18 magazine Leef!

HUIZE ST. JEROEN IN HET GROEN. RECHTS
DE AL WAT ‘GEKROMPEN’ MOESTUIN.
zorg inkopen
grond tijdens een openbare verkoping in Badhotel Konijnenburg
gekocht. Dat was een jaar nadat pastoor Sarter het kerkbestuur
had medegedeeld dat hij van plan was “om in deze parochie
een wijkverpleging op te richten onder leiding van de
Eerwaarde Zusters van het St. Elisabethgesticht te Breda”.
In december 1907 werd een contract getekend door Algemeen
Overste, Moeder Josephine, pastoor Sarter en het parochiaal
kerkbestuur en begin januari 1908 werd zuster M. Patricia al
vooruit gezonden voor de verpleging van twee typhus-patiënten.
Al snel volgden meer zusters die vanuit het pand Voorstraat
55 hun werk begonnen, waar ook de eerste ouderen werden
opgenomen.
Architect A.A.M. Bruning uit Haarlem ontwierp een groot en
prachtig gebouw dat echter nooit gerealiseerd zou worden.
Pastoor Sarter wist bij het Bisdom Haarlem een machtiging tot
de bouw en een geldlening te regelen. Die lening zou, evenals
het plan tot tweemaal toe stevig geminimaliseerd worden zodat
er uiteindelijk slechts ongeveer een derde deel van het oorspronkelijke
plan uitgevoerd werd. Uiteindelijk konden de Zusters
Franciskanessen in augustus 1914 hun intrek nemen in het
nieuwe Jeroensgesticht. De eersten die opgenomen werden
waren echter niet de arme zieke ouden van dagen: de Eerste
Wereldoorlog was uitgebroken en Nederland mobiliseerde. Er
werden militairen opgenomen en niet lang daarna werd het
gebouw gebruikt voor huisvesting van Belgisch vluchtelingen.
Over de eerste jaren van het St. Jeroensgesticht is niet zo veel
bekend, er is geen administratie bewaard gebleven. Bekend is
wel dat Huize St. Jeroen in 1923 ongeveer 60 bewoners kende:
gasten en verplegend personeel. De schrijvers van het boekje
’75 jaar Huize St. Jeroen’ hebben nog wel de herinneringen van
zuster Adriana, die in 1934 kwam, opgetekend. Zij vertelde onder
andere dat er in die jaren nog een mannen- en een vrouwenslaapzaal
was waardoor het gebeurde dat echtparen gescheiden
werden. Alleen sommige beter gesitueerden konden
zich een eigen kamer veroorloven. Ook een leuk detail is dat alle
groenten in de eigen tuin werden geteeld en niet alleen de zusters
maar ook de bewoners hadden daar het jaar rond heel veel
werk aan. Wortelschrapmachines waren er nog niet, elke dag
moesten bewoners aardappelen schillen. Er moest in de tuin
gewerkt worden en groenten moesten worden schoongemaakt,
ingemaakt en in de kelder opgeslagen worden. Vooral de zusters
waren nooit vrij, die hadden nog meer taken in hun pakket,
zoals de zorg voor de wijk en ook terminale zorg. Verder heerste
er in het gebouw vooral rust en stilte, er werd nauwelijks gesproken.
Naar Noord-Brabant
Het uitbreken van de oorlog in 1940 bracht veel ellende met zich
mee. Sommige goederen waren direct al schaars. In 1942 moest
zelfs het complete St. Jeroensgesticht geëvacueerd worden. De
plaatselijk Ortskommandant besloot dat iedereen vóór 10 januari
1943 zijn intrek moest nemen in een groot huis op het landgoed
‘De Utrecht’ in het Noord-Brabantse Esbeek. Huize Jeroen moest
worden gebruikt voor de legering van Duitse militairen. Dat die
verhuizing veel stress met zich mee bracht valt te begrijpen. Het
is veelzeggend dat, in drieënhalf jaar tijd drieëntwintig bewoners
in Esbeek kwamen te overlijden. Op de avond van de bevrijding
werd Huize St. Jeroen door de Binnenlandse Strijdkrachten
als kazerne in gebruik genomen. Een aantal kamers en zalen
gaf bovendien onderdak aan een deel van de meer dan 100
arrestanten, die in de eerste weken na de bevrijding werden
gemaakt. Toen het gebouw in oktober 1946 werd vrijgegeven
moest het eerst voor bewoning geschikt worden gemaakt, het
was totaal uitgeleefd. Uiteindelijk konden de evacuees op 25
juni 1947 terugkeren. Het onthaal was groots met vlaggen, veel
bloemen, een erehaag van de katholieke jeugdbewegingen,
welkomstmuziek door Excelsior en uiteraard toespraken.
In 1964 kon het 50-jarig bestaan van Huize St. Jeroen worden
gevierd, op die dag werden vooral de zusters flink in het zonnetje
gezet, dat mocht wel een keertje.
Nieuwbouw
Inmiddels schreed de tijd voort en bleef het oude gebouw
daarbij achter en dus werd er in september 1970 een stichting in
het leven geroepen met als doel een complete nieuwbouw te
realiseren. Een Rotterdams architectenbureau kwam met een
43