Odeon 46 def - De Nederlandse Opera

9Leoš Janáček (Schilderij: Güstav Böhm); Karel Čapek (Schilderij: Josef Čapek)gepermitteerd om in zijn ogen onduidelijkepassages te verhelderen. Zo dwingt hij decomponist tot muzikale aanpassingen. In ditgeval weigert Janáček en beklaagt zich nade première in een brief over zijn ingrepen,met name in de derde akte. Brod, nogal verrastdoor de kritiek, draait een deel van zijnwijzigingen terug, maar niet naar tevredenheidvan de componist. De correcties wordenwel in het Duitse tekstboek opgenomen, maaraan de reeds gedrukte partituur kan nietsmeer worden gewijzigd. Janáček schrijftover deze kwestie ook aan Universal Editionen de voorheen goede verstandhouding metBrod zal aanzienlijk bekoelen.Een ongeëvenaard succesDe repetities in het theater in Brno verlopenaanvankelijk nogal moeizaam. De zaakMakropulos stelt hogere eisen dan Janáčeksvoorgaande opera’s. Omdat de partituur zolaat is aangeleverd, moet de première wordenverschoven naar 18 december 1926.Ook nu brengt Janáček tijdens de repetitiesnog wijzigingen aan, wat het er voorzowel de musici als de zangers niet gemakkelijkerop maakt. Hij bericht Kamila dat hijde indruk heeft dat de musici nog niet zoverzijn en dat de zangeres die de rol van EmiliaMarty zingt, maar langzaam op dreef komt:‘Het was een marteling de hele week naardie schraperige klanken te moeten luisteren.Maar nu gaat het beter, de ijzige is opgewarmd.’De dag voor de première is hij toch optimistischen bericht de muziekuitgever dat hijeen succesvolle uitvoering verwacht. Hij wildat men een vertegenwoordiger stuurt methet oog op toekomstige uitvoeringen elders.In grote theaters met een groter orkest zullenandere accenten moeten worden gelegdom de zangers niet onder te dompelen in demuziek. Na afloop van de première schrijfthij Kamila over het onverwachte succes vanzijn ijzige dame. In zijn dankwoord aan dirigenten orkest geeft hij toe dat hij er eerstniet veel vertrouwen in had. Ook Karel Čapek,wiens broer Josef de decors heeft ontworpen,is zeer ingenomen met het resultaat,dat zijn verwachtingen heeft overtroffen.Een bijzondere prestatie leverde AlexandraČvánová, die de rol van Emilia Martyzong. Zij werd niet alleen geprezen om haarvocale kwaliteiten maar ook om haar acteerprestatie,door een toeschouwer omschrevenals poëtisch en mondain. Blijkbaar isvanaf de eerste uitvoering onderkend dateen expressieve uitbeelding van deze roleven belangrijk is als de zangprestatie.Het complexe personage Emilia Marty moetniet alleen, net als Alban Bergs heldin Lulu,goed gezongen maar ook overtuigend geacteerdworden neergezet. Een rolopvattingdie in latere uitvoeringen van De zaak Makropuloszou doorwerken. Zo ontving in 1965 deZweedse sopraan Elisabeth Söderström ineigen land, voor haar interpretatie van juistdeze rol de onderscheiding van beste actrice!Voor de belangrijke première in Praag eisteJanáček een beslissende invloed op de uitvoering.De Praagse producties van Kát’aKabanová en Het sluwe vosje waren destijdsniet naar zijn wens verlopen. Over de decorsvan Čapek was hij minder enthousiast, maarhet orkest vond hij fantastisch. Ook de meestecritici waren deze keer bijna eensgezindin hun lof. De zaak Makropulos zou dan ook –afgezien van Jenůfa– Janáčeks enige operazijn die in Praag een ongeëvenaard succesbeleefde.Literatuur:John Tyrrell: Janáček’s Opera’s. A documentaryaccount, Londen 1992John Tyrrell (ed.): Intimate Letters. Leoš Janáčekto Kamila Stösslova, Londen 1994Michael Evans: Janáček’s Tragic Operas, Londen1977George Martin: The Opera Companion to theTwentieth Century Opera, Londen 1980The Grove Dictionary of Music and Musicians,Londen 2001