G`a`rezsizlik ha`m milliy qatnasiqlardin` rawajlaniwi kk
G`a`rezsizlik ha`m milliy qatnasiqlardin` rawajlaniwi kk
G`a`rezsizlik ha`m milliy qatnasiqlardin` rawajlaniwi kk
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ma`selen 14min` Chukcha elati Rossiya federatsiyasinin` Chukotka <strong>ha`m</strong> KA`UK <strong>milliy</strong><br />
tiykarlarinin` 1mln kv,km ten` territoriyasinda tarqalip jasaydi. Sonliqtan olardi o`z-ara<br />
sa`wbetlesiwine de mu`mkinshilik joq.<br />
Baqlawlar tiykarinda islengen juwmaq sonnan ibarat: til, aymaq, ekonomikaliq <strong>ha`m</strong><br />
ma`deniy turmis, u`rip-a`det <strong>ha`m</strong> ruwxiy birlik tiykarinda tariixtin` ju`zege kelgen be<strong>kk</strong>em<br />
birlik millet da`rejesine ko`teriliwi ushin en` keminde 60 70 min` adamnan ibarat boliwi kerek.<br />
Ja`xan boyinsha elatlardin` sani aniqlang`an emes. Lekin olardin` sani milletlerden az<br />
emes. (Ma`selen: chukchalar, nanaylar, saamlar, nenetsler, ulchalar,kavkazda baonbiyler,<br />
xanaluglar, tsaxdrlar, Kamardr-yazgulyamlar oroshorlar, sariqullar, rushanler).<br />
Ha`zirgi zaman elatlari o`z ishki rezervlerinen aqilg`a muwapiq paydalaniw, ma`lim<br />
jag`daylarda millet da`rejesine ko`teriliwi mu`mkin. Olardin` o`zine say iqtiyajlarin mashqala<br />
<strong>ha`m</strong> talaplardi qandiriw, olardin` kemeytiliwine syaq asti boliwina jol qoymaw-u`lken<br />
ma`mleketler, milletler xaliq araliq sho`lkemlerdin` a`hmiyetli waziypasina kiredi. Bul<br />
ma`selenin` qanshamaliq diqqatqa sazawar ekenligin biz SSSR aymag`indag`i Arqa, Orta Shig`is<br />
<strong>ha`m</strong> Sibir elatlari misalinda ko`rdik. 1939 jili aling`an xaliq esabi boyinsha 360min`adamliq 28<br />
mayda az sanli elatlar bolg`an .Aradan yarim a`sir o`tkennen son` 1989 jili <strong>ha`m</strong> bul elatlardin`<br />
sani 28O`kemeygen<br />
Totilatar du`zim bul sanlardi xaliqtan qosiliwdi bul xaliqlardin` kemeyip bariwin «o`z erki<br />
menen qosiliw «na`tiyjesi dep dag`aza qilmaqshi boldi aslinda bul xaliqlar qosilip kemeyiwi<br />
«Milliy siyasattin` na`tiyjesinde edi «Sovetler Awqami basshilig`i bul elatlardi qosilg`anlardi<br />
qabil etiwge ma`jbu`r etti , ,balalarin o`z tilinde oqitti na`tiyjede olar o`z ata analarinin` bawrina<br />
qaytip bara almadi ,olar menen birge turmis keshire almadi ,sebebi olar ata –anasinin` barlig`in<br />
umitip qalg`an edi Sovet awqami jillarinda rossiyanin` <strong>ha`m</strong> arqa sibir jerlerindegi kem sanli<br />
xaliqlar genetikaliq jaqtan aynidi yag`niy olardin` na`sili buzildi ,rossiyada xaliqtin` ortasha jasi<br />
57jas bolsa , olardin` ortasha jasi 43- 47jasta boldi .Ha`zirgi waqitta Rosssiya federatsiyasi<br />
hu`kimeti ja`miyetshiligi sho`lkemleri bul xaliqlardi qutqariw qosiw sha`rtlerdi qoydi Lekin olar<br />
joq bolip baratirg`an haywan tu`rlerin saqlap qaliw ushin sho`lkemlestirilgen qoriqxanalardi<br />
(rezervatsiyalardi )esletedi Bul tarawda Kanada ma`mleketi jolg`a qoyg`an dese boladi .Ol jerde<br />
mayda ,kem sanli xaliqlarg`a ha`zirgi zaman tsivilizatsiyasin basqariwi toliq erkinlik berilgen<br />
.Bunday jag`dayda az sanli elatlar pu`tkil turmis tendetsiyalarina a`ste aqirin u`yrenip taslag`an<br />
ha`zirgi zamanda an`sat bolmaydi Avstraliya Tu`slik Amerika Afrikanin` ishki aymaqlarinda<br />
Kanadasha miliy siyasat a`melge asirilmaqta Usinday sharayatlarda olardin` arasinan ja`miet<br />
xizmetkerleri ,jaziwshilar ,iskusstvo tarawinin` xizmetkerleri o`sip shig`adi<br />
Lekin sonday tariyxy etnik birlikler de bar olar ele yivilizatsiyadan shette ,yag`niy olar<br />
jaziwdi da bilmeydi ,diyxanshiliq ma`deniyati olarg`a tiyisli emes Olar haqiyqatinda da ta`biyat<br />
perishteleri ,olardin` ati qa`wim<br />
Qa`wimnin` elattan parqi sonda ,elat az sanli bolg`anlari sebepli ha`zirgi zaman<br />
tsivilizatsiyanan bolip esapqa almaydi Qa`wim bolsa geyde min` sanli bolip ,bir neshshe<br />
100min` kishi awqamg`a birlesip ,onlag`an ruwlar bir awqamg`a ja`mlengen Ja`ma`a`t sonliqtan<br />
qosiliwi mu`mkin Bunday qa`wimler awqamlari Afrika ,Tu`slik Amerika <strong>ha`m</strong> Aziyanin` en`<br />
shetki aymaqlarinanda jasaydi Olardin` ha`zirgi zaman materialliq <strong>ha`m</strong> ma`na`wiy ma`deniyatin<br />
o`zlestiriwi ju`da` qiyin protsess bolip ,en` u`lken qa`te olardi ha`zirgi zaman tsivilizatsiyasin<br />
zorliq penen sin`diriwge xizmet etiw boladi Soninday siyasat ju`rgizilse olardanda ma`mleket<br />
g`ayratkerleri kelip shig`iwi mu`mkin Ma`selen ,BMSh bas xatkeri Kofe Anan Afrika<br />
qa`wimlerinen shiqqan<br />
Tariyxtan pyda bolg`an ha`r bir ma`mleketlerdin` o`tmish qaldiqlari sipatinda uriw<br />
,qa`wim ,tu`sinikleri saqlang`an. O`zbeklerde qa`wim uriw ju`da` kem bolip ,tu`rkmenler<br />
,kazaxlar qirg`izlar qaraqalpaqlar turmisinda elege shekem saqlanip qalg`an .<br />
Uriw-qa`wimshilik geybir jag`daylarda unamsiz geyde unamli rol` oynawi mu`mkin<br />
.Maxalleshilik (awillas) uriw aymaqliq (zemlyachestvo) mu`na`sebetlerge prezident I.A Karimov<br />
u`lken itibar berip bilay deydi.
Change language