De open ruimte werken

Voedsel+Land+Schap
18.11.2019
moeilijker. De ingewikkelde regelgeving en het gebrek aan beleidsafstemming maken deze situatie niet
makkelijker.
De onzekerheid en kleine marges in de bedrijfsvoering, in combinatie met reglementaire beperkingen,
zowel vanuit landbouwtechnisch als vergunningverlenend oogpunt, laat maar weinig speelruimte om
maatschappelijke noden ten gronde aan te pakken. De uitbouw van multifunctionele landbouw die
tegemoet komt aan de vele sociale, ecologische, klimatologische en ruimtelijke nodenis een
huzarenstuk. De middelen en tijd om naast voedselproductie ook andere maatschappelijke vragen in
te lossen, zijn beperkt.
Nochtans zijn er heel wat opportuniteiten te vinden in een maatschappelijk verbond rond landbouw.
Ten eerste schept het ruimtelijk samenspel tussen verschillende functies mogelijkheden om kringlopen
te sluiten en daarop efficiëntiewinsten te maken. Energie, water en biomassa zijn slechts drie
voorbeelden van productiemiddelen die kunnen doorstromen tussen (landbouw)bedrijven,
huishoudens en publieke infrastructuren.
Ten tweede maakt deze ruimtelijke nabijheid ook andere distributie en toelevering mogelijk. De
consumentenvraag naar lokaal, authentiek en kwalitatief voedsel stijgt. Een kortere lijn en een
gegarandeerde afzet zou de financiële situatie voor bepaalde boeren kunnen verbeteren. Het
maatschappelijk contact maakt ook een bedrijfsverbreding en dus inkomensdiversificatie mogelijk
naar bijvoorbeeld zorg, educatie of recreatie zonder dat daarbij de landbouwproductie in het gedrang
hoeft te komen.
Ten derde maken de kennis in precisietechnieken, dataproductie, de steun voor milieumaatregelen,
het vernieuwde maatschappelijk engagement, de opleidingen in duurzame landbouw, etc. het
mogelijk om duurzaamheidsstappen te zetten die de toekomst van de landbouw verzekeren.
De transitie naar een duurzaam beheer van de open ruimte en een leefbaar en gewaardeerd
landbouwsysteem verdient een programma dat gemeenschappelijke mobilisatie en vorming mogelijk
maakt. Er ontbreekt vandaag een structurele dialoog tussen de landbouwers en andere
maatschappelijke actoren, waardoor de lokale en generieke uitdagingen niet worden gekoppeld en
iedereen met beperkte daadkracht en draagvlak opereert.
Er is nood aan gedragen projecten, met gemeenschappelijk geformuleerde spelregels, die voorbijgaan
aan de tegenstellingen tussen stad, landschap, landbouw en natuur. Aan gebiedscoördinatoren die de
verschillende belangen modereren en landbouwers ondersteunen in het omzetten van
maatschappelijke noden naar ruimtelijke projecten met nieuwe verdienmodellen. En aan
ontwerpende creativiteit, die de verschillende ruimtevragen samenbrengt en afstemming kan
begeleiden.
Er zijn te weinig netwerken die actoren uit de buurt, agrarische stakeholders, kennisinstellingen,
bedrijfswereld, middenveld, etc. samenbrengen. Netwerken, die lokaal relevante kennis en
competenties opbouwen en doorvertalen naar haalbare samenwerkingen waar landbouwers en
consumenten zich mee kunnen identificeren. De behoefte aan gebiedsgerichte testruimte voor nieuwe
verdienmodellen met maatschappelijk én agrarisch rendement is reëel. Het enthousiasme rond
voedselstrategieën toont dat de beginselen voor dergelijke projecten aanwezig zijn. Maar het toont
tegelijk dat de ruimtelijke reflex onvoldoende aanwezig is, net als de netwerkvorming samen met
landbouwers.
“Het idee van een landbouwpark dat tegelijk recreatie- en educatieruimte biedt aan de stad,
het ecologisch weefsel versterkt, én functioneert als landbouwgebied en labo voor nieuwe
vormen van landbouw, is een verregaande innovatie waarvan nauwelijks voorbeelden
voorhanden zijn in Vlaanderen.” (p. 9 Stedelijke landbouwparken in Vlaanderen, 2018)
3
… dat aansluiting zoekt met heel wat bestaand beleid en onderzoek …
Position Paper programmaverkenning Voedsel+Land+Schap, opgesteld door VLM,
ILVO, Dept. Landbouw & Visserij, Dept. Omgeving en BWMSTR
124