Stadswerk_03_2023_LR

STRAATWIJSHEID
TEKST GERT-JAN HOSPERS,
STICHTING STAD EN REGIO
WWW.STAD-EN-REGIO.NL
HOSPERS@STAD-EN-REGIO.NL
Wat is een stad?
De 21 e eeuw staat intussen al bekend als ‘de
eeuw van de stad’. Toch wordt slechts zelden
de vraag gesteld wat we precies onder een stad
moeten verstaan. Volgens de Duitse sociaal-wetenschapper
Uwe Prell is dat ook wel te verklaren: steden
zijn complex en contextafhankelijk en daardoor moeilijk
in een algemene definitie te vatten. In zijn boek
Die Stadt (2020) doet hij desondanks een poging. Om
te beginnen maakt Prell een inventarisatie van de
wetenschappelijke disciplines die zich bezighouden
met deelaspecten van de stad. Hij komt er tot negen in
totaal, van sociologie en geografie tot rechten en filosofie.
Vervolgens bespreekt hij onder verwijzing naar
een reeks denkers ‘de grote verhalen’ over de stad.
Naast klassieke perspectieven zoals die van Aristoteles
(‘de goede stad’) en Saskia Sassen (‘de mondiale
stad’) passeren minder bekende visies de revue, zoals
‘de gewone stad’ (Ash Amin en Stephen Graham) en
‘de multifunctionele stad’ (Werner Sombart).
Het Egyptische
hiëroglief voor ‘stad’
is een cirkel met een
kruis erdoorheen
Aan laatstgenoemde Duitse wetenschapper Sombart
(1863-1941) ontleent Prell het idee om de stad ook
eens taalkundig te beschouwen. In een woord ligt
immers de betekenis van een verschijnsel verscholen,
terwijl het gebruik ervan meteen inzicht geeft in de
context van de spreker. Prell kijkt daarom hoe het
woord ‘stad’ wordt gedefinieerd in drie oude talen
(Egyptisch, Grieks, Latijn) en acht wereldtalen (waaronder
naast het Engels en Spaans bijvoorbeeld ook het
Chinees en Hindi). Dit is het meest vernieuwende deel
van het boek. Wist u bijvoorbeeld dat het Egyptische
hiëroglief voor ‘stad’ een cirkel is met een kruis
erdoorheen (als symbool voor een concentratie van
wegen, middelen en macht) en dat in het Chinees de
term ‘stad’ vooral economische connotaties heeft?
Op basis van al deze invalshoeken komt Prell tot zijn
eigen definitie: volgens hem is een stad ‘een creatieve,
verdichte diversiteit binnen een gestructureerde eenheid’.
Tsja, dat klinkt wat abstract. Gelukkig
maakt de auteur hierna meteen de
overstap naar de praktijk door concepten te
evalueren die bij beleidsmakers populair
zijn, zoals ‘hoofdstad’, ‘wereldstad’ en ‘de
slimme stad’. Zijn conclusie is dat dergelijke
begrippen mogelijke antwoorden bieden
op deelvragen, maar de blik tevens
onnodig vernauwen. Dat brengt Prell terug
bij het begin: de stad is te complex om vanuit
één perspectief te benaderen. Daarom
pleit hij hartstochtelijk voor interdisciplinair
onderzoek.
In niet meer dan 148 pagina’s krijgt de
lezer een overzicht van het denken over de
stad, waarbij Prells eigen, op taal gebaseerde analyse
een originele toevoeging vormt. Het leuke van het
boek is dat de tekst wordt verlevendigd met figuren,
kaders en literatuurtips. Interessant zijn bijvoorbeeld
Prells persoonlijke top tien-lijstjes van favoriete steden
en stadsboeken. De auteur is duidelijk iemand die zijn
hart heeft verpand aan de stad en die fascinatie met
een breed publiek wil delen.
U. Prell (2020), Die Stadt: eine Einführung für die
Sozialwissenschaften, Verlag Barbara Budrich,
Opladen/Toronto
In de rubriek ‘Straatwijsheid’ bespreekt Gert-Jan Hospers
wetenschappelijke inzichten rond de openbare ruimte.
03/2023 Stadswerk 27