Geleend en uitgeleend - Etymologiebank

gelse dichter en toneelschrijver Ben Jonson (i 572-1637). Aan
hem de eer, de term humour definitief uit de medische sfeer te
hebben gehaald. In zijn toneelstuk Every man out of his humour
uit 1599 maakte hij de humours of humeuren, grillen,
luimen van zijn hoofdpersonen belachelijk, doordat hij één bepaalde
menselijke eigenschap enorm uitvergrootte. Hiermee
schiep hij een nieuw toneelgenre, de zogenaamde 'comedy of
humours'. Later ging humour een bepaalde levensinstelling
aanduiden: de neiging het vrolijkmakende in een situatie te benadrukken.
In het werk van achttiende- en negentiende-eeuwse
Engelse schrijvers, zoals Swift, Sterne, Carroll, speelde humor
een belangrijke rol. Hun werk had grote invloed op schrijvers
elders, en zo verbreidde het woord humo(u)r zich naar andere
talen, zoals het Duits, het Frans en, sinds 1839, het Nederlands.
Een speciale vorm van humor is de galgenhumor, die het
eerst in het Duits voorkomt, in 1879 - lang na de tijd van de
galgen, voegt een Duits etymologisch woordenboek hieraan
toe - en daarna in het Engels en Nederlands. Rond de eeuwwisseling
geven de lexicografen De Beer en Laurillard, altijd in
voor een vrolijke noot, dan ook een Duits voorbeeld ter illustratie
van het begrip, waarin het wel erg letterlijk wordt genomen:
Er ist zum Feldbissch of erhöht und gibt den vorbeigehenden
Leuten mit den Füszen den Segen, hij is tot veldbisschop
bevorderd en geeft den voorbijgaanden Heden met
de voeten den zegen. Echte galgenhumor, voor: 'Hij is opgehangen.'
IJzeren gordijn
Er zijn van die woorden en uitdrukkingen waarvan zo'n beetje
iedereen de herkomst kent of denkt te kennen. IJzeren gordijn is
daar een goed voorbeeld van. Winston Churchill, denkt menigeen.
Maar is het wel waar dat Churchill deze uitdrukking heeft
bedacht voor de 'scherpe scheiding tussen Oost- en West-Europa,
tussen communisten en niet-communisten'? Onze woor-
49