INTERVIEWMETLAURENT WEERTS,CHARLES SASSEEN JOZEF LIEVENSOPVOLG<strong>ING</strong> IS COMPLEXEN INTENSIEF PROCES26heel wat familiebedrijven inVlaanderen en Wallonië wordenvandaag geconfronteerdmet de opvolgingsproblematiek,nu de babyboomgeneratie oppensioen gaat. De opvolgingis vaak <strong>een</strong> complex enemotioneel proces.“De overdracht van de eerste opde tweede generatie is misschienwel de moeilijkste”, weet LaurentWeerts van L’Institut del’Entreprise Familiale (IEF). “Debedrijfsleider neemt immers afstandvan zijn baby. Jozef Lievensvan Instituut voor hetFamiliebedrijf (IFB) somt enkelefactoren op voor <strong>een</strong> succesvolleopvolging.Familiebedrijven in Vlaanderen en Walloniëverschillen in se niet zoveel van elkaar. Zeworden geconfronteerd met ongeveerdezelfde uitdagingen en problemen.“Vooral de opvolging en overdracht zorgenbij veel familiale ondernemers voor kopzorgen”,zegt Laurent Weerts van L’Institut deJozef Lievensl’Entreprise Familiale (IEF). “De opvolging is<strong>een</strong> lang proces, dat verschillend is voorieder <strong>familiebedrijf</strong>. Gemiddeld mag jerekenen op vijf tot tien jaar.”“De familiale ondernemer heeft in veel gevallenhet bedrijf zelf opgericht. Dat maakt het voor hem zo”moeilijk om die onderneming los te laten.(Charles Sasse)Maar waarom verloopt die opvolging nu zomoeilijk? “De familiale ondernemer heeft inveel gevallen het bedrijf zelf opgericht,”verklaart Charles Sasse van L’Institut del’Entreprise Familiale (IEF). “Dat maakt hetvoor hem zo moeilijk om die onderneminglos te laten.”Daarbij komt dat de familiale ondernemer<strong>een</strong> waardige opvolger moet vinden, die hijeerst zal zoeken binnen de familie. Deopvolger moet over heel wat eigenschappenbeschikken. “De opleiding, de leiderschapskwaliteiten,de emotionele intelligentie,het vertrouwen van de familie en deaandeelhouders en het respect van demedewerkers spelen hierin <strong>een</strong> belangrijkerol.”L’Institut de l’Entreprise Familiale (IEF)adviseert de opvolgers om eerst in <strong>een</strong>ander bedrijf externe ervaring op te doen.“Daar kan hij zijn eerste ‘fouten’ maken”,aldus Charles Sasse. “<strong>Het</strong> voordeel is dat deopvolger veel geloofwaardiger is, <strong>een</strong>maalhij terugkeert naar het <strong>familiebedrijf</strong>.”REGELS OPSTELLEN“Vooral de overdracht van de eerstegeneratie op de tweede generatie verlooptmoeilijk”, weet Laurent Weerts. “Bij de eerstegeneratie is de familiale ondernemervaak <strong>een</strong> sterke persoonlijkheid, <strong>een</strong> selfmade man. De overdracht is hier hetmoeilijkst omdat hij zijn baby moet afstaan.<strong>Het</strong> is <strong>een</strong> emotioneel proces.”
