Geleend en uitgeleend - Etymologiebank

Finland en de Lage Landen liggen zo ver van elkaar verwijderd,
dat er heel weinig contact is geweest, totdat Finland in de
tweede helft van de twintigste eeuw als vakantieland werd ontdekt.
In het Fins vinden we dan ook geen Nederlandse woorden
(althans geen direct geleende), maar wel Germaanse. Het Germaans,
het voorstadium van het Duits, Engels, Fries, Nederlands
en in Scandinavië het Deens, IJslands, Noors en Zweeds,
vormde tot het begin van de jaartelling min of meer een taalkundige
eenheid. De Germanen en de Oostzeefinnen woonden
eeuwenlang ieder aan een kant van de Oostzee en hadden over
deze zee heen contact. De Oostzeefinse talen hebben hierdoor
een groot aantal leenwoorden overgenomen uit het Germaans
en de Germaanse talen. Omdat het Germaans nooit geschreven
is, vormen de Oostzeefinse leenwoorden de oudste en dus zeer
belangrijke bron van onze kennis over de Germaanse woordenschat
en klankontwikkeling. De oudste leenwoorden zijn door
de Finnen en Lappen al tussen 1500 en 1000 v.Chr. uit het Germaans
overgenomen. Ter vergelijking: Germaanse woorden
worden pas vanaf de eerste eeuw v.Chr. in klassieke (Griekse en
Romeinse) bronnen genoemd en de oudste in een Germaanse
taal geschreven teksten zijn Oernoorse runeninscripties uit de
tweede eeuw n.Chr. Sommige Oostzeefinse talen zijn in de loop
van de tijd slechts zeer weinig veranderd. Daardoor zijn de Germaanse
leenwoorden in deze talen relatief weinig gewijzigd, en
kan het Fins ons nog het een en ander leren over onze eigen taal.
Toen in de zeventiende eeuw de overeenkomsten tussen Finse
en Germaanse woorden opgemerkt werden, braken geleerden
zich het hoofd over een verklaring. Men trachtte te achterhalen
wat de relatie tussen de Finnen en Lappen enerzijds en de
Zweden en Goten anderzijds was, wie de oorspronkelijke bewoners
van Scandinavië waren, uit welke tijd de gemeenschappelijke
woorden stamden en wat de oorzaak was van de gemeenschappelijke
woordenschat. De Duitse filosoof Leibniz
(1646-1716) meende dat de oerbevolking van Scandinavië verwant
was met de Lappen en Finnen. De bekende Deense taalkundige
Rasmus Rask (178 7-1832) verklaarde de overeenkomsten
in woordenschat als Finse ontleningen in het Germaans.
Zijn Duitse collega Jacob Grimm (1785-1863) was het daar-
35