Stedenbouw 770

Koepelgevangenis Haarlem
In de koepelhal
is een vrijstaande
stalen constructie als
inbouw geplaatst.
Tekst | Henk Geist
Beeld | Architectenbureau J. van Stigt
NIEUWE PUBLIEKE BESTEMMING NA RESTAURATIE
HAARLEMSE KOEPELGEVANGENIS
opent zich voor de stad
De restauratie en herbestemming van de voormalige koepelgevangenis in Haarlem nadert haar voltooiing. “Met de kerst
dit jaar kunnen in de bioscoop al kerstfilms worden vertoond”, verzekert architect André van Stigt, die verantwoordelijk
is voor het ontwerp van de restauratie van het rijksmonument uit 1901.
De door justitiearchitect Willem C. Metzelaar
ontworpen karakteristieke gevangenis, één van
de drie koepelgevangenissen in Nederland, is gebouwd
volgens het Panopticon-principe. De voormalige
gevangenis betreft een rond gebouw met
langs de buitenmuur vier gestapelde ringen met
in totaal 240 cellen, waarop de bewaarders vanuit
het grote middengebied vrij zicht hadden. De
Haarlemse stichting Panopticon heeft het koepelgebouw
in eigendom verworven. Onder het motto
‘Open De Koepel’ krijgt de gevangenis een nieuwe
publieke bestemming, met onder meer een universiteit,
een bioscoop, een innovatiecentrum voor
het midden- en kleinbedrijf en een gamemuseum
en expositieruimte.
‘LUISTEREN NAAR HET GEBOUW’
De essentie van herbestemming van monumenten
is volgens Van Stigt ‘luisteren naar het gebouw’.
“Je moet de kwaliteiten benutten door daar een
passend gebruik bij te zoeken en de beperkingen
op te lossen. Slechts zo kun je het betaalbaar, binnen
de tijd en passend voor de gebruikers een
nieuwe bestemming geven.”
Eén van de grootste beperkingen vormde de
akoestiek in de enorme ruimte onder het koepeldak.
Aan de binnenzijde van het dak is een isolatielaag
van 8 centimeter aangebracht, die weer
is afgedekt met een geluidsisolatie en doek van 8
78 | STEDENBOUW.NL