NECM el-DÎN SA'ÎD b. MUHAMMED el-SA'ÎDÎ'NİN ŞERH ARÛZ el ...

C-Dönemin Sosyal Durumu:
Abbasî hilafetinin zayıflaması ve Moğol istilaları sebebiyle sosyal hayatta
da bir çöküntü başlamış 23 ve bu istilalar Müslümanlar ve Hristiyanlar arasındaki
uyumu bozmuştur. Bunun sonucunda Türkler, Mısır sultanlarını desteklerken
Moğollar da Hristiyanlara daha iyi muamele etmişlerdir 24 .
Siyasetin Memlukluların eline geçmesi sonucu Arap halkı siyaset ve
askerlikten yüz çevirip, ziraat ve sanaata yönelmişlerdir 25 . Bu durum Memluk
toplumunun iki tabakaya ayrılmasına sebep olmuştur. Birinci tabaka ülke
idaresinde söz sahibi olan askeri sınıfın oluşturduğu hakim tabaka, ikincisi ise
halk tabakasıdır 26 .
Bunun yanısıra halk, Arap, Türk, Kürt, Çerkes ve başka milletler olmak
üzere dil ve ırk bakımından da çeşitli tabakalardan oluşuyordu. Tabii bu durum
dinî açıdan Müslüman, Hristiyan ve Yahudî gibi farklı kesimlerin birarada
yaşamasını sağlarken, değişik adet, gelenek, dil ve ahlakın da birbirine
karışmasına imkan tanıyordu 27 .
İtikadî açıdan müslüman halkın çoğunluğu dört ehli sünnet mezhebinden
birine bağlıydı. Hristiyan ve Yahudilerden oluşan gayri müslimler ise Memluk
sultanlarının seçtiği nazırlar tarafından idare edilirlerdi 28 .
Yukarıda bahsedilen askeri sınıfın oluşturduğu hakim tabaka, kendilerini
halktan soyutlayarak bu kesimden birinin aralarına girmelerine dahi izin
vermezlerdi 29 .
Yöneten ve yönetilenler arasındaki farklılık, birbirlerine üstünlük sağlama
açısından halk arasında da kendini gösteriyordu. Örnek olarak; Memluk halkı,
23 el-Eyyûbî, Yâsîn, Safiyyuddîn el-Hillî, Beyrut 1971, s.9.
24 Hol, P. M., Ann. K. S. Lambton ve Bernard Lewis, İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti
(Türkçeye Çev: Hamdi Aktaş ve diğerleri), İstanbul 1988, I, 264.
25 Ahmed Emîn, a.g.e., IV, 198.
26 Yiğit, a.g.e., VII, 379.
27 el-Hîb, Ahmed Fevzî, el-Hareke el-Şi’riyye Zemân el-Memâlik fî Haleb el-Şehbâ‘, Beyrut
1986, s.54.
28 Yiğit, a.g.e., VII, 383.
29 Yiğit, a.g.e., VII, 379.
12