ÖNSÖZ Tarih sahnesine çıktığı günden şimdiye kadar onlarca devlet ...

(éıpça©), Èıfça© ve Èıfça¨ şekillerine de girmiştir. Uygur vesikalarında bir şahıs adı
olarak da geçen bu sözün kökeni ve anlamı kesin olarak bilinmemektedir. Mahmud
Kaşgarlı’da; 1. Türklerden büyük bir bölük, 2. Bu bölüğün oturduğu yer ve 3. Kaşgar
yakınlarında bir yer adı olarak geçmektedir. Kutadgu Bilig’de de dört yerde geçen bu
kelime, burada “©ovı” (içi kof ev çürümüş olan) kelimesi ile birlikte geçtiği için Radloff
bu iki kelime arasında bir yakınlık düşünmüştür. Nemeth’e göre bugün Sagay şivesinde
“hiddetli, kızgın” anlamına gelen ©ıpça© sözü ile aynı olmalıdır.
X. asırda Kıpçaklar, Kumanlara nazaran hakimiyetlerini daha geniş bir
coğrafyaya yaymış, bu isim altında Kimekler de dahil olmak üzere bir çok kavimleri
içine alan bir kavmi birlik oluşturmuşlardır. Önlerindeki Oğuzları sıkıştırarak ileri itmek
suretiyle batıya doğru hareket eden Kıpçaklar, çok geçmeden hakimiyetlerini Karpatlara
kadar genişletmişlerdir. Bundan dolayıdır ki, XI. Asırdan itibaren güney-doğu Avrupa
bozkırları Deşt-i Kıpçak olarak adlandırılmaya başlanmıştır.
Kıpçaklar, çok geniş bir alana yayılmaları ve bu alanı hakimiyetleri altında
tutmalarına bakmayarak merkezi bir devlet ve idare kuramadıkları görülmektedir.
Zamanla birleşerek çok etkili akınlar yapmalarına bakmayarak, tarihte bir Kıpçak
devletine rastlanmamaktadır. Buna her halde çok yayılmaları sebebiyet vermiştir. Orta
Asya’dan Tuna boylarına kadarki bölgeleri etkileri altında tutan Kıpçakların Orta
Asya’daki hakimiyetleri Cengiz’e kadar devam edebildiği gibi, yayıldıkları ve hakim
oldukları diğer bölgelerdeki hükümranlıklarına da Moğol akınları son vermiştir. XIII.
asrın ortalarına doğru (Moğolların ikinci taarruzu, 1239 kışı) bu akınlar Kıpçakların
daha da yayılıp dağılmalarına sebep olmuş ve önemli bir kısmı Macaristan’da olmak
üzere, Bulgaristan, Romanya, Rusya ve Gürcistan’da eski düşmanları olan bu
memleketlerin sınır boylarına, kendi ırkdaşlarına karşı sınırları korumak şartı ile
yerleşmiş ve bu memleket halklarının dinlerine (Hıristiyanlık) girerek onların içinde
zamanla erimiş, Türk dünyası için tamamen kaybolmuşlardır. Bugün Kıpçak adı “Deşt-i
Kıpçak” vb. gibi eski coğrafi isimlerde ve Özbek, Kara-Kırgız vb. gibi Türk
kavimlerinin birer kabilesinde kalmıştır.