Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

In plaats van één soort geweld zijn er nu dus twee: het ‘oorspronkelijkere’en wat we maar het ‘positieve’ geweld zullen noemen, de klappendie vallen in oorlogen, langs voetbalvelden of in de wat ruigere uitgaansgebieden.Over dat laatste ging het in de uitzending van het Radio 1-Journaal,maar in Door schijn bewogen gaat het vooral over het eerste. Henk Oosterlingtracht duidelijk te maken dat er achter de ‘economie’ van het dagelijksleven, zelfs in zijn meest vreedzame gestalten, een oorsprongsgeweldschuilt van waaruit de dynamiek van de orde pas begrepen kan worden, enhij slaagt daar voortreffelijk in.‘Oorsprong’ moet daarbij, in derridiaanse lijn, uiteraard niet begrepenworden naar de modus van temporele oorzakelijkheid of ontologischprivilege. Eerder is er sprake van een (als men dat woord al mag gebruiken)logisch primaat, dat zich temporeel of ruimtelijk hoogstens laat weergevenin de vorm van de metafoor (of zelfs dat niet). We kennen haar als het heterogenebij Bataille, het aartsschrift bij Derrida, het onbewuste bij Freuden het dionysische bij Nietzsche. We kennen haar ook als de ‘wereldwil’ bijSchopenhauer: de rusteloze dynamiek die slechts ‘worden’ is en die Nietzsche,voortdenkend op dit schema, zuivere onschuld kon toeschrijven.Hoe paradoxaal het ook het ook mag zijn om het meest oorspronkelijkegeweld tegelijk het onschuldigste te noemen, de reden daarvoor is nietmoeilijk in te zien. Vóórdat de scheidslijn getrokken werd tussen chaos enorde, ‘oorsprongs’- en positief geweld, was er immers geen maatstaf om ditworden aan een moreel oordeel te onderwerpen. ‘Goed en kwaad’ ontstaan,in hun tegenstelling, pas mèt en dankzij het trekken van deze lijn. Ze zijndaarmee de effecten van het geweld zelf, precies op het moment waarophet zich in zijn stichtingsgebaar zelf schaakmat zette en wet werd. Pasdankzij de effecten daarvan kan er een oordeel worden uitgesproken overhet geweld, óók in zijn aanvankelijk onschuldige gedaante die nu als chaosof barbaarsheid wordt buitengeworpen.Dat laatste schema was wat de presentatoren van Radio 1 ongetwijfeldbevestigd hadden willen te horen, en mèt hen de Nederlandse luisteraars.Het gepleegde geweld zou niet meer zijn dan een manifestatie vandeze oorspronkelijke wildheid, waarvan de orde niet alleen afstand hadgenomen door tussen haar en haar ‘andere’ een grens te trekken en waaroverzij vervolgens een ondubbelzinnig anathema kon uitspreken.Dat laatste kon des te categorischer zijn omdat dit ‘positieve’ geweldzelfs niet de verzachtende omstandigheid van de doelgerichtheid had.Het werd niet ‘ergens toe’ gepleegd, er kon niets worden aangewezen watdaarmee kon worden bereikt en het geweld zijn zin of – hoe misplaatst mis-