9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 203
Wat het materiaal van het MNW (-MNHW) betreft, zien we dat de duratieve
werkwoorden ook hier overheersen. Duidelijke perfectieve werkwoorden 248 als
grondwoorden vinden we slechts in de (neutrale en negatieve) B-groep (vgl. bijv.
tasten ‘aanraken’ of schenden ‘onteren’ enz.), maar ook daar zijn ze weinig in getal.
Verder dient vermelding dat deze werkwoorden allemaal ongeleed zijn.
Op basis van deze gegevens mogen we dus concluderen dat we de duratieve
grondwoorden in de Middelnederlandse periode – net als heden ten dage nog (vgl.
hoofdstuk 7) – als prototypisch moeten beschouwen. Aan de periferie kan de
aanwezigheid van perfectieve ongelede grondwoorden echter al in deze periode
gesignaleerd worden.
9.4.1.4.2 Transitiviteit bij de werkwoorden als grondwoorden
Wat de syntactische valentie (in concreto: de transitiviteit) van het grondwoord in de
Middelnederlande periode betreft, kunnen de Tabel 31 en 32 gegeven worden:
VMNW (1200-1300)
Intransitief
Optioneel
transitief 249
B-groep 11 4
O-groep
Z-groep 5 1
(Verplicht)
transitief Ergatief 250
248 Vermeld dient te worden dat bewegingswerkwoorden als lopen etc., waarmee eigenlijk zowel een
perfectieve als een duratieve handeling uitgedrukt kan worden, bij de indeling tot de duratieven worden
gerekend. De reden ervan is dat deze werkwoorden alleen maar als perfectief opgevat kunnen worden als
ze samen met een richtingsbepaling worden gebruikt en daarom kunnen we hier niet van duidelijke
perfectiviteit spreken; de bewegingswerkwoorden zelf moeten we als duratief beschouwen.
249 Onder de term optioneel transitief worden de volgende drie gevallen verstaan:
a) het werkwoord kan zowel intransitief als transitief worden gebruikt (bijv. jagen: hij jaagt op patrijs
(intr.) resp. hij jaagt herten (tr.));
b) het werkwoord kan zowel transitief als ergatief gebezigd worden (bijv. kraken: hij kraakt noten (tr.)
resp. het bed kraakt (erg.) – d.w.z. het onderwerp in de zin (het bed) is niet de handelende entiteit
(Agens), maar een entiteit die de handeling ondergaat (Thema));
c) het werkwoord is transitief maar het complement is optioneel (bijv. schrijven: hij schrijft resp. hij
schrijft een brief).
250 In navolging van De Haas en Trommelen die, zoals in hoofdstuk 7 gezien, bij de behandeling van de
syntactische valentie van de werkwoorden die in het hedendaags Nederlands als grondwoorden van de geafleiding
op kunnen treden, onder „ergatief” de werkwoorden indelen die uitsluitend als zodanig gebruikt
kunnen worden (bijv. zinken), reken ik werkwoorden die naast het transitieve gebruik ook een ergatief
gebruik kennen niet tot de ergatieve werkwoorden, maar tot de optioneel transitieve werkwoorden, vgl.
ook voetnoot 249.