Zilver Magazine Zomer 2021

// Tekst & foto’s
RIJKSMUSEUM TWENTHE
Haar uitzonderlijke talent, een veelbewogen leven en via haar kunst tonen wat het betekent om vrouw
te zijn hebben Artemisia gemaakt tot wat ze nu is: een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de
Italiaanse schilderkunst uit de zeventiende eeuw. In 1610, op haar zeventiende, schildert Artemisia haar
eerste meesterwerk: een complexe compositie met meerdere figuren. Centraal daarin de mooie, bijbelse
Susanna, kwetsbaar, naakt, zelfbewust, die tijdens het baden lastig wordt gevallen door twee ouderlingen.
De ouderlingen stellen Susanna voor een onmogelijke keuze: óf jij geeft jezelf aan ons en niemand zal
het horen, óf jij weigert maar wij vertellen ieder dat jij jezelf aan ons gegeven hebt. Artemisia toont het
dilemma, zonder uitweg voor Susanna, die hoe dan ook haar eer dreigt te verliezen. Het werk met de
naakte Susanna is verre van erotisch maar toont zelfbewust een vrouwenlichaam, niet volgens het dan
heersende ideaalbeeld, maar realistisch. Artemisia’s stijl wordt vergeleken met die van Michelangelo.
Ze zal hetzelfde thema nog vaak schilderen, in verschillende uitvoeringen.
Sterke vrouwen
Het was verre van gebruikelijk dat vrouwelijke
schilders zich in die tijd waagden aan een bijbels
thema. Vrouwen schilderden voornamelijk stillevens
en portretten, decoratief en keurig. Artemisia’s werk
daarentegen vertelt verhalen waarmee zij zichzelf
en andere vrouwen een plek in de geschiedenis
geeft. Verhalen over sterke vrouwen, vrouwen die
het heft in handen nemen in een tijd dat kansen
en mogelijkheden heel beperkt waren. Toegang tot
onderwijs, persoonlijke of professionele ontplooiing,
onafhankelijkheid of zelfs vrijheid zijn zaken die niet
vanzelfsprekend waren, zeker niet voor vrouwen.
Veelbewogen leven
In haar leven heeft Artemisia zich vaak van haar
sterke kant moeten tonen. Als jonge vrouw wordt zij
verkracht door haar leermeester, een vriend van haar
vader, met een langslepende rechtszaak tot gevolg.
Zij ontvlucht Rome vanwege dit schandaal, woont
op meerdere plekken in Italië, trouwt met een man
maar is verliefd op een ander. Ze breekt met haar vader
en zijn kunstenaarspraktijk. Als eerste vrouwelijke
kunstenaar lukt het haar toegelaten te worden tot
de Accademia di Arte Disegno. Ze gaat werken
voor belangrijke internationale opdrachtgevers. Ze
beweegt zich in intellectuele kringen. Tegelijkertijd
drukken geldproblemen regelmatig een stempel op
haar leven. Omdat vier van haar kinderen overlijden,
ziet ze slechts een van haar kinderen overleven tot
volwassenheid. Artemisia’s schilderijen lijken een
reactie haar eigen leven, een fantasievergelding voor
gebeurtenissen die zij zelf als vrouw heeft moeten
verduren. Vaak figureert ze zelf in haar schilderijen.
Tentoonstelling
Het oeuvre van Artemisia biedt een bijzondere inkijk
in het leven van een zelfstandige, werkende vrouw in
het vroegmoderne Europa in de 17 e eeuw. De tentoonstelling
Artemisia, vrouw & macht toont naast
twintig belangrijke werken, monumentale doeken en
intieme portretten, van haar hand, twintig werken van
haar mannelijke tijdgenoten, waaronder haar vader
Orazio. In vergelijking en overeenkomst, hoewel dat
niet het uitgangspunt en zelfs een gevoelig punt is,
benadrukt de reeks schilderijen het bijzondere en
eigenzinnige karakter van het werk van Artemisia.
Voor de tentoonstelling komen belangrijke bruiklenen
uit openbare collecties – waaronder het Palazzo
Pitti in Florence, Museum Capodimonte in Napels en
het Museum voor Schone Kunsten in Boedapest – en
recente ontdekkingen uit particuliere verzamelingen
naar Enschede.
U kunt deze bijzondere tentoonstelling bezoeken van
26 september 2021 tot 23 januari 2022.
Artemisia Gentileschi, Jaël en Sisera, 1620,
Museum of Fine Arts, Budapest
ealistisch
ZILVER ZOMER 2021
.15