9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

More documents

Recommendations

Info

196 Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief VMNW (1200-1300) Grondwoord neutraal (of positief) Grondwoord negatief B-groep 4 11 O-groep 0 0 Z-groep oor (hoorbaar) 1 oog (zichtbaar) 0 In totaal 21 voorbeelden (types). oor (hoorbaar) 5 oog (zichtbaar) 0 MNW (met aanvulling van de trefwoorden van MNHW) (1250-1550) Tabel 25 en 26 Grondwoord neutraal (of positief) Grondwoord negatief B-groep 33 54 O-groep 2 2 Z-groep oor (hoorbaar) 3 oog (zichtbaar) 3 In totaal 127 voorbeelden (types). oor (hoorbaar) 27 oog (zichtbaar) 3 (Voor de concrete voorbeelden zie Bijlage 4) Hoewel er een duidelijke onevenwichtigheid gezien kan worden, wat betreft het totale aantal voorbeelden (types), tussen het VMNW en het MNW (-MNHW) ten voordele van het MNW, tekent zich eigenlijk op basis van Tabel 25 en 26 hetzelfde beeld af: het is de “hoorbare” Z-groep waarin de negatieve grondwoorden het meest domineren, maar in de B-groep is de dominantie van de negatieve grondwoorden ook duidelijk. Wat dit met betrekking tot het tot stand komen van de negatieve connotatie van de ge-afleiding kan betekenen, kunnen we niet zeggen zonder deze verhouding eerst met die van de periode 1550-1900 te hebben vergeleken. Maar wat we al nu kunnen veronderstellen, is dat we – als de connotatie van het grondwoord van invloed blijkt te zijn op de ontwikkeling van de negatieve connotatie bij de geafleiding – de oorsprong van die ontwikkeling in de “hoorbare” Z-groep of in de Bgroep moeten lokaliseren. In de O-groep en in de “zichtbare” Z-groep lijken de neutrale en de negatieve grondwoorden in evenwicht te zijn, al kunnen we dit –
Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 197 vanwege het schaarse aantal voorbeelden – uiteraard niet met volle zekerheid zeggen. 9.4.1.2 De geleedheid van het grondwoord In het VMNW hebben we alleen maar met ongelede werkwoorden te maken, d.w.z. al de 21 voorbeelden van de ge-afleiding zijn van ongelede werkwoorden afgeleid. Ook in het MNW (-MNHW) is het overgrote deel (123) van de ge-substantieven van ongelede werkwoorden gevormd. Beter gezegd: als we deze ge-substantieven nader bekijken, dan blijkt dat een aantal ervan afgeleid is van een werkwoord dat slechts ongeleed lijkt, maar in de werkelijkheid door impliciete transpositie van een eenlettergrepig naamwoord tot stand is gekomen. Vandaar dat zo’n werkwoord qua vorm helemaal overeenkomt met een ongeleed werkwoord. In concreto is dat bijv. het geval bij het grondwoord van gescherm(e), schermen, dat door impliciete transpositie afgeleid is van het eenlettergrepige zelfstandig naamwoord scherm of bij het grondwoord van gebaer 239 , baren ‘oorspr. zich vertoonen, dan: zich aanstellen, te keer gaan’ (WNT), dat door impliciete transpositie afgeleid is van het eenlettergrepige bijvoeglijk naamwoord baar. Op basis hiervan is duidelijk dat de vormelijke beperking dat slechts ongelede werkwoorden als grondwoorden kunnen optreden, die de ge-afleiding oorspronkelijk van de improductieve ge-afleiding (vgl. 7.1.2.2.2) heeft geërfd, in die zin al heel vroeg opgeheven is dat in het Middelnederlands ook werkwoorden als grondwoorden kunnen fungeren die in de werkelijkheid geleed zijn (namelijk die door impliciete transpositie van een andere woordsoort (substantief of adjectief) afgeleid zijn), maar die qua vorm (vgl. de stam is eenlettergrepig) overeenkomen met de ongelede werkwoorden. Omdat de eenlettergrepige denominale (en de-adjectivische) werkwoorden zich blijkbaar – wat betreft het vormen van onze ge-afleiding – precies op dezelfde manier gedragen als de prototypische “echte” ongelede werkwoorden: roepen (‘echt’ ongeleed werkwoord): ge-+ roep- (wwstam) � geroep resp. schermen (gevormd van het zelfstandig naamwoord scherm door impl. transp.): ge- + scherm- � gescherm kunnen deze werkwoorden met het oog op ons doel (namelijk het bepalen van de voorkeurshiërarchie 240 ) in de Middelnederlandse periode al zonder meer tot het prototypische geval (ongelede werkwoorden als grondwoord) worden gerekend en hebben ze verder geen aparte behandeling nodig. D.w.z. in het vervolg concentreren we ons hier, maar ook bij de analyse van de geleedheid van het grondwoord in de 239 NB. Dit gebaer mag niet verward worden met het gelijkluidende woord, dat ‘het geheel van uitdrukkingsbewegingen’ betekent en van het werkwoord gebaren afgeleid is en daarom natuurlijk geen voorbeeld is van onze ge-afleiding. 240 D.i. het bepalen wat prototypisch en wat periferisch is, wat betreft de eigenschappen van de grondwoorden.
Page 1 and 2: Het Nederlandse prefix ge- in histo
Page 13: Het Nederlandse prefix ge- in histo

9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?