9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 195
Binnen de Z-groep zal ik verder op basis van het zintuig een onderverdeling maken.
Dit doe ik, omdat er in het hedendaags Nederlands bij de keuze van de
grondwoorden – zoals onder 7.1.2.1 behandeld – een duidelijke voorkeur bestaat
voor werkwoorden die een hoorbare werking uitdrukken (prototype-geval). Met
behulp van deze onderverdeling kan ik bekijken hoe de situatie in de
Middelnederlandse periode was (en in de periode van 1550-1900 die in de volgende
hoofdstukken aan de orde zal komen).
Vermeld moet nog worden dat ik – hoewel de betekenisgroepen in theorie
goed afgebakend zijn – in de praktijk (d.w.z. op het niveau van concrete
voorbeelden) soms op indelingsproblemen ben gestuit. In concreto zijn vooral die
gevallen problematisch waarin het om een handeling gaat die tegelijk een duidelijke
zintuiglijke waarneembaarheid impliceert, zoals bijv. gejanc (MNW). Bij de
indeling van zulke probleemgevallen heb ik het volgende principe gehanteerd: ligt
de nadruk op de handeling en de bewustheid ervan (d.w.z. het gaat om mensen die
iets verrichten bijv. gejanc = gezannik, dan worden de voorbeelden in kwestie in de
B-groep ingedeeld; ligt de nadruk echter op de perceptie (vgl. bijv. geluid,
veroorzaakt door dieren en dingen: gejanc van een hond), dan komen die
voorbeelden in de Z-groep terecht.
Behalve deze semantische eigenschappen van het grondwoord neem ik bij
de indeling verder ook de connotatie in beschouwing. Binnen de betekenisgroepen
maak ik een tweedeling: neutraal (of eventueel: positief) resp. negatief grondwoord.
Zo hoop ik meer te weten te komen over (het tot stand komen van) de negatieve
bijklank bij de ge-afleiding, die zoals we weten heden ten dage een belangrijk
kenmerk daarvan is. Vermeld moet worden dat het in de praktijk soms lastig bleek te
zijn om vast te stellen of een woord connotatief neutraal of negatief is. Zo drukt
blaten bijv. aan de ene kant het gewone stemgeluid van schapen en geiten (neutrale
connotatie) uit, maar wekt het aan de andere kant bij veel mensen irritatie op
(negatieve connotatie). Van de grondwoorden die ik als connotatief negatief
bestempel, geef ik daarom in het Aanhangsel een verantwoording in de vorm van
een betekenisomschrijving waarin de elementen waarop ik mijn oordeel baseer,
onderstreept zijn (zie Bijlage 4).
Ten slotte moet nog voor alle duidelijkheid genoemd worden dat ik bij de
analyse van de werkwoordelijke grondwoorden in de Middelnederlandse periode –
uit de aard van het voorbeeldmateriaal (trefwoordenbestand) met types en niet met
tokens (alle voorkomens van een woord) zal werken.
9.4.1.1 De connotatie van het grondwoord
Gezien het feit dat ik de connotatie van het grondwoord als een van de
basisonderscheidingen heb gekozen, is het vanzelfsprekend dat ik er bij het
bestuderen van de grammaticale eigenschappen van de grondwoorden mee begin.
Als uitgangspunt hiervoor heb ik tabel 25 en 26 samengesteld waarin de
verhouding tussen de neutrale en negatieve grondwoorden in getallen wordt
uitgedrukt: