9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 205
ge-asubstantieven geen Middelnederlandse werkwoorden zijn opgetekend 253 , die als
grondwoord zouden kunnen fungeren. Het MNW vermeldt in drie gevallen (gehu,
gecri en geroe) de mogelijkheid ervan dat de ge-substantieven in kwestie toch van
een werkwoord zijn afgeleid, echter niet van een Nederlands, maar van een
vreemdtalig (Frans en Duits) werkwoord (huer, crier resp rohen/rugen) 254 . In dit
geval hebben we te maken met een doorbreking van de oorspronkelijke (van de
improductieve ge-afleiding geërfde) beperking dat ‘alleen maar inheemse
werkwoorden als grondwoorden kunnen fungeren’ 255 . Verder wordt in geval van
twee ge-substantieven (gedalsch en gehu) in het MNW ook de mogelijkheid te
berde gebracht dat die van naamwoorden zijn afgeleid (vgl. gedalsch van het
adjectief dol (vgl. Mnd. dwelsch) of van het niet opgetekende substantief *dwalsc)
en gehu van het zelfstandig naamwoord of als interjectie gebruikte woord hu). Dit
zou een doorbreking zijn van de oorspronkelijke (van de improductieve geafleiding
geërfde) sterke beperking dat ‘alleen maar werkwoorden als
grondwoorden bij de ge-afleiding kunnen fungeren’. Maar gezien het feit dat deze –
aan naamwoorden gerelateerde etymologie in het MNW als onzeker 256 gelabeld is,
mogen we er geen al te groot belang aan hechten en het op zich niet als een bewijs
zien voor het doorbreken van de bovengenoemde sterke beperking.
253 Dat een woord in het Middelnederlands niet opgetekend is, maakt het natuurlijk nog niet voor 100%
zeker dat dit woord niet bestaan heeft of bestaan kan hebben, maar de kans is dan toch goot dat dit woord
in het Middelnederlands dan niet gebruikelijk was.
254 Vgl. GEHU
Gewoonlijk afgeleid van fr. huer, schreeuwen, vanwaar ook fr. huée [dus: van een Franse werkwoord en niet van
een Middelnederlands werkwoord huen]. (MNW, onderstrepingen van mij)
NB. Het VMNW neemt wel het bestaan van een werkwoord als huwen aan voor de Middelnederlandse
peiode.
GECRI
Van fr. crier; lat. quiritare; [dus: van een Franse werkwoord en niet van een Middelnederlands werkwoord criën,
maar MNW voegt hier nog aan toe:] doch met synonieme ww. uit het germaansch in betrekking gebracht, b.v.
met criten, crayen en scrien (scree). (MNW, onderstrepingen van mij)
GEROE
Het woord schijnt een keelletter aan het eind te hebben verloren, als na, hd. nach; ho voor hooch; door, hd. durch;
dwer-s voor dwerch-s (Tijdschr. 4, 2, 14) en zal zijn van den stam van mhd. rohen, ruohen, brullen; […]; mnd.
rugen, ruien, lärmen, brüllen, en lärmend, tumultuirend kommen und gehn [dus niet van een Middelnederlands
werkwoord ru(g)en afgeleid]. (MNW, onderstreping van mij)
255 Dat werkwoorden die ontleend zijn aan een vreemde taal en die intussen min of meer aangepast zijn
aan het Nederlands, in de Middelnederlandse periode al wel degelijk als grondwoorden kunnen optreden
bij onze ge-afleiding is tevens ook duidelijk, vgl. g(h)epens van Mnl. pensen < Fr. penser of geprijs van
Mnl. prisen Ofr. preiser, prisier, priser (MNW, GVD).
256 Vgl. GEDALSC(H)
De oorsprong van het woord is niet met zekerheid bekend: misschien staat gedalsc met niet ongewone uitstooting
der w voor *gedwalsc, en komt het van den stam van dol en dwalen. Zie T. en Lettb. 2, 66 vlgg. […] In het
Mecklenburgsch bestaat nog het bnw. dwalsch en het mnd. kent het adj. dwelsch, delirus, vanwaar dwelscheit,
alsmede overdwaelsc. Doch om gedwalsc met zekerheid te verklaren, moet er òf een znw. dwalsc, òf een ww.
*dwalscen of *dwelscen geweest zijn, en die worden nergens gevonden. (MNW, onderstrepingen van mij)
GEHU
Doch daar dit [Fr. ww. huer] zelf van het znw. hu, dat één is met het fr. tusschenw. hu, afgeleid is, kan wellicht
gehu onmiddellijk worden afgeleid van de interj. hu, die ook in 't germ. bestaat, en gebezigd wordt tegen mensch
of dier dat wordt voortgejaagd, b. v. „hu paard!” (MNW, onderstrepingen van mij)