G`a`rezsizlik ha`m milliy qatnasiqlardin` rawajlaniwi kk

«Ja`miyet ishindegi ayirim shaxslardin` tezlik penen birigiwine ,olardin` qaysi uriwg`a
aymaqqa yaki etnik toparg`a tiyisliligi emes, uliwma ma`mleketlik da`rejede korporotiv
(tabdirkorlar, ziyalilar, agrarshilar h.t.b) ma`plerinin` jaqsi an`lang`an birlesigi tiykar boliwi
ma`lm sebebi maxallashilik ha`m uriw aymaqshiliq, eger olardi waqtinda tiymese ha`m
uliwmaliq ma`plerge burmasa, ja`matimiz ushin real` qa`wipke aylaniwi mu`mkin.
(Karimov I.A. O`zbekistan XXI a`sir bosag`asinda, qa`wipsizlikke qa`wip,
tinishliq sha`rtleri ha`m rawajlaniw kepillikleri T Uzbekistan, 1997,55,57 betler).
IIBap. G`a`rezsiz O`zbekistanda milliy qatnasiqlar
1. O`zbekistan-ko`p milletli ma`mleket.
O`zbekistan tariixin u`yrener ekenbiz, onin` diqqatimizdi o`zine tartatug`in ta`replerinin`
biri-jurtimizdin`, elimizdin` ko`p milletli ekenligi. A`yemgi zamanlardan beri o`zbekler menen
bir qatarda milliy territoriyamizda qaraqalpaqlar, ta`jikler, qazaqlar, turkmenler, qirg`izlar,
uyg`irlar h.t.b millet ua`killeri jasap kelmekte. Bulardan tisqari elimizde qon`si ma`mleketlerden
kelgen ha`m bul jerde jaylasip qalg`an iranylar, aug`anlar, xandlar, qitaylar bar edi. Arab
basqinshilig`inan son` Mauaranaxarg`a ko`ship kelip, usi jerde jasay baslag`an arablar Buxoro
ha`m Qashqadar`ya ta`replerinde o`z awillarin payda etken. Orta Aziyani Rossiya basip
alg`annan son` ma`mleketimiz territoriyasina orislar, ukrainler, beloruslar, azerbayjanlal, kavkaz
xaliqlari wa`killeri , Volga boyinan tatarlar, maldvanlar meriler, udmurtlari bashqurtlar menen
birge, nemisler, balgarlar vengrler territoriyalarg`a keldi. Patsha rossiyasi da`wirinde armyanazerbayjan
xalqina ko`rsetilgen qirg`in sayasati na`tiyjesinde aniqlap bul xaliq wa`killeri
O`zbekistang`a ma`kan basti.
O`zbekistan xalqinin` ko`p milletliginin` o`siwi uzaq tariixqa iye bolip, bul protsessti
tiykarinan to`rt da`wirge boliw mu`mkin. Birinshi da`wir patsha rossiyasi basip aliwina
shekemgi a`sirlerdi o`z ishine aladi. Ko`p milletshilik ol a`sirlerde aste-aqirin ju`zege kelgen.
Bizge ma`lim Orta Aziyani jawlap alg`an Iskender Zulxarnaiyannin` saptan shiqqan min`lag`an
a`skerleri Orta Aziyanin` qolay iqlim-sharayatlarin ko`riw usi jerde otiriqshi bolip qalg`an.
Jurtimiz ko`p milletligine ayriqsha ulli Jipek jolinin` ta`siri bolg`an. Ka`rwan iyeleri,
qalalarda ha`m qishlaqlarda o`nermentshilik oraylarin du`zip, sawda-satiq penen shug`illanip bul
jerlerde qoyip ketken. Bulardin` ta`siri millettin` sho`lkemlesiwinde elege shekem ko`rinip
turadi. A`ne usi sebepten o`zbek milletinin` ortasha etnik qiyafasin (kelbetin) ko`z aldig`a
keltiriw qiyin, ol ele shakillenip (formalanip) u`lgergen joq. O`zbekler arasinda tu`rklerge
qazaqlarg`a, qirg`izlarg`a tu`rkmenlerge, uyg`irlarg`a, aug`anlarg`a, iraniylarg`a, xindlarg`a
o`zinin` sirtqi kelbeti menen ju`da` uqsap ketetug`inlar ko`p ushrasadi. Bul tamanlarinan o`zbek
milleti basqa milletlerden azg`ana ayirilip turadi. Bul qa`siyetlerimiz (xususiyatimiz) tariiximiz
bizge qaldirg`an o`zine say miyraslarimizdin` biri.
O`zbekistan xalqinin` ko`p milletliginin` ekinshi tariixiy da`wiri-Orta Aziyanin` rossiya
ta`repinen tasip aliniwi ha`m kolonialliq jillar menen baylanisli. 1897 jili rossiya imperiyasi
boyinsha birinshi ma`rtebe xaliq sani dizimnen o`tkerildi. Bul mag`liwmatlar sani ko`rsetti, sol
jili O`zbekistan territoriyasinda 70 tu`rli millet ha`m elat wa`killeri jasap turg`an eken.
Jurtimiz xalqi diziminde tu`rli millet wa`killerinin` saninin` o`sip bariw protsessinin`
u`shinshi da`wiri. 1917 jil Oktyabr` awdarispag`i ha`m ha`kimmiyati bol`shiviklerden basip
aliwi menen baslanadi.
Orta Aziyag`a rossiyadan a`skeriy bo`limler, injener-texnik qa`nigeler jiberile basladi.
O`zbekistan “sotsialig`inin` shig`istag`i mayagi” bolmag`n kerek edi. Na`tiyjede orislastiriw
sayasati a`melge asirildi. 1926jilda o`tkizilgen xaliq esabi boyinsha u`lkemizde 91millet ha`m
elat wa`killeri jasap atirg`ani aniqlang`an. Demek 29jil (1897-1926jillarda) O`zbekistanda jasap
turg`an milletler sani 70ten91ge shekem, yag`niy 30payizg`a asqan.
Gezektegi xaliq sanin belgilew 1959 jil o`tkizildi. Otan 33 jil (1926-1959) qiyan-kestn
waqiyalarg`a bayan boldi. Protsessinde en` mashaqatlisi 1941-1945 jillardag`i uris edi. Insaniyat
tariixinda heshbir urista, heshbir ma`mleket 1418 ku`n dawam etken sawashti 27mln 343 min`
a`sker ha`m xalqinan ju`da bolg`an emes. Bul uris O`zbekistannan 1mln 433.230 adam atlang`an