2010-04

De Binnenvaartkrant 61
16 februari 2010
Henk en Yvonne Stelt slepen nog dagelijks met klassieker Limburgia
Trekkracht en klasse
DOOR HANS HEILIGERS
De een noemt de Limburgia de
mooiste sleepboot van Nederland,
de ander heeft het over de
oudste sleepboot die nog iedere
dag aan het werk is. Ze had nog
nooit van dichtbij water gezien
maar omdat ze haar vriendje helemaal
zag zitten, gaf Yvonne
Stelt haar carrière in een witte
jas er voor op. Al meer dan 25
jaar zijn ze nu samen op de Limburgia.
En als Henk aan het roer
staat en Yvonne aan dek gaat om
de hieuwlijn van een zeeschip te
vangen, komt die meer dan eens
niet af omdat de bemanning
halsstarrig op een manspersoon
blijft wachten.
We zijn op het achterdek gestapt
van de motorsleepboot Limburgia
uit 1944. Het vaartuig is 28 bij 6
meter en heeft een diepgang van 2
meter. Het werd oorspronkelijk als
stoomsleepboot gebouwd bij
scheepswerf Boot (de Hoop) in Leiden.
De sleepboot is sinds 1993
bezit van Henk en Yvonne Stelt;
daarvóór was hij (sinds 1963) van
de ouders van Henk.
Om te testen of we iets van sleepboten
afweten vraagt Henk: “Waaraan
kun je nu zien dat deze sleepboot
vroeger op kolen heeft
gevaren? Kenners zien dat meteen
aan de kolenluiken bij de machinekamer”,
helpt hij ons meteen op
weg. Aan de ingesleten groeven kun
je zien dat er vroeger altijd met vier
strangen is gevaren.
Grootste handen
De woorden ‘harde leerschool’ vallen
nog net niet maar als Henk even
later over zijn kindertijd spreekt –
en die van zijn vriendjes – vindt hij
het fijn dat er voor de jeugd van nu
een comfortabeler loopplank wordt
uitgelegd naar de voorbereiding
van hun latere praktijk. Bij het werk
aan boord van de ouderlijke sleepboot
Limburgia deed hij niet onder
voor de volwassenen. Als pa en ma
de handen vol hadden om met
slecht weer ergens binnen te lopen,
gebeurde het meer dan eens dat
Henk vanaf het schip de wal op
sprong met een lijn in zijn hand.
Toch denkt hij met plezier terug aan
die tijd. Dat doet hij iets minder
aan de periode waarin hij meerdere
internaten aan de binnenkant
moest bekijken. Hij noemt vlekkeloos
de namen van paters uit Nijmegen,
Etten-Leur en Dordrecht en
weet ook nog wie de grootste handen
had.
Onnodig om te vermelden dat Stelt
na zijn periode op de mts de eerste
de beste gelegenheid aangreep om
te gaan varen. Het echte varen heeft
hij geleerd op de Karbouw, een
duwboot die inmiddels gesloopt is.
Hij heeft daar een kleine drie jaar
op gevaren voor de CFNR en stapte
er als stuurman af.
Vrouw aan dek
Met die kennis en kunde monsterde
hij aan bij Ton Gasten op de
Harmonie. Hij ging duwboten
voorspannen in de Rotterdamse
havens. Stelt vond het leuk werk en
zijn pa was bereid de Harmonie van
Ton Gasten over te nemen. Omdat
juist in die tijd de duwvaart werd
vrijgesteld van voorspanboten zag
Henk af van dat plan. Voor korte
tijd keerde hij ons polderlandje de
rug toe en zag hij Mexico vanuit de
stuurhut van een zeesleper van Ton
Kooren. Toen hij weer terug was,
kocht hij de motorsleepboot Maaskade.
Bij die koop hoorde een contract
met Boele in Bolnes voor het
in- en uitdokken van zeeschepen.
