Stadswerk_03_2023_LR

TEKST DIEUWERTJE WALCH
KLIMAATVERBOND NEDERLAND
WWW.KLIMAATVERBOND.NL
WWW.PROVINCIE-UTRECHT.NL
(foto: Michiel G.J. Smit)
Klimaat en circulariteit zijn twee
kanten van dezelfde medaille. De
focus op CO 2
(en andere broeikasgassen,
zoals methaan) komt voort uit de
klimaatdoelstellingen, die dienen om de
opwarming van de aarde zoveel mogelijk
binnen de perken te houden. De focus op
circulariteit is ontstaan door de doelstellingen
om het gebruik van (primaire)
grondstoffen te verminderen. De doelstellingen
op beide thema’s zijn verankerd in
landelijke akkoorden - het Klimaatakkoord
en het Grondstoffenakkoord. Beide draaien
om het verkleinen van onze (negatieve)
impact op de leefomgeving en beide
komen onvoldoende op stoom doordat er
geen serieuze prikkel is om daadwerkelijk
minder grondstoffen en (fossiele) energie
te gebruiken. Doordat veel beslissingen,
zowel van bedrijven als van overheden,
gedreven worden door financiële overwegingen,
kan de ontwikkeling van een prijs
op uitstoot bijdragen aan het omzetten van
mooie ambities en beleidsdoelen in daadwerkelijke
verandering.
Op Europees niveau wordt daar natuurlijk
al jarenlang op gestuurd via het Europese
Emissiehandelssysteem (ETS),
gericht op de industrie. Ook is lang
gesproken over de invoer van een nationale
CO 2
-heffing, die inmiddels is ingevoerd.
Bij Klimaatverbond Nederland
zochten we naar aanvullende manieren
om te sturen op CO 2
-reductie, die in de
Er is geen serieuze
prikkel om daadwerkelijk
minder
grondstoffen te
gebruiken
Figuur 1
Toepassingsmogelijkheden van CO 2
-beprijzing in vier kwadranten.
structuren en werkwijzen van decentrale
overheden passen. Als vereniging van,
voor en door decentrale overheden
beschouwen we het namelijk als onze
taak om vraagstukken en ontwikkelingen
op te pakken die relevant zijn voor onze
leden: provincies, gemeenten en waterschappen.
En om daar ook (beleids)
instrumenten voor te ontwikkelen.
CO 2
-beprijzing als
sturingsinstrument
Hier zagen we een grote potentie van CO 2
-
beprijzing. Het geeft een provincie,
gemeente of waterschap een sturingsinstrument
in handen waarmee lokaal en
regionaal gewerkt kan worden. Het is een
manier om zogenoemde ‘externe kosten’,
in dit geval veroorzaakt door het uitstoten
van broeikasgassen als CO 2
, een plek te
geven in het afwegingskader en daarmee
te ‘internaliseren’. Bovendien zijn er in veel
sectoren veel datasets beschikbaar over
CO 2
-uitstoot, wat het relatief makkelijk te
meten en monitoren maakt.
Figuur 1 laat zien dat CO 2
-beprijzing op
verschillende manieren toegepast kan
worden. Rechtsboven in de figuur is onder
andere de toepassing in de vorm van de
eerder genoemde belastingen en heffingen
terug te vinden. Dit is echter geen vorm
van beprijzing die goed toegepast kan
worden bij bijvoorbeeld een provincie of
gemeente. Bovendien zou de toepassing
van een eerlijke prijs - dus tenminste 875
euro per ton - via een directe belasting te
disruptief en ontwrichtend zijn voor de
economie (in de figuur noemen we daarom
een prijsniveau van rond de 100 euro).
Daarom zijn andere, aanvullende manieren
van beprijzing nodig om die externe
kosten op verschillende momenten en
plekken in beleid en besluitvorming te
internaliseren.
Inzet door de provincie Utrecht
De provincie Utrecht kiest in eerste instantie
voor de inzet van een eerlijke CO 2
-prijs in
maatschappelijke kosten-batenanalyses. Dit
betekent een interne, fictieve toepassing
03/2023 Stadswerk 19