18 magazine Leef!

van beide. Daarnaast waren er speciale inhaleertoestellen
voor luchtkuren. De patiënten ademden er door wattenfilters
gezuiverde zeelucht in. De toestellen werden bediend
door een gediplomeerde verpleegster. Dit inhalatorium was
geïnspireerd op dat van Bad Ems. In dat Duitse kuuroord
kon men geneeskrachtige producten als Emserzouten,
tannine, terpentijnolie, aluin of menthol inademen via
vrije verstuiving of via mond- en neusstukken.
Zeewater drinken en inspuiten
In 1824 schreef dr. A Moll zijn “Gemeenzame brieven
over het Scheveninger Zeebad, ten nutte van lijders,
half-lijders en niet-lijders”. Hij beschrijft daarin onder andere
zeer uitvoerig hoe hij zelf met een badkoets te water
ging. In lyrische bewoordingen uit hij zijn enorme enthousiasme.
Maar ook interessant zijn zijn bemerkingen
over het drinken van zeewater. “Inwendig gebruik bevordert
de stoelgang, lost de hardnekkigste verstoppingen
van menig ingewand op, spoort de trage darmen tot een
natuurlijke en regelmatige werking aan, neemt ‘hebbelijke
verslijming van het spijskanaal’, en daaraan zo vaak verbonden
‘maaghoest, zuur, branding der zode, watergal,
slijmvloed der dikke darmen of hebbelijke diareeën weg’,
en bevordert daardoor de eetlust, de spijsvertering en ‘de
voeding zelve”. Niet alleen dat, maar het zeewater dringt
door ‘tot in de fijnste takjes van het door het gehele lichaam
verspreide watervaatstelsel en daardoor ook in de
kleinste en verborgen kliertjes’, waardoor het zelfs de hardnekkigste
klierverstoppingen ontbindt’. Het verdeelt ‘de
niet kwaadaardige verhardingen’, bevordert de genezing
van ontstoken en etterende kliergezwellen, is goed voor de
regelmatige ‘huiduitwaseming’ en zuivert het lichaam van
een hele boel ‘scherpten’ die oorzaak kunnen zijn van ‘min
of meer afzichtelijke en slepende huidziekten, boze zweren’,
enzovoorts.
Artsenij
Scheveningen wordt gezien als eerste badplaats of zeewater-kuuroord
in Nederland, waarna Zandvoort, Domburg
en Katwijk volgden. In Zandvoort en Domburg was het de
beroemde arts en masseur dr. Johann Georg Mezger (1838-
1909) die beide dorpjes wereldfaam bezorgde. Vanaf 1870
behandelde Mezger in het Amsterdamse Amstel Hotel patienten
die tot de hoogste Europese adel behoorden en die
hij voor een genezend zeebad vaak naar Zandvoort verwees.
Zo werd keizerin Elizabeth van Oostenrijk (Sisi) verliefd op
Zandvoort, waar zij met haar gevolg in 1894 én 1895 verlichting
kwam zoeken voor haar kwalen. Mezger had nog meer
voorname patiënten zoals prins Gustaaf (de latere koning
Gustaaf V van Zweden), baron Lionel Walter Rothschild, keizerin
Eugénie (echtgenote van Napoleon III) van Frankrijk
en hoogleraar letterkunde J.A. Alberdingk Thijm. In 1888
vertrok de gevierde en inmiddels rijke Mezger naar Wiesbaden,
maar bezocht ‘s zomers Domburg (op Walcheren) waar
hij patiënten bleef ontvangen. Hier heeft hij ook koningin
Elisabeth zu Wied van Roemenië behandeld. Mede dankzij
Mezger werd Domburg een zeer populaire badplaats.
In Katwijk stimuleerde de in 1840 tot gemeente-arts benoemde
Dr. H. Polijn Büchner (1814-1887) het regelmatig
nemen van een bad in zee. Door zijn inspanning en die van
een twintigtal aandeelhouders werd in 1845 op een duin
ten noorden van het Waaigat het Groot Badhotel, ‘logement
en zeebad-inrigting’, gebouwd waar men koude en warme
baden kon nemen. De Katwijkse bevolking ging later “thuisleggers”
nemen, behalve een leuk woord was dat ook een
nieuwe bron van inkomsten.
HOEZEER DE LEIDING VAN HUIS TER DUIN ZIJN BEST DEED OM ZIJN GASTEN EXCLUSIVITEIT
TE BIEDEN, HET ‘GEWONE VOLK’ BLEEF LASTIG. ER HEBBEN OOK BORDEN GESTAAN WAAR-
OP DE ANDERE STRANDGANGERS GEMAAND WERDEN NIET TE BLIJVEN STAAN, MAAR DAT
GEBEURDE TOCH. SOMS PROBEERDEN BADMANNEN HET VOLK OP AFSTAND TE HOUDEN.
EN SOMS STOND HET WATER ZO LAAG DAT DE RIJ PAALTJES NIET VER GENOEG KWAM OM
WANDELAARS TEGEN TE HOUDEN.... (FOTO COLLECTIE TAPPENBECK).
13