Er zijn verschillende scenario’s mogelijk. Deoverdracht van het <strong>familiebedrijf</strong> aan <strong>een</strong>enig kind kan <strong>een</strong>voudig zijn, op voorwaardedat de opvolger competent is. “<strong>Het</strong> probleemis dat de familiale ondernemer nietmet dezelfde ogen naar zijn zoon of dochterkijkt als <strong>een</strong> buitenstaander. Mijn kind,schoon kind”, aldus Laurent Weerts. “Metmeerdere kinderen, wordt het nog complexer.Vraag is ook welke rol de vaderkrijgt. Wordt hij voorzitter van de raad vanbestuur of blijft hij zich moeien? In hetlaatste geval, is de tweede generatie <strong>een</strong>verloren generatie.” Laurent Weerts raadtdaarom aan om regels op te stellen wie debaas is, welke richting het bedrijf moet uitgaanenzovoort.De overgang van de tweede naar de derdegeneratie is vooral <strong>een</strong> technische zaak.“Vanaf de derde generatie zijn er twee keuzes”,zegt Charles Sasse. “De opvolgingwordt ingevuld door neven en nichten dievaak andere waarden of financiële behoeftenhebben. Je kunt die complexiteit aanvaardenen <strong>een</strong> familiecharter opstellen. Ofje ver<strong>een</strong>voudigt het proces door bepaaldetakken af te snoeien en de familieleden uitte kopen.”SCORECARD OPVOLG<strong>ING</strong>Ook Jozef Lievens, oprichter van hetInstituut voor het Familiebedrijf, wijst op decomplexiteit. “<strong>Het</strong> is eigen aan <strong>een</strong> <strong>familiebedrijf</strong>om te evolueren van <strong>een</strong>voud naarcomplexiteit. De start-up breidt uit enwordt <strong>een</strong> volwassen bedrijf. Maar ook defamilie groeit. Na enkele generaties zijn ersoms tientallen familieleden die verbondenzijn met het bedrijf.”Om de opvolging in goede banen te leiden,ontwikkelde Jozef Lievens de ScorecardOpvolging. Hiermee kan de familiale ondernemernagaan welke factoren leiden tot<strong>een</strong> succesvolle opvolging.Een eerste succesfactor is de nieuwe rol vande overdrager. “Een opvolging kan nietslagen als de familiale ondernemer hetbedrijf niet kan loslaten”, legt Jozef Lievensuit. “De overdrager moet <strong>een</strong> nieuwe rolspelen en mag zich niet meer moeien metde dagelijkse leiding van het <strong>familiebedrijf</strong>.Ideaal is wanneer de overdrager voorzittervan de raad van bestuur wordt of coachvan de opvolger.”Een bekwame en gemotiveerde opvolgerverhoogt even<strong>een</strong>s de kans op succes.De kandidaat-opvolgers moeten over verschillendeeigenschappen beschikken, zoalsengagement, besluitvaardigheid, kennis enemotionele intelligentie. “Minstens evenbelangrijk is de motivatie van de opvolger”,m<strong>een</strong>t Jozef Lievens. "Opvolgingen verlopenbeter wanneer de kandidaat-opvolger<strong>een</strong> sterk verlangen heeft om het <strong>familiebedrijf</strong>te leiden en dit ook <strong>een</strong> boeiende uitdagingvindt.” Ook de relatie tussen deoverdrager en de opvolger moet goed zijn.Wederzijds respect en begrip zijn debelangrijkste kenmerken van <strong>een</strong> goederelatie.Een vierde succesfactor zijn de goedefamiliale relaties. “<strong>Het</strong> opvolgingsproceswordt al gekenmerkt door <strong>een</strong> klimaat vanangst en onzekerheid. Daarom is hetbelangrijk dat er vertrouwen is tussen defamilieleden”, aldus Jozef Lievens.GOVERNANCEWanneer zowel de familie als het bedrijfgoed scoren op governance, vergemakkelijktdit het opvolgingsproces. Een actieveraad van bestuur is heel belangrijk bij degovernance van het bedrijf. Wat de familiebetreft, zijn <strong>een</strong> <strong>gedeelde</strong> eigenaarsvisie,<strong>een</strong> familiale structuur en afsprakencruciaal. “De eigenaarsvisie gaat terug opde diepste overtuigingen van de stichter”,legt Jozef Lievens uit. “De familie is hetonder meer <strong>een</strong>s over de waarden, debasisfilosofie, de manier waarop de leidinguitgeoefend wordt en de financiëlereturn.”De opvolging heeft meer kans op slagenwanneer de opvolger <strong>een</strong> team vormt metde niet-familieleden. Vooraleer tot familialeopvolging beslist wordt, moeten alle alternatievennaast elkaar geplaatst worden. “Inbepaalde omstandigheden zal de verkoopvan het <strong>familiebedrijf</strong> <strong>een</strong> alternatief zijn”,zegt Jozef Lievens. “Wanneer familialeopvolging niet mogelijk is en de familie hetbedrijf niet wil verkopen, kan beroepgedaan worden op <strong>een</strong> externe managerom, al dan niet tijdelijk, de onderneming teleiden. De familie behoudt de controle overhet <strong>familiebedrijf</strong>, maar lost op die manierde leemte op managementvlak op.”<strong>Het</strong> spreekt voor zich dat het <strong>familiebedrijf</strong>professioneel gerund moet worden om van<strong>een</strong> succesvolle opvolging te spreken.Ook het eigendom moet correct geregeldworden. “De bank kan hierbij <strong>een</strong>belangrijke rol spelen”, aldus Jozef Lievens.Een planmatige aanpak ten slotte geeft deopvolging meer kans op slagen.IFB en IEF zijn onafhankelijke centra diepraktische kennis in huis hebben overmanagement- en eigendomsaspecten. Hundoel is efficiënt bij te dragen tot de professionalisering,de continuïteit en de verdereontwikkeling van de familiebedrijven.27