Stadswerk_03_2023_LR

COLUMN ON THE ROAD TO FUTURE GREEN CITY
TEKST WOUTER VELDHUIS,
COLLEGE VAN RIJKSADVISEURS
OOf het nu gaat om afnemende biodiversiteit
of klimaatverandering: groen
in de openbare ruimte helpt om deze
problemen te verkleinen. Maar het
creëert ook een nieuw probleem, of op
z’n minst een belangrijke vraag: wie
gaat al dat groen eigenlijk onderhouden?
Iedereen die in een buurt woont
met veel openbaar groen weet hoe de
gemeentelijke diensten worstelen met
het beheer van publiek groen. In veel
naoorlogse woonwijken is er na vijftig
jaar beheer weinig over van de oorspronkelijke
rijkdom aan beplanting
en inrichtingselementen. En zelfs dan
drukt het beheer en onderhoud nog
zwaar op de gemeentelijke begroting.
Hiertegenover staat het hoogwaardige
groen van de Groene Stad van de toekomst.
Impressies van wuivende grassen,
wadi’s en weelderige plantvakken
in de openbare ruimte én op de balkons
en dakterrassen beloven een zorgeloze
klimaatadaptieve toekomst.
Maar tot nu toe lijkt deze toekomst
alleen maar voorbehouden aan welvarende
lommerrijke buurten en exclusieve
appartementencomplexen die
dankzij een actieve vereniging van
eigenaars de kosten van een onderhoudsgevoelig
irrigatiesysteem en een
tuinman kunnen betalen. En zo lijkt de
toekomst van de Groene Stad met
open ogen vast te lopen in een aloude
wetmatigheid van de vastgoedontwikkeling:
waar geld geen rol speelt is
Al het goede
komt in drieën
intensief groenbeheer een toegevoegde
waarde, waar de middelen beperkt
zijn is groenbeheer een kostenpost. Zo
leidt de groene toekomst geheel onbedoeld
tot een nog verdere uitsortering
van kansrijke en kansarme bewoners.
Gelukkig is er een uitweg. Want naast
klimaatverandering en biodiversiteit
speelt de herijking van rechtvaardigheid
een belangrijke rol in het hedendaagse
denken over de toekomstige
stad. Sociaal geograaf David Harvey
stelt bijvoorbeeld dat een rechtvaardige
stad veel meer moet bieden dan
goed toegankelijke stedelijke voorzieningen.
Het moet volgens hem vooral
ruimte bieden aan mensen om zichzelf
te kunnen veranderen door de leefomgeving
te veranderen. En precies dat
inzicht biedt een aangrijpingspunt om
de openbare ruimte anders te beheren.
De meeste steden in Nederland werken
sinds enkele decennia met handboeken
voor de inrichting van openbare
ruimte. Hierin leiden duidelijke
ontwerpprincipes tot een rustig en
hoogwaardig straatbeeld én reductie
van beheerkosten door standaardisering.
Maar deze handboeken stammen
nog uit een tijd dat klimaatadaptatie
en biodiversiteit niet op de agenda
stonden. Ze geven bovendien vaak bitter
weinig ruimte aan bewoners om
mee te denken in het ontwerp en sluiten
vaak uit dat bewoners het beheer
zelf ter hand nemen.
Om de stap naar Groene Stad te kunnen
maken, moeten wij onze handboeken
en werkwijzen flink opschudden.
Niet alleen vanwege biodiversiteit
en klimaatadaptatie,
maar dus ook
om ruimte te maken
voor een meer rechtvaardige
stad. Laten we
bewoners weer het vertrouwen
geven zodat ze
ook gezamenlijk de
ruimte krijgen om openbaar
groen te onderhouden. Dit leidt
onherroepelijk tot meer variatie en
diversiteit in verschijningsvorm en
beheerniveaus. Op het eerste gezicht
oogt dit misschien allemaal erg rommelig,
maar dat komt omdat onze professionele
blik opnieuw getraind moet
worden om een nieuwe vorm van
schoonheid te herkennen. De schoonheid
van een veel grotere variatie die
hoort bij een stad die klimaatadaptief,
biodivers én rechtvaardig is.
Dit was de derde bijdrage in onze reeks
‘On the Road to Future Green City’
waarin we de ingrediënten onderzoeken
die we nodig hebben voor een groene
stad met toekomst. Dit in aanloop naar
het Future Green City wereldcongres,
Utrecht 23-26 september 2024.
We moeten onze handboeken
en werkwijzen flink opschudden
(foto Arenda Oomen)
32 Stadswerk 03/2023