Voordat Henk zijn intrek nam op de
Maaskade tekende hij ook nog een
De enige Brons 8 cilinder die nog draait in Nederland. (foto’s Hans Heiligers)
De Limburgia.
ander contract. Dat hield eeuwige
trouw in aan de toen 21-jarige Yvonne
de Rooij. Zij had totaal geen roots
in de vaart. Yvonne had na haar
schooltijd gekozen voor een opleiding
tot doktersassistente.
Liefde maakt meestal blind maar
opent soms ook ogen. Yvonne zag
een toekomst op het water met
Henk wel zitten. De witte jas ging
aan de kapstok en maakte plaats
voor werkkleding. Ze merkte al snel
dat er in die zware shag-wereld van
de sleperij geen vrouwen aan dek
staan. Als op de boeg van een zeeschip
bemanningsleden zo’n 25
meter omlaag keken om de hieuwlijn
naar de Maaskade te gooien,
bleef Yvonne doorgaans met lege
handen staan: ze verwachten op die
plaats geen vrouw.... Als een grote
hopperzuiger of een ander werkschip
moet worden aangepikt,
staan ze daarboven met helmen en
veiligheidsschoenen en werken ze
met lieren of lucht. Yvonne stapt op
zo’n moment in haar gewone schoenen
en een paar werkhandschoenen
het dek op en belegt met de hand
de sleeptros.
Na ruim 25 jaar sleepwerk zijn Henk
en Yvonne goed op elkaar ingespeeld
en hebben ze aan een blik of
handgebaar genoeg om te weten wat
er moet gebeuren.
De haak loopt op een halfronde
rails van bakboord naar stuurboord.
De werking van de nieuwste carrousel
tug zou er zo van afgekeken kunnen
zijn. Vader Stelt heeft dit verzonnen
en als eerste gebouwd. Het
wekt associaties op met een patenthaak
van Mampaey.
“Als je dwars voor een zeeboot ligt,
lopen de trossen altijd omhoog of
naar achter. Dan trekt de boot je
weer recht als je uit de zijsleep
komt”, zegt Stelt. In geval van nood
kan de haak zowel in de stuurhut
als op meerdere plaatsten aan
boord met een druk op de knop
worden gelost.
In- en uitdokken
Tussen het vele werk door kregen
ze ook nog twee gezonde kinderen
op de Maaskade: Ronald en Angela.
Het dagelijks werk voor Boele zorgde
aanvankelijk voor belegde boterhammen.
Maar ook boven de
Maaskade trokken wel eens donkere
wolken over. Boele ging failliet,
waarmee voor Henk en Yvonne
een nieuw hoofdstuk aanbrak. De
ouders van Henk gingen aan de
wal, de Maaskade werd verkocht en
>> Vervolg van pagina 59
Dual fuel-motoren werken op een
mengsel van brandstoffen, in dit
geval van diesel en LNG (vloeibaar
aardgas). De voordelen zijn emissiereducties,
rentabiliteit van de
technieken en minder onderhoud.
De dual fuel-techniek is nu zo ver
ontwikkeld dat dit systeem – in de
zeevaart al in gebruik sinds 1986
– naadloos toegepast kan worden
in binnenvaartschepen. Naast de
technologische uitdagingen diende
ook de huidige regelgeving aangepast
te worden om het varen met
aardgas aan boord geregeld te krijgen
op de Europese binnenwateren.
Henk en Yvonne namen hun intrek
op de Limburgia.
Ondertussen had de Groot en van
Vliet de boedel van Boele overgenomen,
waardoor met de Limburgia
het oude werk van de Maaskade
weer kon worden opgepakt. Uiteindelijk
verdween ook het naambord
van de Groot en van Vliet om plaats
te m a k e n vo o r d a t va n
Damen Shipyards. “En ook de Limburgia
is met de verhuisdoos
mee gegaan naar Damen”, grapt
Henk.
Naast het gewone werk bestaat de
specialiteit van de Limburgia nog
steeds uit het in- en uitdokken van
zeeschepen. Henk ‘pakt’ zeeschepen
tot zo’n 150 meter waarbij hij
vaak andere sleepboten inhuurt.
