sv gedaan worden.
Conclusie
Ondanks dat op overschrijdingen van de redelijke termijn
sinds het arrest van juni 2008 van de Hoge Raad, niet langer
de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie
volgt, betekent dit niet dat de verdediging er niet zorg
voor kan dragen dat een inactief opsporingsapparaat nog
net zo hard wordt afgeschaft. Het is echter niet meer zo
dat de verdediging zelf ook inactief kan blijven, tot aan de
zitting. Stilzitten loont niet meer. Het is niet langer
opportuun en in het belang van cliënt om rustig af te
wachten, indien het Openbaar Ministerie niet van zich
laat horen. Geheel in lijn met de bredere ontwikkeling
binnen het strafrecht, wordt een actieve houding verwacht.
De verdediging zal aan de bak moeten om het
Openbaar Ministerie in beweging te krijgen en om, als die
beweging er niet komt, afstraffing van die inactiviteit te
bewerkstelligen.
Met andere woorden, inactiviteit moet actief bestreden
worden.
21. Zie ook: Sdu commentaar op Wetboek
van Strafvordering artikel 36, bijgewerkt tot
1 januari 2013.
22. Kamerstukken II, 2009/10, 32177, 3,
p. 22.
23. Rb. Haarlem 30 september 2010,
ECLI:NL:RBHAA:2010:BN8713.
ECLI:NL:RBONE:2013:BZ4988.
werkt tot 1 januari 2013 en Sv, A.L. Melai
& M.S. Groenhuijsen e.a. (red.), Artikel 36
Sv, bijgewerkt tot 1 oktober 2013.
24. Hof Den Haag 23 februari 2012,
ECLI:NL:GHSGR:2012:BV9767.
25. Rb. Zutphen 18 juni 2010,
ECLI:NL:RBZUT:2010:BM8261; Rb. Oost-
Nederland 20 maart 2013,
26. Idem.
27. Rb. Den Bosch 1 december 2009,
ECLI:NL:RBSHE:2009:BK4849.
28. Zie verder: Sdu commentaar op Wetboek
van Strafvordering artikel 36, bijge-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 13-03-2015 – AFL. 10 623