9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 197
vanwege het schaarse aantal voorbeelden – uiteraard niet met volle zekerheid
zeggen.
9.4.1.2 De geleedheid van het grondwoord
In het VMNW hebben we alleen maar met ongelede werkwoorden te maken, d.w.z.
al de 21 voorbeelden van de ge-afleiding zijn van ongelede werkwoorden afgeleid.
Ook in het MNW (-MNHW) is het overgrote deel (123) van de ge-substantieven van
ongelede werkwoorden gevormd. Beter gezegd: als we deze ge-substantieven nader
bekijken, dan blijkt dat een aantal ervan afgeleid is van een werkwoord dat slechts
ongeleed lijkt, maar in de werkelijkheid door impliciete transpositie van een
eenlettergrepig naamwoord tot stand is gekomen. Vandaar dat zo’n werkwoord qua
vorm helemaal overeenkomt met een ongeleed werkwoord. In concreto is dat bijv.
het geval bij het grondwoord van gescherm(e), schermen, dat door impliciete
transpositie afgeleid is van het eenlettergrepige zelfstandig naamwoord scherm of bij
het grondwoord van gebaer 239 , baren ‘oorspr. zich vertoonen, dan: zich aanstellen,
te keer gaan’ (WNT), dat door impliciete transpositie afgeleid is van het
eenlettergrepige bijvoeglijk naamwoord baar. Op basis hiervan is duidelijk dat de
vormelijke beperking dat slechts ongelede werkwoorden als grondwoorden kunnen
optreden, die de ge-afleiding oorspronkelijk van de improductieve ge-afleiding (vgl.
7.1.2.2.2) heeft geërfd, in die zin al heel vroeg opgeheven is dat in het
Middelnederlands ook werkwoorden als grondwoorden kunnen fungeren die in de
werkelijkheid geleed zijn (namelijk die door impliciete transpositie van een andere
woordsoort (substantief of adjectief) afgeleid zijn), maar die qua vorm (vgl. de stam
is eenlettergrepig) overeenkomen met de ongelede werkwoorden.
Omdat de eenlettergrepige denominale (en de-adjectivische) werkwoorden
zich blijkbaar – wat betreft het vormen van onze ge-afleiding – precies op dezelfde
manier gedragen als de prototypische “echte” ongelede werkwoorden:
roepen (‘echt’ ongeleed werkwoord): ge-+ roep- (wwstam) � geroep
resp.
schermen (gevormd van het zelfstandig naamwoord scherm door impl. transp.): ge-
+ scherm- � gescherm
kunnen deze werkwoorden met het oog op ons doel (namelijk het bepalen van de
voorkeurshiërarchie 240 ) in de Middelnederlandse periode al zonder meer tot het
prototypische geval (ongelede werkwoorden als grondwoord) worden gerekend en
hebben ze verder geen aparte behandeling nodig. D.w.z. in het vervolg concentreren
we ons hier, maar ook bij de analyse van de geleedheid van het grondwoord in de
239 NB. Dit gebaer mag niet verward worden met het gelijkluidende woord, dat ‘het geheel van
uitdrukkingsbewegingen’ betekent en van het werkwoord gebaren afgeleid is en daarom natuurlijk geen
voorbeeld is van onze ge-afleiding.
240 D.i. het bepalen wat prototypisch en wat periferisch is, wat betreft de eigenschappen van de
grondwoorden.