Geleend en uitgeleend - Etymologiebank

is het belangrijkste kenmerk waardoor de Germaanse talen
zich van de andere Indo-europese talen onderscheiden. De
klankverschuiving, die is beschreven door Grimm en naar hem
dan ook de wet van Grimm heet, beschrijft onder andere dat de
Indo-europese b, d, g in het Oudgermaans overgegaan zijn in p,
t, k. Dit verklaart dat de Latijnse vormen labium, pedis (tweede
naamval van pes) en ager - met b,deng- verwant zijn met Nederlands
lip, voet en akker - met p,tenk.
Op het eerste gezicht blijkt uit de spelling van een Fins
woord niet direct of het nog vóór de Germaanse klankverschuiving
is geleend. Een dergelijk woord heeft namelijk in het Fins
p, t, k, precies zoals in het Germaans. Het wordt pas duidelijk
wanneer je weet dat Fins p, t, k ongeveer als [b, d, g] worden
uitgesproken, en dat de uitspraak [p, t, k] in het Fins gespeld
wordt als pp, tt, kk - in het Fins is de spelling t etc. naast tt een
kwestie van lengte: dubbele medeklinkers worden lang uitgesproken.
Het huidige Fins kent overigens ook de d.
Een voorbeeld van een woord dat vóór de Germaanse klankverschuiving
geleend is, is lika 'slijk' (vergelijk Indo-europees
*sleig- met g; een asterisk geeft een gereconstrueerde vorm
aan,); Germaans si- wordt in het Oostzeefins altijd /-. Ook Fins
kuve, meervoud kupeet 'heup' is zo'n oud leenwoord, vergelijk
Indo-europees *keub- met k en b. En ten slotte is Fins mallas,
tweede naamval maltaan 'mout', een oude ontlening (vergelijk
Engels malt, Indo-europees *meld- met d). Woorden die na de
Germaanse klankverschuiving zijn geleend, zijn helppo 'hulp',
hertta 'hart' en laukka 'look' - alle met verdubbelde medeklinkers.
Gezien het grote aantal Germaanse leenwoorden in de Finse
talen en het feit dat het deels huis-, tuin- en keukenwoorden betreft,
meent men dat de contacten zeer langdurig geweest moeten
zijn, dat een relatief grote groep Oostzeefinnen en een misschien
kleinere groep Germanen tweetalig geweest moet zijn,
en dat het Germaans een hoog prestige had. In de oudste periode,
tot ongeveer 500 n.Chr., zijn enige honderden woorden geleend.
In de latere periode zijn nog veel meer woorden uit het
Germaans geleend, en wel uit de aangrenzende Noordgermaanse
talen, vooral het Zweeds. Maar dus niet uit het Nederlands.
37