9.1 Inleiding 9.2 Vorm- en betekenisbijzonderheden van de ge ...

Het Nederlandse prefix ge- in historisch perspectief 191
gespot van spotten ‘zich vermaken ten koste van een ander, de spot drijven met
iemand of iets, zich op een spottende of honende wijze over iem. of iets uitlaten
(MNW)’ (gegeven equivalent: spotternij) (MNW)
gesmeec (gesmeic) van smeken ‘vleien, flemen (MNW)’ (gegeven equivalent:
vleierijen) (MNHW) (onderstrepingen van mij)
De onderstreepte elementen van de betekenisomschrijvingen geven aan dat het
grondwoord een negatieve connotatie bevat. We zien dat we bij alle vier
voorbeelden te maken hebben met grondwoorden die al op zich een negatieve
connotatie bevatten. De negatieve connotatie van de ge-substantieven in kwestie
vloeit dus al uit de negatieve connotatie van het grondwoord voort en daarom is het
helemaal niet zeker dat de negatieve connotatie al in de Middelnederlandse periode
in het woordvormingsprocédé met ge- ligt opgesloten.
Wat groep 1 betreft, is het opvallend dat het duidelijk deze groep is,
waarvan de leden het vaakst als equivalenten worden aangegeven. We weten dat de
ge-afleiding in het hedendaags Nederlands naast de basisbetekenis ‘handeling’ ook
de additionele betekeniselementen, ‘voortdurendheid/frequentativiteit’ en
‘negativiteit’, bevat. Het is verleidelijk om het numerieke overwicht van groep 1 op
te vatten als een aanwijzing dat de ge-afleiding ook al in de Middelnederlandse
periode over deze additionele betekeniselementen beschikte. Maar we moeten
bedenken dat het feit dat de leden van groep 1 volgens hetzelfde
woordvormingsprocédé (ge-+werkwoordstam) worden gevormd als de
Middelnederlandse trefwoorden en dezelfde basisbetekenis (‘handeling’) hebben
als de trefwoorden, op zich een voorkeur voor het gebruik van leden van groep 1
als equivalenten in de hand werkt. Het is dus niet met zekerheid te zeggen, in
hoeverre achter de voorkeur van de woordenboekredacteurs voor groep 1 het
overeenkomende woordvormingsprocédé en de overeenkomende basisbetekenis
liggen, en of dit suggereert dat de ge-afleiding in de Middelnederlandse periode al
de additionele betekeniselementen ‘negativiteit’ en ‘voortdurendheid/
frequentativiteit’ bevatte.
Ten slotte moet worden genoemd dat we bij sommige hedendaags
Nederlandse equivalenten (zelfs bij equivalenten uit groep 3) elementen vinden die
de betekenis van het trefwoord nader definiëren (bijv. ghecrac – krakend geluid
(specificerend element (adjectief) + een equivalent van groep 3) (VMNW)).
Bepaalde equivalenten zijn zelfs nogal omschrijvingsachtig (bijv. het opvangen of
schutten van vee dat eens anders eigendom beschadigt (equivalent van groep 2
(MNHW)). Enkele van dit soort equivalenten bevatten bovendien expliciete
informatie in verband met de aanwezigheid van het additionele betekeniselement
‘voortdurendheid’ en/of ‘frequentativiteit’ van het Middelnederlandse trefwoord. In
concreto gaat het om de volgende gevallen: