NECM el-DÎN SA'ÎD b. MUHAMMED el-SA'ÎDÎ'NİN ŞERH ARÛZ el ...

Memlukluların yönetimi altına girmiş ve Moğolların batıya doğru ilerleyişleri
engellenmiştir 9 .
Moğolları yendikten sonra Memluklular, IX./XV. asrın ortalarından
itibaren Osmanlılarla mücaleye girmişlerdir. Ancak bir müddet devam eden
savaşlar sonucunda Yavuz Sultan Selim’in Ridaniye zaferiyle (923/1517) Mısır
bir Osmanlı ili haline getirilerek Memlukluların saltanatına son verilmiştir 10 .
B-Dönemin İlmî Durumu:
Moğol istilaları, dönemin ilmî açıdan bir sarsıntı ve çöküş yaşamasına
neden olmuştur. Cengiz Han devrinde Buhara’da, Hülagu zamanında Bağdat’ta
birçok eseri ve kütüphaneyi yakan Moğollar 11 aynı zamanda Bağdat’ı işgal ettikten
sonra kırk gün süresince birçok insanı ve ulemayı öldürmüş, binaları yıkmış,
birçok kitabı Dicle nehrine atmış 12 ve camileri ateşe vererek Abbasîlerin
türbelerini tahrip etmişlerdir 13 .
Hülagu’nun Bağdat’ta yaptığı bu tahribat, Arap medeniyetine indirilmiş
büyük bir darbedir 14 . Bu olaylardan sonra ilim ve edebiyat merkezleri Bağdat,
Buhara ve diğer şehirlerden Kahire ve İskenderiye’ye taşınmıştır 15 .
Her ne kadar bazı tarihçiler tarafından Moğolların ilim ve edebiyata
zannedildiği kadar büyük tahribat vermedikleri aksine ilmin ilerlemesine katkıda
bulundukları vurgulansa da 16 bu durum çoğu tarihçi tarafından kabul
edilmemiştir.
Bu istila ve yıkımlar diğer bilimlerin yanında Arap bilimi ve edebiyatı
açısından da bir kayıptır. Bütün bu yıkım ve tahribata rağmen başka ülkelerde
tekrar yaşama imkanı bulan bilim, her dalda olduğu gibi Arap edebiyatı dalında da
9 Hitti, a.g.e., III, 769.
10 Furat, a.g.e., s.327.
11 Furat, a.g.e., s.327.
12 Ahmed Emîn, Zuhr el-İslâm, Kahire 1995, IV, 193.
13 Grouset, Rene, Bozkır İmparatorluğu (Türkçeye Çev: M. Reşat Uzmen), İstanbul 1980, s.339.
14 Zayf, Şevkî, el-‘Asr el-Duvel ve el-İmârât, Kahire 1980, s.564.
15 Corcî Zeydân, a.g.e., III, 122; Zayf, Şevkî, el-Fenn, s.377.
16 Barthold, W., İslâm Medeniyeti Tarihi (Türkçeye Çev: M. Fuat Köprülü), Ankara 1973, s.62.
10