1 Criminaliteit, schering en inslag; vermogens - Historisch Centrum ...

stedelijke Enschede en het aanvankelijk meer agrarisch georiënteerde
Lonneker?
c. wie waren er voor de criminaliteit verantwoordelijk? Zijn er verschillen
te traceren tussen mensen die een vermogensdelict begingen en mensen
die geweldscriminaliteit bedreven?
d. in hoeverre hangt de ontwikkeling van de criminaliteit samen met het
proces van industrialisering en urbanisering in ons onderzoekgebied?
Ter beantwoording van de eerste drie onderzoeksvragen zijn we uitgegaan
van een beperkte definitie van criminaliteit. Onder criminaliteit verstaan
we al die delicten die bij de arrondissementsrechtbank te Almelo aanhangïg
zijn gemaakt. Enerzijds betekent dit dat alle delicten die de rechtbank
niet bereiken buiten beschouwing worden gelaten, anderzijds houdt deze
definitie in dat ook delinquenten die uiteindelijk worden vrijgesproken in
het onderzoek worden betrokken. II
Voor de periode 1850-1919 hebben we om de vijf jaren de vonnisboeken
van de arrondissementsrechtbank op delicten uit Enschede en Lonneker
nagezocht. 12 Van elk delict noteerden we niet alleen de soort, maar namen
we ook gegevens over de dader op, zoals het geslacht, de leeftijd, het beroep,
de geboorteplaats en de woonplaats. 13
Eenmaal in de computer ingevoerd werden de delicten naar soort gegroepeerd
en werd er een onderverdeling aangebracht naar delicten die bij Enschede
thuishoren en delicten die bij Lonneker gerekend moeten worden.
14 Voor alle steekjaren tesamen bestond het totaal in Enschede en
Lonneker zo uit 3142 delicten, waarbij 2963 verdachten betrokken waren.
ls
Om ook een antwoord te kunnen geven op de vierde vraag naar de mogelijke
relatie tussen de ontwikkeling van criminaliteit en het moderniseringsproces
verzamelden we een groot aantal gegevens over de demografische
ontwikkeling, de industriële groei, de agrarische conjunctuur en de
prijzen van eerste levensbehoeften. 16
Dit omvangrijke, overwegend kwantitatieve, materiaal vormt de basis
voor de beantwoording van de vier onderzoeksvragen. Uiteraard ondergingen
de gegevens nog diverse bewerkingen, maar die zullen - voor
zover nodig - in het navolgende ter sprake worden gebracht.
.3 Resultaten
a Ontwikkeling van de criminaliteit in Enschede en Lonneker
Het aantal delicten in Enschede en Lonneker is gedurende de periode
1850-1919 fors gestegen. In de eerste zes steekjaren tot 1880 worden gemiddeld
minder dan 100 delicten gepleegd met een absoluut minimum
10 THB 25(1985)