Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

‘overvloedige’ investeringen dus waarvan het ‘rendement’ zich niet directlaat aantonen. (Oosterling 2009a)De aporie die in het concept van interesse tot uitdrukking komt is dievan Nietzsches schenkende deugd, door Oosterling vertaald in ‘deelgeven’in plaats van deelnemen. Het gaat om een paradoxale deugd, omdat zijslechts gerealiseerd kan worden bij de gratie van een accumulatief procesdat er tegelijk door wordt ondermijnd. Interesse of ‘tussen-zijn’ is de radicaleaffirmatie van deze duurzaamheid of leefbaarheid zonder zelfbehoud –een double bind die niet tot een logische tegenstelling herleid kan worden.Als paradigmatisch voorbeeld geldt voor Oosterling de (vakmatige) verhoudingtussen meester en gezel. (Oosterling 2009a: 296-297) Hierin vormtde generositeit van de meester het basisprincipe van een asymmetrischeen onvoorwaardelijke gift. De gezel participeert in deze gift, voor zover hijwordt geactiveerd om op zijn beurt bij te dragen aan een rijkere toekomst,enzovoort. Tegelijk is deze (ont)ketening van de gift alleen mogelijk dankzijde zelfzucht en zelfverrijking van de meester, die genoeg heeft geaccumuleerdom een regeneratieve verspilling mogelijk te maken. Gézel en gezèlzijn daarom onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het volhouden van dezegespannen maar wederzijdse loyaliteit biedt echter een vergezicht waarinprofit wordt vervangen door prosperity.De quintessens van de mensMaar bevinden we ons met deze double bind nog wel in het domein van deantropologie, ruim een halve eeuw nadat Foucault in navolging van Nietzsche‘de dood van de mens’ had verkondigd? Uiteraard volstaat het niet omschaarste simpelweg door overvloed te vervangen om daarmee de antropologischeparadox op te lossen. De paradox insisteert, zo hebben we gezien,maar zij is van aard veranderd. Vandaar dat Oosterling overvloed niet als deessentie van de mens begrijpt, maar als zijn ‘quintessens’, zijn vijfde element.(Oosterling 2007a: 369)In het legitimatiediscours van de traditionele antropologie is mengewend om Nietzsches definitie van de mens als het ‘niet-vastgesteldedier’ te interpreteren in termen van negatie. De mens is het Mängelwesendat de cultuur nodig heeft om zijn natuurlijke gebreken te compenseren.Als belangrijkste critici van dit discours hebben Foucault en Deleuze latenzien hoe deze compensatie in zijn werk gaat. In het reformerende en moderniserendewesten transformeren discipline en biopolitiek het gebrek toteen productieve kracht, zelfs tot een waarde op zichzelf, zodat elk positiefidee van verspilling verdwijnt. Wanneer de discipline is uitgewerkt, scha-