NECM el-DÎN SA'ÎD b. MUHAMMED el-SA'ÎDÎ'NİN ŞERH ARÛZ el ...

Öncelikle harekeli harfi sakin kılmayı açıklayalım:
el- Bir harekelinin sakin kılınmasıyla yapılan işlemdir. Bu işlem ‏:الوَقْ‎فُ‏
Veted el-Mefruk’un sonunda olur. Örnek مفعولاتُ‏ kalıbının مفعولاتْ‏ şekline
dönüşmesi gibi 137 .
Bir ya da daha fazla harfi hazfetme şeklinde yapılan illetler ise şunlardır:
olur. el-Veted el-Mefrûk’un sonundan bir harfin hazfedilmesiyle ‏:الكَشْ‎فُ‏
Örnek مفعولاتُ‏ kalıbının مفعولا şekline dönüşmesi gibi 138 .
el-Veted el-Mecmû’dan birinci yada ikinci harfin ‏:الت شعيث
hazfedilmesiyle olur. Örnek فاعِ‎تُنْ‏ kalıbının فالُنْ‏ yada فاعِنْ‏ şekline dönüşmesi
gibi 139 .
kalıbının sonundan iki مَفاعيلُنْ‏ olur. İki harfin hazfedilmesiyle ‏:الحذف
harfin hazfedilmesi gibi. Bu durumda kalıp مفاعِى şekline dönüşür 140 .
kalıbının مستفعلن işlemdir. Üç harfin hazfedilmesiyle yapılan ‏:الحَ‎ذَذ
sonundan üç harfin hazfedilmesi gibi. Bu durumda kalıp
dönüşür 141 .
şekline مُسْ‎تف
kalıbınınمفعولاتُ‏ işlemdir. Üç harfin hazfedilmesiyle yapılan ‏:الصَ‎لْم
sonundan üç harfin hazfedilmesi gibi. Bu durumda kalıp مَفْعُو şekline dönüşür 142 .
işlemdir. Bir harfin sakin kılınıp bir harfin hazfedilmesiyle yapılan ‏:القَصْ‎ر
Son harfin hazfedilip, kendinden bir önceki harfin sakin kılınmasıyla olur
. 143 şekline dönüşmesi gibi مفاعيلْ‏ kalıbının مفاعيلُ‏ ن
137 el-Cevherî, Arûz el-Varaka, s. 29; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 208; el-Hâşîmî, a.g.e., s. 15.
138 el-Sâhib b. ‘Abbâd, a.g.e., s.86; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 208; el-Hâşîmî, a.g.e., s. 15.
Kelime bu kaynakta الكسف şeklinde geçmektedir.
139 el-Sâhib b. ‘Abbâd, a.g.e., s.86; el-Hâşîmî, a.g.e., s. 14; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 209;
Matracî, a.g.e., s. 264.
140 el-Cevherî, Arûz el-Varaka, s. 6; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 206; el-Kâşif, a.g.e., s.34.
141 el-Cevherî, Arûz el-Varaka, s. 22; el-Hâşîmî, a.g.e., s. 14; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 208.
Kelime burada الأحذَ‏ ُ şeklinde geçmektedir.
142 el-Sâhib b. ‘Abbâd, a.g.e., s.86; el-Hatîb el-Tibrîzî, a.g.e., s. 209; el-Hâşîmî, a.g.e., s. 14.
28