De open ruimte werken

Luwte-Oases
13.02.2020
1. WAAROM EEN PROGRAMMA-VERKENNING LUWTE-OASES?
1.1 Aanleiding
Het versnipperde Vlaanderen staat vanuit vele overwegingen—toenemende bevolking, klimaat, ruimtebeslag,
mobiliteit, natuur, waterbeheer—voor een grote transformatieopgave van verdichting enerzijds en ontharding
anderzijds. De daarbij horende verhoging van het ruimtelijk rendement (door kernversterking, ontsnippering, etc.)
zorgt voor een hogere concentratie van menselijke activiteit, met meer risico op drukte, lawaaioverlast, overmatige
hitte en andere prikkels die als onaangenaam worden ervaren.
Verschillende onderzoeken onderschrijven het verband tussen natuur en onze gezondheid. Het Belgisch Platform
voor Biodiversiteit bundelde een aantal recente, spraakmakende studies, zowel internationaal als in Vlaanderen die
1
aantonen dat natuur een belangrijke rol kan spelen in onze gezondheid. Natuurlijke elementen zijn een belangrijk
instrument om een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving te creëren. Bos, zee, bergen en water worden vaak
gerelateerd aan objecten die rust en stilte uitstralen. Contact met natuur kan het mentale welbevinden op twee
manieren positief beïnvloeden: indirect, omdat het aanzet tot bewegen en sociaal contact, en direct, door de positieve
invloed van groen en natuur op het welzijn. Tijd doorbrengen in het groen werkt stressverlagend en ontspannend,
wekt tevredenheid en blijheid op en versterkt het gevoel van welbevinden. Natuurlijke geluiden (waaronder
vegetatie, klaterend water, vogels) kunnen er ook voor zorgen dat het aanwezige geluid (zoals verkeerslawaai) op
een andere manier beleefd wordt. Tot slot kan natuur bijdragen aan een gezondere lucht, een beter klimaat en kan ze
schaduw creëren op erg warme dagen. Gezonde luwteplekken ontstaan door een combinatie van zulke aspecten.
Het aspect geluid en de link met mobiliteit verdient hierbij extra aandacht. Recent onderzoek bij een duizendtal
2
Vlamingen bevestigd de nood aan stilte en rust . Bijna zeven op tien van hen vindt stilte van groot belang. Ze geven
hierbij een gemiddelde score van acht op tien, een kwart van hen zelfs tien op tien. Natuurlijke geluiden zoals gefluit
van vogels of geluiden van de zee of water worden het meest geassocieerd met stilte. Maar ook afwezigheid van
geluid en andere prikkels worden in grote mate geassocieerd met stilte en tot rust komen. Ongeveer zestig procent
van de ondervraagden gaat regelmatig tot dagelijks op zoek naar stille momenten. Daarnaast onderstrepen zowel de
Wereldgezondheidsorganisatie als het Europees Milieuagentschap het belang om naast het nemen van flankerende
maatregelen, ook de resterende stille gebieden te beschermen.
Deze studies tonen dat mentaal welbevinden en gezondheid steeds explicieter gekoppeld worden aan ruimtelijke
kwaliteit, of breder, omgevingskwaliteit. Er is in toenemende mate nood aan plekken voor rust, bezinning en
onthaasting. Een omgevingsbeleid dat hierop inzet werkt zo preventief aan onze gezondheid. Het programma
Luwte-Oases wil vanuit beleidsdomeinoverschrijdende Vlaamse organisaties dit verhaal rond luwte en gezondheid
stofferen en meer weerklank geven binnen de verdichtingsoperatie.
1.2 Programmawerking
Verschillende organisaties waarvan hun werking (deels) gelinkt is aan de ontwikkeling van luwte-oases brengen hun
werking samen in een programmateam Luwte-Oases. Het Agentschap Zorg & Gezondheid (AZ&G), Natuur en Bos
van de Vlaamse overheid (ANB), het departement Omgeving (DOMG), de Regionale Landschappen en de Vlaamse
Landmaatschappij (VLM) bundelen bestaande krachten en kennis. Dit programmateam schaart zich achter de
gedeelde doelstelling om de realisatie van luwte-oases op het terrein te versnellen en te vermenigvuldigen door
lokale initiatiefkracht volop te steunen en vooruit te stuwen. Deze programmawerking is complementair aan de
bestaande gebiedsgerichte werking en het generieke beleid.
1 ​http://www.biodiversity.be/4737/
2
​Onderzoek naar stilte:​ ​https://www.waerbeke.be/268-vlaming-roept-om-stilte
Programma-Verkenning Luwte-Oases — 2
Position Paper Programma Luwte-Oases
88