De open ruimte werken

Voedsel+Land+Schap
18.11.2019
Voedsel+Land+Schap vertaalt de achterliggende filosofie van landbouwparken naar de Vlaamse
context. Onder een voedsellandschap wordt binnen dit programma-voorstel daarom het volgende
begrepen:
• Voedsellandschappen vrijwaren de open ruimte met een meervoudige ruimtevraag;
• Het initiatief voor een voedsellandschap vertrekt vanuit een samenwerking tussen
landbouwers onderling en tussen landbouwers, het lokaal beleid en een maatschappelijk
draagvlak. Voedsellandschappen creëren netwerken en verankeren zich in structurele
engagementen;
• Voedsellandschappen versterken het agrarisch potentieel door een multifunctioneel
programma, gebaseerd op lokale maatschappelijke en ecologische meerwaarden;
• Voedsellandschappen laten een diversiteit aan landbouwtypes en -teelten toe;
• Het programma is gebiedsgericht en resulteert in een ruimtelijk project met zorg voor
landschapsontwikkeling.
VOEDSEL+LAND+SCHAP WERKT AAN MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN
Open ruimte staat in Vlaanderen onder druk (Regeerakkoord-RA 2019 p.12). We hebben steeds minder
open ruimte, maar verlangen tegelijk dat deze beperkte open ruimte steeds meer maatschappelijke
taken op zich neemt. Er is een groeiende vraag naar voldoende groene ruimten in de nabijheid van
dense woon- en werkomgevingen. En deze open ruimte moet voldoende kwalitatief zijn zodat ze een
proactief antwoord kan bieden op hedendaagse maatschappelijke uitdagingen als de
milieuproblematiek en het groeiend maatschappelijk bewustzijn over gezondheid, welzijn, en
leefkwaliteit. Een klimaatrobuust beheer van die open ruimte zet in op bodem, biodiversiteit en
landschap, en draagt zorg voor de kwaliteit en kwantiteit ervan. In het beheer van deze kwalitatieve
open ruimte zijn landbouwers zijn zeer belangrijke spelers.
“Bescherming van de open ruimte gaat hand in hand met een duurzame en innovatieve landen
tuinbouw als belangrijke schakel in de voedingssector en de Vlaamse industrie.” (RA 2019
p.12)
Ook de taak van landbouwers als ‘openruimtebeheerders’ staat echter onder druk. Landbouwers
worden geconfronteerd met landbouwtechnische en bedrijfsgerelateerde uitdagingen, maar ook met
de vraag om tegemoet te komen aan maatschappelijke noden zoals het terugdringen van de milieuen
klimaatimpact. Hun bedrijfsvoering wordt daarenboven uitgedaagd door lage marktprijzen,
rendabiliteit en prijsvolatiliteit van landbouwproducten, en de machts- en kapitaalconcentratie in de
distributie- en toeleveringssectoren. Veel landbouwbedrijven voelen de nood naar alternatieven voor
de huidige bedrijfsvoering: kleinschalige familiale bedrijven wagen een schaalsprong, sommigen
evolueren naar een consumentenlandbouw met directere afzet, anderen naar landbouw voor de
wereldmarkt, nog anderen stoppen en besluiten hun bedrijf te verkopen, ... Dit gaat vaak gepaard met
grote investeringen, langdurige onzekerheid en een tekort aan draagkracht van de omgeving.
Bij de verkoop van landbouwpatrimonium zorgt het oneigenlijk gebruik en de vastgoedspeculatie
onder impuls van de vele mogelijke zonevreemde functiewijzigingen bovendien voor hoge
grondprijzen. Hierdoor verdwijnen aanzienlijke oppervlaktes landbouwgrond en –infrastructuur
voorgoed uit het agrarisch gebruik. Maar ook door natuur-, bos- of andere open ruimtedoelstellingen
wordt landbouwgrond omgezet. Daarnaast is er een moeilijke agrarische reconversie van grond naar
landbouwgrond en in de verbreding van bestaand landbouwpatrimonium. Hierdoor wordt zowel de
toegang tot grond als het uittekenen van een rendabel businessplan voor landbouwers steeds
2
123
… werkte een gedragen Position Paper uit …
Position Paper programmaverkenning Voedsel+Land+Schap, opgesteld door VLM,
ILVO, Dept. Landbouw & Visserij, Dept. Omgeving en BWMSTR