Dat zijn altijd collega’s waarvan hij
de staat van dienst kent en die thuis
zijn in zeewerk. De sleep bestaat
altijd uit grote en vooral hoge zeeschepen,
die soms veel wind vangen
en per saldo nooit dieper steken
dan een meter of vier. De
dokken waarin de schepen moeten
worden afgeleverd hebben afmetingen
die oplopen tot 300 meter.
Laatste Brons-motor
Gelukkig weet de Limburgia zich
bij al het werk voldoende gesteund
met heel wat power in de machinekamer.
Dat is een verhaal apart.
Aanvankelijk is de Limburgia gebouwd
als stoomsleepboot. In de
registers van 1963 is de inschrijving
Het casco van de Amphiro is gebouwd
op de Chinese werf Jiangdu
en is van goede kwaliteit. Gerard
Deen was tijdens de bouw niet
voor niets elke maand een week
op de werf. Niet alleen voor dit
casco, maar ook voor casco’s die
voor de verkoop bestemd zijn.
Nieuw lessenaarmodel
In de machinekamer van de Amphiro
staat een ABC-motor van
1800 pk bij 1000 toeren. Glenn
Deen vertelt verder: “Het functionele
dubbele leidingsysteem is
monkey proof, ofwel iedereen kan
er mee omgaan. Er zijn twee maal
zes tanks met een totale inhoud
van 4526 kuub aan boord, waarin
gewijzigd in motorsleepboot. Uit
een coaster die enkele jaren onder
de waterlijn in de Westerschelde
had gelegen werd de motor geborgen.
Het was er een van de N.V. App
i n g e d a m m e r B r o n s -
motorenfabriek met een mooi
koperen plaatje van Brons er op.
Daarop kon je lezen dat het ging
om een type 8ED uit 1954, direct
omkeerbaar.
Het is de enige Brons 8 cilinder die
in Nederland draait. De antieker is
goed voor 600 pk bij 335 toeren.
We vragen Henk niet wat hij gaat
doen als hij een nieuwe brandstofpomp
of een terugslagklepje nodig
heeft, dat is niet gepast. Hij heeft
nog wel het originele instructieboekje
dat bij de motor hoort. Het
is geschreven in de trend van “men
neme de vetspuit”.
Koelwater regelen
Het gezellige stuurhuis herbergt
een mix van oude én de allernieuwste
instrumenten voor navigatie en
bediening. Denk niet dat je zo maar
met de Limburgia kunt wegvaren.
Je moet bijvoorbeeld de instroom
en temperatuur van het koelwater
doorlopend met de hand regelen.
De motor wordt al varende van
zoet- of zoutwater voorzien, dat
door het midden van de motor
loopt. Je kan er ook voor kiezen om
het koelwater te laten weglopen of
om het via de standpijp weer terug
in de motor te sturen. De thermostaat
moet je met de hand stellen
door regelmatig simpelweg met je
hand aan het koelwater te voelen
of het de juiste temperatuur heeft.
Net als Henk en Yvonne heeft de
antieke Brons het prima naar zijn
zin op de Limburgia. Hij levert nog
iedere dag zijn energie voor de
forse schroef van 1800 millimeter
met drie bladen. De motor vertoont
geen hazewindhondtrekjes maar
wel die van een jonge bouvier. Als
je zou wegvaren zonder de laatste
lijn los te maken trekt hij de palen
uit de grond.
“Prettig gewerkt bij Trico”
we stookolie gaan vervoeren. De
zes Bornemann-pompen hebben
elk een capaciteit van 250 kuub
per uur. De bunkergiek heeft een
lengte van 30 meter.”
“Samen met Toine Willemsen
hebben we een compleet nieuw
model lessenaar ontwikkeld. Ik
wilde per se vijf panelen naast elkaar,
die we ook willen plaatsen
op de Achilles en de Argonon.
Deze schepen zullen evenals de
Amphiro worden afgebouwd bij
Trico, aan de Sluisjesdijk in Rotterdam.
We hebben hier de afgelopen
periode prettig gewerkt en
zien de komende afbouwperiodes
dan ook met een gerust hart tegemoet.”