Voorstellen tot werkelijkheid - Sjoerd van Tuinen

te wijden. Voor Sennett handelt de vakman wel degelijk reflectief. Maarveeleer dan een nostalgische terugkeer naar een dorpscultuur van hoefsmedenen bierbrouwers, is de aandacht voor vakmanschap de toekomstvoor de zichzelf verwezenlijkende mens. Het is dus niet het model van de‘vervreemde arbeider’ maar veeleer dat van de arbeid die zichzelf in eenpost-marxistisch wereldbeeld herwonnen heeft. Maar nooit alleen, nooit opzichzelf. Sennett is socioloog genoeg om te erkennen dat we onszelf alleenin het sociale herkennen. Mensen, zo leert Aristoteles in de Politica,zijn sociale wezens. Het sociale is de metropolis, in concreto: het hier ennu van Rotterdam. Vakmanschap is het evenwicht tussen grip (zoals op hetgereedschap) en het begrip. De vakman doet zijn werk niet slechts om inzijn onderhoud te kunnen voorzien, maar minstens ook als doel in zichzelf.Met de eenentwintigste-eeuwse vakman is de door Marx bekritiseerde vervreemdingvan de mens van zijn product teruggedrongen, zonder revolutieof afgedwongen realisatie van een communistische staat. Ook een mondiaalcommunisme – een permanente revolutie – doet geen recht aan hetmetropolitieke dat het micropolitieke mogelijk maakt: een concreetwordingin de stad. Het metropolitieke is een discours gesneden op de maat van hetmenselijke. En elk mens herkent zijn of haar eigen menselijkheid als medemenselijkheid.Het is bepaald niet vergezocht om Rotterdam te typeren als skillcityof vakmanstad. En vakmanschap is beslist niet eigen aan elke stad. Sommigesteden concretiseren zich als cultuurstad, een politieke hoofdstadof een sportstad en andere weer vanuit de blik van de zich op stedelijkeidentiteit en authenticiteit doodstarende toerist. Rotterdam is een vakmanstad,niet alleen vanwege het traditionele en diepgewortelde zelfbeeld vande Rotterdammers als werkers, maar vooral juist omdat het vakmanschapstaat voor de voortdurende zelfverwezenlijking, de reflectieve praxis vandeze stad. Niet als ‘identiteit’, klaar voor toeristen die de identiteit vanbuitenaf in de stad menen te herkennen, maar als een metropolitische diversiteit.Sinds 1968 – een veelbewogen jaar – is Rotterdam een polis meteen verdichte, versnelde vorm van verbinding: de metro. Rotterdam is eenmetropolis. In de metropolis gaat het precies om verbindingen, menselijkeverbindingen waarin de Rotterdammer niet werkt vanuit winst voor zichzelfop korte termijn, maar verantwoordelijkheid vanuit de eigen professie ineen duurzaam bestel. Metropolitisch denken is een denken dat zich uit indaden. Niet de grenzeloosheid van het kosmopolitieke, maar de integraliteitvan het fysieke, economische en sociale. Niet de exclusiviteit van eenvooraf vast te stellen groep inwoners met een bepaalbare ‘identiteit’, maar