9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

192
Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief
gejanc - een aanhoudend klaaglijk geluid 237 (MNW)
gheloop - heen en weer geloop (VMNW) resp. geloop - het heen en weer loopen,
het aanhoudend of telkens loopen (MNW)
gemerre – het lang duren van iets, dat men als tijdverlies beschouwt. (MNW)
gesciet - het herhaalde, onophoudelijke schieten, van pijlen en andere werptuigen.
(MNW)
geslach - het slaan, vooral het herhaaldelijk slaan met of op iets. (MNW)
gesloc - het slokken, het herhaalde slokken of groote beten of teugen nemen.
(MNW)
gesoec - het aanhoudend zoeken naar iemand of iets (MNW)
gestijt - herhaalde (mnl. ge-) oneenigheden (MNW)
gevecht - strijd, niet alleen van eene vechtpartij en van een veldslag, als thans,
maar ook van een voortdurenden toestand (MNW)
Op het eerste gezicht lijken deze equivalenten ervan te getuigen (zie de
onderstreepte gedeelten) dat de trefwoorden, waarnaast ze vermeld staan
‘voortdurendheid/frequentativiteit’ bevatten, d.i. dat ‘voortdurendheid/
frequentativiteit’ in de categoriale waarde van onze ge-afleiding afgesloten ligt.
Maar als we de grondwoorden van deze trefwoorden bekijken, zien we dat ze
allemaal betekeniselementen in zich hebben (of in zich kunnen hebben), die
‘frequentativiteit/voortdurendheid’ suggereren:
janken: ‘een klagend geluid maken’ (MNW) dat bestaat uit ‘hoge, gerekte tonen’
(GVD)
merren: ‘zich ophouden, talmen, dralen, wachten, tijd verliezen; iemand
ophouden, vertragen, belemmeren’ (MNW)
soeken: ‘trachten aan te treffen, te verkrijgen, te bereiken’ (WNT)
striden en vechten beschrijven eigenlijk een toestand van ‘kampen (in een
oorlog)’ (MNW)
schieten: ‘het eene of andere schiettuig, oorspronkelijk eene pijl en dgl., ook
steenen en looden kogels uit belegeringswerktuigen; later ook met vuurwapenen en
geschut’ (MNW)
slaen: een slag (eenmalige handeling) of slagen (herhaaldelijke handeling) geven
aan iemand, met de hand, een stok, ook een wapen (MNW)
slocken: ‘gulzig slikken’ (MNW) (d.w.z.‘hapjes van het eten door het keelgat doen
gaan’ (herhaaldelijke handeling)).
De enige uitzondering is het grondwoord van gheloop/geloop: lopen ‘zich met meer
of minder groote snelheid door middel van de beenen (pooten) voortbewegen’
(WNT) 238 . Als we echter de voorbeeldzinnen bekijken, op basis waarvan de
237 Hier gaat het om een equivalent van groep 3 (geluid) dat de denotatieve basisbtekenis van gejank (een
zintuiglijk waarneembare handeling) niet specifiek genoeg weergeeft. Naast het equivalent staat echter
het specificerende element aanhoudend vermeld, waardoor de aanwezigheid van het denotatieve
additionale element voortdurendheid in het ge-trefwoord wel gesuggereerd kan worden (ondanks dus de
niet specifiek genoeg aangegeven basisbetekenis).
238 Preciezer gezegd is lopen ‘zich met meer of minder groote snelheid door middel van de beenen
(pooten) [d.i. de benen of poten afwisselend naar voren brengend] voortbewegen’ (WNT). D.w.z. lopen
bestaat weliswaar uit een zich herhalende bewegingenreeks, maar de nadruk ligt toch meer op de
beweging(enreeks) als een geheel die een proces representeert (het zich voortbewegen) dan op het